پدیده ای پر رمز و راز +عکس

طبیعت سرشار از پدیده های ناشناخته و پر رمز و راز است که هنوز شناسایی نشده اند و غارها شاید یکی از همین ناشناخته ها باشند که به سادگی قابل شناسایی نیستند. دلایل پیدایش غارها هر چه باشد، طبیعی یا دست کَن، اما همچون بسیاری از پدیده های دیگر نیاز به حفظ و نگهداری دارند.

خوب است بدانیم که غارها برای فعالیت های متنوعی از پژوهش و تحقیقات زمین شناسی، زیست شناسی، باستان شناسی، دیرین شناسی و... گرفته تا گردشگری معرفی می شوند.

غارها حتی به فضانوردان برای آماده سازی پیش از رفتن به فضا کمک می کنند؛ کاری که فضانوردان آژانس فضایی اروپاانجام دادند و (ESA) برای آماده‌سازی به منظور انجام ماموریت‌های فضایی به مدت یک هفته درون یک غار به اقامت و تمرین پرداختند.

برخی آمارها حاکی از آن است که تا کنون دو هزار و ۲۰۰ غار در نقاط مختلف کشور شناسایی شده که از این میان ۸۰ غار در استان البرز واقع است اما اطلاعاتی در دست نیست که مشخص کند غارهای موجود در استان آیا به عنوان غار معرفی می شوند یا محلی ها به غلط نام غار بر آنها نهاده اند.

جواد نظام دوست، عضو انجمن غارشناسی ایرانیان گفت: اهمیت شناسایی غارها، سازمان حفاظت محیط زیست را بر آن داشت تا در سال ۱۳۸۹ در قالب تشکیل کارگروه غارشناسی، شکلی نظام یافته و رسمی تر به فعالیت های غارشناسی بدهد.

وی با اشاره به تلاش های صورت گرفته برای راه اندازی کارگروه غارشناسی در استان البرز، افزود: به رغم تلاش های سازمان حفاظت محیط زیست برای ایجاد این کارگروه ها در سراسر کشور اما تعدادی از استانها از جمله البرز ورود جدی نداشته اند. این در حالی که کارگروه غارشناسی تا کنون در ۸۰ درصد استانها فعال شده است.

به گفته نظام دوست، ۱۳ نهاد و سازمان از جمله سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نیرو، وزارت علوم و فناوری، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، سازمان زمین شناسی، سازمان نقشه برداری، سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و وزارت ورزش و جوانان عضو این گارگروه هستند.

وظیفه کارگروه غارشناسی

عضو اتحادیه جهانی غارنوردی، شناسایی، پژوهش و تقسیم بندی غارها را از اهداف تشکیل این کارگروه اعلام کرد و افزود: استان البرز با داشتن ۸۰ غار هنوز نتوانسته پروژه و طرحی برای ساماندهی غارها تعریف کند و اقدامی صورت نگرفته است.

این در حالیست که نیمه های اسفندماه ۹۱ نخستین جلسه کارگروه مدیریت؛ حفاظت و بهره برداری از غارهای استان البرز با هدف پژوهش و شناسایی و حفاظت از غار های استان قبل از توریستی شدن این اماکن برگزار شد.

به گفته نظام دوست، از آن زمان تا کنون اقدام قابل اعتنایی مشاهده نشده است.

در آن جلسه که در معاونت هماهنگی امور عمرانی استانداری البرز تشکیل شد، معاون وقت استاندار اسبق از اهداف مهم این نشست را شناسایی و ایجاد بانک اطلاعاتی و تهیه طرح مطالعاتی در این خصوص دانست و یادآور شد که الگوی اولیه این کارگروه پژوهش و شناسایی غار های استان قبل از توریستی شدن این اماکن است.

کاوه حدادپور افزود: مسئله جذب توریست از اولویت های مهم در این کارگروه است؛ اما قبل از آن؛ فرهنگ سازی پیرامون استفاده از اماکن توریستی همچون غارها بسیار مهم است و باید به یاد داشته باشیم این اماکن جهت لذت و فزونی معلومات و اطلاعات ماست که لازم است از این اماکن تفریحی و پزوهشی به دقت محافظت شود.

وی گفت: غارها، آزمایشگاه کامل زمین هستند که به ما اجازه می دهند تا در علوم مختلف تحقیقاتمان را کامل نماییم پس باید در نگهداری و حفاظت از این موهبت الهی تلاش بیشتری شود که در این کارگروه با جدیت این امر را به تحقق خواهیم رسانید تا این میراث ارزشمند و مکانهای بکر را به نسل بعدی تقدیم کنیم.

عضو انجمن غارشناسی ایرانیان و عضو انجمن جهانی غارشناسی کارکرد تقسیم بندی غارها را مشخص شدن نوع کاربری غار دانست و گفت: با تقسیم بندی غارها مشخص می شود هر غار در چه زمینه ای قابل استفاده است. زیرا بعضی غارها فقط قابلیت گردشگری دارند، برخی پژوهشی و برای انجام تحقیقات زمین شناسی، زیست شناسی و... مورد استفاده قرار می گیرند.

اهمیت شناسایی غارها

اینکه شناسایی غارها چه اهمیتی دارد، نظام دوست با اشاره به دهها مورد بهره برداری از غار توضیح داد: غارها به ویژه غارهای کارستی سرچشمه سفره های آب زیرزمینی هستند و می توان با توجه به بحران آب و محدودیت منابع آبی در مواقع لزوم در تامین بخشی از آب مورد نیاز به کار آیند.

وی افزود: غارها یک آزمایشگاه کامل و آماده برای زیست شناسان، زمین شناسان، باستان شناسان، دیرین شناسان و اقلیم شناسان است. از طرفی باکتری های موثر و مفید در غارها وجود دارد که برای محیط خارج از غار مفید است اما ورود نسنجیده گردشگران به این غارها سبب از بین رفتن باکتری ها می شود. علاوه بر این، غارها محل کشف معادن، سنگ های قیمتی، پرورش برخی گیاهان خاص و... هستند و مجموعه این دلایل شناسایی غارها را با اهمیت و لازم می کند.

عضو کارگروه غارشناسی کشور با اشاره به اینکه تا کنون دو هزار و ۲۰۰ غار در نقاط مختلف کشور شناسایی شده که حدود یک بیستم آن در البرز واقع است، گفت: اما تنها از ۲۰۰ غار نقشه برداری سه بعدی با هدف تعیین نوع کارکرد و حفاظت از غار تهیه شده است.

این غارشناس، از ارسال فهرستی جامع با ذکر مشخصات دقیق غارها به استانداری البرز خبر داد و تقاضا کرد برای شناسایی و تقسیم بندی غارهای استان به لحاظ اهمیت و نحوه بهره برداری اقدامات مقتضی دنبال شود.

وی گفت: در کشور ما مسئولان بیشتر روی جاذبه های گردشگری غارها تاکید می کنند در حالیکه هر غار فقط برای گردشگری مناسب نیست و ویژگی هایی دارد که باید حفظ شود. این غارها متعلق به تمام نسل ها است و نباید با شتابزدگی اقدام به توریستی کردن آنها کرد.

نظام دوست تاکید کرد: اجازه بدهید تیم های پژوهشی مرکب از کارگروه غارشناسی استانی، تیم های آکادمی دانشگاهی و اعضای انجمن جهانی غارشناسی با انجام پژوهشی های لازم، ویژگی غارها را از لحاظ رویش گیاهان، ویژگی های زمین شناسی، زیست شناسی و تاریخی بررسی کرده و براین اساس آنها را در طبقه بندی های چهارگانه جای دهند.

این غارشناس با بیان اینکه غارها به لحاظ درجه سختی در چهار گروه طبقه بندی می شوند، گفت: غارهای سطح یک غارهایی هستند که مردم به راحتی به آنها دسترسی دارند و هر فردعادی که تخصصی در غارشناسی ندارد نیز به آنجا تردد می کند. این غارها دارای تشکیلات و ترکیبات آهکی زیاد و پراکنده نیست.

وی افزود: دسته دوم غارهایی با داشتن چاهک ها و دهلیزهای تنگ هستند که تردد در آنها کمی سخت تر و نیازمند افراد فنی و آشنا به غارنوردی است. دسته سوم غارهایی هستند عمودی به شکل چاه که به طبقات زیرزمینی متصل می شوند و تردد در این غارها برای افراد عادی خطرناک است و فقط غارشناسان و غارنوردان می توانند ورود کنند. و دسته چهارم غارهایی که عمودی و دارای حوزچه ها و سیفون های ورود و خروج آب هستند و ورود به آنها مستلزم استفاده از ابزار غارنوردی و غواصی است.

پرهیز از اقدامات شتابزده در گردشگری کردن غارها

این غارشناس یادآور شد: البته غارها به لحاظ حفاظتی نیز به دو نوع غارهای باستانی و طبیعی تقسیم می شوند که غارهای باستانی محل سکونت گذشتگان و نیاکان ما و مورد استفاده تمدن های تاریخی بودند و غارهای طبیعی که از نظر ویژگی های طبیعی مورد توجه هستند.

یکی از شکایت های جدی غارشناسان، اقدام به توریستی کردن غارها پیش از انجام پژوهش روی آنهاست.

نظام دوست در این ارتباط می گوید: هر غاری ویژگی های خاصی دارد که که با شناسایی دقیق و علمی می توان به کاربردشان پی برد بنابراین نباید به محض شناسایی غار، آن را برای اهداف گردشگری معرفی کنیم زیرا حضور گردشگر در غاری که فقط برای تحقیقات زمین شناسی و زیست شناسی مناسب است، آسیب های جبران ناپذیر به بافت غار وارد می کند.

وی می گوید: حضور پرشمار گردشگر در غاری مثل یخ مراد که وجود یخ های همیشگی، ویژگی برجسته غار است و نامگذاری اش هم بر همین اساس بوده در درازمدت سبب از بین رفتن یا کم شدن یخ های غار می شود زیرا دی اکسید کربن حاصل از تنفس سبب گرم شدن محیط غار و آب شدن یخ ها می شود.

این غارشناس با این توضیحات گفت: حال هدف انجمن و کارگروه غارشناسی، شناسایی غارهای استان بر اساس این تقسیم بند ها برای ارائه به مسئولان است تا آنان تعهداتی برای حفاظت از غارها قائل شوند.

نظام دوست با اشاره به اینکه تا کنون ۱۱ غار در کشور با بهره برداری گردشگری معرفی شده اند، تصریح کرد: این در حالیست که جز غار علیصدر همدان سایر غارهای گردشگری به جز تحمیل هزینه های میلیاردی، درآمدزایی نداشته اند.(مهر)