بد‌دهنی و فحاشی ممنوع!

بددهنی، ناسزاگویی و استفاده از واژه‌های قبیح و زننده به گونه فزاینده‌ای در میان اعضای خانواده و بویژه نوجوانان و جوانان معمول شده است. کم ندیده و نشنیده‌ایم زن و شوهرانی که به هم توهین می‌کنند یا والدینی که از ناسزاگویی فرزندشان به ستوه آمده‌اند.

تا به حال شده برای گذراندن یک شب خوب همراه با خانواده به پارک نزدیک خانه سری زده باشید تا گرمای داغ تابستان را زیر درختان خنک و در فضای سبز سپری کرده باشید و ناگاه جمعی بر سر مساله‌ای پیش پا افتاده مثل جای پارک ماشین یا... با هم درگیر شده و حرف‌های زشت و رکیک به کار برده باشند؟

احساس کرده‌اید چقدر نزد خانواده و فرزندان خود خجالت کشیده و با شنیدن این الفاظ زشت از آمدن به پارک پشیمان شده‌اید؟

متاسفانه در سطح جامعه می‌بینیم مردم با صدای بلند سر هم فریاد می‌زنند و الفظ رکیک و زشتی را به زبان می‌آورند و جالب‌تر آن‌که در شوخی‌ها و جمع‌های دوستانه فحاشی و ناسزاگویی بسیار رایج شده، به‌گونه‌ای که گاهی به هم فحش‌های ناموسی می‌دهند و دسته‌جمعی بدون هیچ ناراحتی به آن می‌خندند.

هرزه‌گویی و بیان کلمات رکیک، از جمله خصایص ناپسند افراد بی‌منطق و عاجز است، این افراد چون از منطق و کلام درستی برخوردار نیستند و نمی‌توانند مسائل را بخوبی حلاجی کرده و پاسخ صحیحی به آنها بدهند، بی‌پروا دهانشان را باز کرده و زبان خویش را حرکت می‌دهند و با بیان الفاظی رکیک و فحاشی، خود را آرام می‌کنند. این افراد با کوچک‌ترین بهانه‌ای خشمگین شده و به دور از احساس شرم و حیا، ناسزاگویی می‌کنند و آبروی دیگران را مورد هجوم قرار داده و از بین می‌برند.

اما چه شده است که این روزها رفتار مذموم بددهنی، عادی شده و عده‌ای کلمات ناشایست را مثل نقل و نبات به زبان می‌آورند. این گزارش به دلایل و ریشه‌های بددهنی در خانواده و در نتیجه جامعه می‌پردازد و راهکارهای مقابله با این دسته از افراد را واکاری می‌کند.

دلایل بددهنی و ناسزاگویی چیست؟

چند عامل اصلی فحاشی عبارتند از:

* عزت نفس پایین

* ناکامی و احساس درماندگی

* بددهنی به منظور بالا بردن جایگاه خویش نزد خود و دیگران

* تلاش برای پنهان نگاه داشتن ترس‌ها و ناامنی‌های درونی

* ناسزاگویی از روی عادت یا تقلید از دیگران

* روشی برای کنار آمدن با استرس و تنش

* شیوه‌ای به منظور برانگیختن حس خشم دیگران و تحریک آنان

* ابزاری برای قدرت‌نمایی، تحقیر، سرزنش، توهین و ارعاب دیگران یا به عنوان محرکی برای تمایلات جنسی

* روشی برای خودنمایی، جلب توجه یا خود‌شیرینی

* القاء یا افزایش حس شوخ‌طبعی یا غافلگیرکنندگی

* ابراز صمیمیت و ایجاد حس اعتماد بیشتر

* ایجاد حس اتحاد، همبستگی و همدردی با دیگران

راه‌های برخورد با همسر بددهن

اگر با فردی بددهن زندگی می‌کنید و از این‌که همسر یا کودکتان بددهنی می‌کند، عذاب می‌کشید، به توصیه‌های زیر توجه کنید:

به خودتان مسلط باشید

بسیاری از مشاجرات و مشکلات افراد به‌خاطر تسلط نداشتن بر هیجانات پیش می‌آید. گاهی ما با واکنش‌های نامناسبی چون بی‌اعتنایی و بی‌توجهی، مقابله به مثل کردن، پرخاشگری، تحقیر و سرزنش و... ناخواسته به رفتارهای اشتباه یکدیگر دامن می‌زنیم و دور باطل و معیوبی را ایجاد می‌کنیم که رفتارهای منفی دیگری باعث خشم و عصبانیت بیشتر ما شده و رفتار خشمگین ما نیز باعث تشدید رفتارهای منفی فرد مقابل‌مان می‌شود. حواستان باشد، در این چرخه معیوب گرفتار نشوید، بویژه اگر فرد مقابل شما شریک زندگی‌تان باشد.

او را متوجه اشتباهش کنید

برخی همسران برای تخلیه خشم و عصبانیت‌های خود کنترل زبانشان را از دست داده و از بیان هر حرف زشت و ناپسندی ابایی ندارند، به قول معروف چشم می‌بندند و بدون توجه به منزلت و شایستگی‌هایشان هر کلام ناگفتنی را بر زبانشان جاری می‌کنند؛ در این هنگام وظیفه شما به عنوان یک همسر فهمیده و مدبر این است که با زبانی خوش و از سر دلسوزی و مهربانی، او را از زشتی عملش آگاه کرده و پیامدهای منفی آن را برایش روشن کنید، چه‌بسا گاهی این عمل از سر ناآگاهی و متوجه نبودن به زشتی رفتار اتفاق می‌افتد. با زبان دوستانه می‌توانید به او بفهمانید فحش و ناسزا گفتن نه‌تنها مرهمی بر مشکلات شان نیست، بلکه باعث زیر سوال رفتن شخصیت و منش و کردار او نزد دیگران شده و به تبع آن ممکن است اثرات سوئی بر آینده زندگی‌شان داشته باشد.

مزایای بددهنی را قطع کنید

در مواجهه با همسر ناسزاگو، از خود سوال کنید: او با دشنام دادن و بددهنی چه مزایایی کسب می‌کند، تخلیه خشم و هیجان منفی، ترساندن دیگران، رفع مسئولیت از خویش، انجام ندادن برخی از وظایف، تاثیر گذاشتن بر دیگران، تحکم کردن، احساس قدرت و بزرگی، القای حس اجبار به دیگران برای پذیرفتن عقاید یا رفتار کردن مطابق میل خویش و... با شناسایی و آگاهی از مزایای بددهنی تا حدی می‌توانید مانع از ابراز شدید آن شوید یا امکان قطع کردن آن را فراهم کنید.

رفتارهای متضاد را تقویت کنید

همسر یا فرزند بددهن همیشه در حال پرخاش و بددهنی نیست، حتما لحظاتی هم بهنجار سخن می‌گوید و از کلمات و عبارات زیبا استفاده می‌کند، در چنین لحظاتی عکس‌العمل شما به عنوان یک ناظر بسیار مهم است. اگر در هر شرایطی فرد از الفاظ درست و مناسب استفاده کرد و به شیوه مثبت پاسخ داد، سعی کنید به شیوه‌ای مثبت پاسخگوی او باشید تا وی برای ادامه این رفتارها تشویق شود. سخنوری مودبانه وی را به رسمیت بشناسید و با تشکر و قدردانی از او می‌توانید او را ترغیب به ادامه رفتارش کنید، مثلا، بگویید: «من به تو افتخار می‌کنم چقدر زیبا سخن می‌گویی»، «چقدر این لحن سخن گفتن تو را دوست دارم»، «این شیوه سخن گفتن بسیار برازنده توست» و... یادتان باشد در این لحظات هرگز به فکر زخم زبان زدن یا انتقام گرفتن نباشید، مثلا نگویید: «چه عجب، یکبار هم مثل آدم حسابی‌ها حرف زدی»، «نه پس بلدی خوب حرف بزنی، زبون قشنگه‌ات رو‌کجا جا گذاشتی» و...

تغییر موقعیت دهید

اگر در شرایطی قرار گرفته‌اید که فضای فحش دادن و دشنام فراهم است، توصیه می‌شود با هوشیاری و اندکی درایت، مدیریت این فضای مسموم را خود، به دست گیرید. عوض کردن فضای گفت‌وگو، یکی از روش‌هاست. شما می‌توانید با تغییر دادن موضوع اصلی بحث به سمت موضوعی خنثی چون صحبت راجع به آب و هوا، آخرین اخبار روز، مهمانی آخر هفته و... تا حدودی از شدت مساله بکاهید. اگر چه شاید این کار بسیار سخت باشد و اطرافیانتان به شما توجه نکنند اما شما ناراحت نشوید و همچنان به کار خودتان ادامه دهید؛ قطعا، تحمل این سختی به پاداشی که در مقابل آن دریافت می‌کنید (ایجاد جوی آرام و بدون خشونت) می‌ارزد.

ترک موقعیت کنید

گاهی چاره‌ای جز ترک کردن موقعیت نیست، چرا که افراد یا انتقادناپذیرند و قابل نصحیت و پند نیستند یا موقعیت دفاع از شخصی که قربانی فحاشی دیگری قرار گرفته، وجود ندارد؛ در این وضعیت ترک موقعیت می‌تواند بهترین راه حل و نشانی از اعتراض شما باشد.

قاطعانه برخورد کنید

برخی از افراد نه با نصیحت به خود می‌آیند و نه با ابراز ناراحتی و دلخوری کردن‌ در برخورد با چنین افرادی بهتر است یک رفتار جدی داشته باشید؛ بسیار محکم و قاطعانه عصبانیت خود را از این مساله ابراز کنید و به طرف مقابلتان بفهمانید اگر شیوه سخن گفتنش را تغییر ندهد مجبورید تصمیم‌های قاطعانه‌ای بگیرید. این هشدار خود را در حد یک حرف باقی نگذارید و با جدیت هر چه تمام‌تر برای اجرای آن کوشا باشید.

مواظب الگوهای رفتاری باشید

تمامی رفتارهای اجتماعی ما حاصل الگوبرداری و مشاهده رفتار دیگران است، بنابراین بهتر است حواستان به دو مولفه مهم یادگیری و تقلید باشد. اگر گمان می‌کنید فحاشی همسر، فرزند، همکار، دوستان، اقوام و... ناشی از چنین عواملی است سعی کنید حتی‌المقدور از رابطه‌ها و معاشرت‌های مضر امتناع کنید یا میزان آن را به کمترین حد ممکن برسانید ولی همزمان با این کار، زمینه ارتباط با کسانی را افزایش دهید که رفتارهای مناسب و بهتری دارند.

خود، معیار مقایسه شوید

همیشه و در همه حال سعی کنید زیبا سخن بگویید. برای این کار بهتر است خود را هم زیر ذره‌بین بگذارید و رفتارهایتان را در زمان خشم رصد کنید: آیا هنگام خستگی شدید، عصبانیت، مساعد نبودن اوضاع و شرایط زندگی و... از الفاظ رکیک و زشت استفاده می‌کنید؟ آیا برای انتقام یا مقابله به مثل کردن با همسر یا فرزند بددهن، همچون او رفتار می‌کنید؟ و... اگر شما به عنوان یک همنشین و همسری مهربان مراقب زیبایی کلام خود باشید و برای حفظ آن کوشا باشید، بی‌شک معیار مناسبی برای مقایسه رفتار خواهید بود تا طرف مقابل شما بتواند شیوه سخنوری شما را به عنوان یک الگوی مناسب انتخاب کند.

زبان خود را رام و مهار کنید

شما هم اهل فحاشی و ناسزاگویی هستید؟ از این وضعیت خود خسته شده‌اید؟ دوست دارید این رفتار اشتباهتان را اصلاح کنید؟ و...

با کنترل زبان و گفتار خویش می‌توانید در نظر دیگران فردی خوش مشرب، مودب، باهوش، ملاحظه‌گر، پخته، سخندان و مورد پذیرش و احترام باشید؛ کار سختی نیست فقط کافی است به توصیه‌های زیر عمل کنید.

بددهنی خود را بپذیرید

بددهنی می‌کنید چرا که ناسزاگویی را روشی آسان، تاکیدکننده، قانون‌شکن و حتی گاه مفرح و نوعی رک‌گویی می‌دانید که با توسل به آن، براحتی می‌توانید خشم و ناراحتی خود را ابراز کرده و از شدت آن بکاهید؛ اما این تنها یک روی سکه است، در روی دیگر سکه، جنبه‌های منفی بسیاری موجود است که بیش از جنبه‌های به ظاهر مثبت نمایان است. ناسزاگویی هیچ گاه نشانی از ذکاوت، زیرکی و سخنوری شما نیست و با فحاشی هرگز نمی‌توانید در بحث‌ها موفق باشید یا جلب احترام کرده و تحسین دیگران را به خود معطوف کنید. یادتان باشد هیچ گاه با فحاشی نمی‌توان ایجاد انگیزه کرد بلکه فقط می‌توان ایجاد ترس و ارعاب کرد.

احساسات منفی خود را بیان کنید

تا زمانی که احساس ناراحتی خود را به زبان نیاورید هیچ کس نخواهد دانست شما چه احساسی دارید و چرا ناراحتید. به جای فحاشی و بددهنی، فریاد زدن، اخم کردن و... با استفاده از کلمات مناسب احساسات و افکار خود رابیان کنید. با بیان احساسات خود می‌توانید زمینه مناسبی برای حل مشکلتان فراهم کنید.

اول فکر بعد کلام

بیان عبارات تهی از ادب و نزاکت، نشاندهنده بی‌فکری و عدم مهارت گوینده در سخنوری است. برای اجتناب از این مساله، سعی کنید پیش از سخن گفتن فکر کنید و در مورد پیامدها و اثرات احتمالی کلامتان مطمئن شوید و به این موضوع بیندیشید که آیا فحاشی به حل مشکل شما کمکی خواهد کرد؟ فحاشی نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه به تیره شدن هر چه بیشتر روابط، آزار دیگران، کاهش اعتبار و احترام و بحرانی و سخت شدن شرایط می‌انجامد. هرگاه پس از سخن گفتن متوجه توهین‌آمیز و گستاخانه بودن حرفتان شدید، سریعا به عقب بازگشته، نوع تعبیر و جمله‌بندی خود را ملاحظه و بررسی کنید، بی‌تردید با اصلاح اشتباهات گذشته خود بتدریج می‌توانید خوش زبانی را تمرین کنید.

شکایت ممنوع

به گلایه‌ها و شکایات خود پایان بدهید، همیشه به خودتان یادآوری کنید: هیچ کس مایل به شنیدن ناله و شکایت نیست و چرا باید باشد؟ بپذیرید شکایت کردن در مورد اموری که شما و دیگران هیچ کنترلی بر آنها ندارید کاری عبث است، پس از آن بپرهیزید و برای سایر شکایات خود به دنبال راه حل منطقی و معقول باشید. به یقین این شیوه برخورد بسیار متین، خردمندانه و توام با خویشتن‌داری بیش از ناله و شکایت کردن ستودنی است.

کنار آمدن را یاد بگیرید

بپذیرید دنیا و زندگی ما هیچ گاه کامل و ایده‌آل نخواهد بود، شرایط زندگی سخت‌تر خواهد شد و ناکامی‌ها و ناامیدی افزایش خواهد یافت، پس چاره‌ای نیست جز کنار آمدن. فحاشی مشکلی از شما حل نمی‌کند به جای دشنام دادن سعی کنید با دنیا و انتظاراتتان از زندگی
کنار بیایید.

برای خوش‌زبانی تلاش کنید

مرحله به مرحله پیش بروید، در اولین گام بهتر است برای حذف فحاشی‌های جزیی، غیرجدی و اتفاقی تلاش کنید. همواره تصور کنید در حضور فردی هستید که با او رودربایستی دارید و به‌جای استفاده از کلمات رکیک و اهانت‌آمیز، از تغییر لحن و آهنگ صدا برای تاکید استفاده کنید.

به دنبال واژه‌های مودبانه باشید

افرادی که عادت به بددهنی و ناسزاگویی دارند، معمولا از چند واژه معدود، تکراری، رکیک و زننده استفاده می‌کنند. برای مقابله با این مشکل، بهتر است برای واژه‌های رکیک یک معادل مودبانه و جایگزین بیابید. مثلا به جای استفاده از واژه «بکپ» می‌توان از واژه‌های «بخواب»، «لالا کن» استفاده کرد.

مودبانه اظهار عقیده کنید

سعی کنید واکنش‌ها و عکس‌العمل‌های خود را تحت کنترل خویش در آورید، مثلا اگر فردی از شما انتقاد کرد، به او نگویید: «زندگی خودمم است، دوست دارم چنین کنم، به شما مربوط نیست».
این‌گونه واکنش‌ها، پاسخ‌های کودکانه، خصومت‌آمیز و تدافعی بیش نیستند که هیچ گاه هم نتیجه مساعدی را به بار نخواهد آورد. توصیه می‌کنیم این‌گونه پاسخ دهید: «نظر شما درست است، اما من فکر می‌کنم چنین رفتار کنم بهتر است، اجازه بدهید ببینیم نتیجه چه می‌شود»، با توجیه کردن و یا توضیح دادن، می‌توانید پاسخ‌های پخته‌تر و متقاعدکننده‌تری بدهید.

مثبت بیندیشید

طوری رفتار کنید و سخن بگویید که گویی قادر به انجام تمامی امور هستید و به نگرانی‌هایتان تا اندازه‌ای بها دهید که برای رویارویی با مشکلات برایتان ایجاد انگیزه و آمادگی می‌کند. با دیدن نیمه پر لیوان نه‌تنها می‌توانید ناسزاگویی‌تان را حذف کنید؛ بلکه رضایت و خشنودی را کسب خواهید کرد که برازنده شخصیت والای شماست.

صبوری را تمرین کنید

با افزایش آستانه تحمل خود می‌توانید بر خشمتان مسلط شوید و سریع از کوره در نروید و در انجام اموری که بر آنها کمترین کنترل را دارید، بردباری به خرج دهید. هرگاه از برخورد همسرتان ناراحت شدید، یک لیوان آب سرد بنوشید و سعی کنید از فضا دور شوید که مجبور نشوید کلامی ناشایست بر زبان آورید.

از ترک عادت نهراسید

ترک فحاشی و ناسزاگویی همچون دیگر اعتیادها نیاز به زمان، تمرین، پشتکار اراده راسخ و حمایت دیگران دارد. شما نه‌تنها باید کلمات و الفاظ قبیح را ترک کنید؛ بلکه باید احساسات و هیجاناتی که شما را وادار به فحاشی می‌کند را نیز تحت کنترل درآورید. ترک عادت گرچه سخت است، اما امری محال نیست. سعی کنید زمان و موقعیت‌هایی که بیشتر دشنام می‌دهید را شناسایی کنید سپس شیوه رفتار و برخورد خود نسبت به آن شرایط را تغییر دهید. با زبان پاک صحبت کنید و هرگز اجازه ندهید افکار منفی جایگزین افکار مثبت شما شوند.

معاشرت با افراد بددهن ممنوع

دوستان بددهن و فحاش خودرا کنار بگذارید تا مجبور نشوید به بهانه همرنگی و ارتباط با آنها هم شده، بددهنی کنید. در ضمن با افراد بددهن نیز هرگز مشاجره و بحث نکنید؛ چه‌بسا این‌گونه افراد با فحاشی و توهین کردن بر شما پیروز خواهند شد، زیرا آنها چیزی به نام استدلال و منطق نمی‌شناسند و دشنام دادن تنها مهارت آنهاست.

نسرین صفری / مشاور خانواده