خودآموز اشتغالزایی در تلویزیون

البته به نظر می‌رسد این دیدگاه بیش از آن‌که ناشی از بی‌علاقگی باشد، برآمده از ناآگاهی درباره قواعد کسب و کار است و از همین روست که شبکه پنج به عنوان شبکه اقتصاد، برنامه‌ کسب و کار را با هدف آموزش شیوه‌های کارآفرینی و طرح قواعد کسب و کار برای مخاطبان خود تدارک دیده است.

برنامه تلویزیونی کسب و کار، سال 92 به تهیه‌کنندگی سیدجلیل فرزین‌فر در 52 قسمت تولید شد و همان سال چند قسمت از این برنامه به نمایش درآمد، اما ادامه پیدا نکرد. بعد از تغییر ساختار شبکه‌ پنج و تبدیل آن به شبکه اقتصاد، نمایش این برنامه از سر گرفته شد.

در این برنامه مسلم‌خانی به عنوان کارشناس ثابت برنامه و شهرام شکیبا به عنوان مجری با حضور کارشناسان مختلف مباحث مختلف کارآفرینی را به بحث و گفت‌وگو می‌گذارند. خانی حرکت به سمت کارآفرینی را ضرورت جامعه امروز می‌داند و معتقد است: از آنجا که برنامه پنجم سال آینده به اتمام می‌رسد و بر اساس آن استخدام دولت کمتر از صد هزار نفر خواهد بود، دوره اشتغال به واسطه استخدام را باید تمام شده دانست.

این کارشناس از تبدیل بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی به کسب و کارهای کوچک خبر می‌دهد و می‌گوید: اقتصاد مقاومتی که مورد نظر مقام معظم رهبری است بر خودباوری، اعتماد به نفس و خودباوری ملی و استفاده از سرمایه‌های ملی تاکید می‌کند. دیگر خواسته یا ناخواسته باید به سمت کارآفرینی حرکت کنیم و چرخ‌های اقتصاد کشور را از طریق کسب و کارهای کوچک بچرخانیم، چرا که توسعه کارآفرینی جنبه توصیه ندارد و به اجبار و الزام بدل شده است.

شغل‌سازی به کمک تلویزیون

سیدجلیل فرزین‌فر که علاوه بر تهیه‌کنندگی به عنوان دندانپزشک نیز فعال است، پیش از برنامه کسب و کار، تهیه‌کنندگی برنامه «نو در بوم» را به عهده داشته که کسب و کارهای موفق در شهرهای مختلف و حتی روستاهای کشور را به نمایش می‌گذاشت. به نظر می‌رسد از همین روز تهیه کسب و کار به او سپرده شده است.

فرزین‌فر در ساخت این برنامه از دانش و تجربیات مسلم‌خانی بهره برده که معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و در رشته مدیریت کارآفرینی در مقطع دکتری تحصیل کرده است. همچنین گروهی از روزنامه‌نگاران و متخصصان رشته‌های کارآفرینی نیز در اتاق فکر این برنامه حضور داشته‌اند.

فرزین‌فر درباره اهداف این برنامه می‌گوید: همه می‌توانند موفق باشند و باید موفقیت را حق خودشان بدانند. کسب و کار دنیای پیچیده‌ای است، اما ناشناخته نیست. برنامه کسب و کار سعی می کند به مخاطب بگوید ‌ اگر با اطلاعات و دانش کافی وارد هر کسبی بشود، موفق خواهد بود. هر قسمت از این برنامه موضوعی دارد و تلاش کرده‌ایم با طرح این سلسله موضوعات به مخاطبان در راه‌اندازی کسب و کار شخصی یا توسعه آن یاری برسانیم.

بر اساس توضیحات این تهیه‌کننده، دنیای کسب و کار بسیار وسیع است و حضور در این عالم به دانش و آگاهی نیاز دارد. فرزین‌فر می‌گوید: درباره قواعد کسب و کار به مخاطب اطلاعات می‌دهیم، آدم‌های موفقی را معرفی می‌کنیم و علل موفقیت آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

این تهیه‌کننده با اشاره به مشکلات موجود در کشورمان در زمینه راه‌اندازی یا اداره کسب و کارهای کوچک و شخصی تاکید کرد: در این برنامه موانع، عناصر مشکل‌ساز حتی قوانین و تسهیلات موجود مرتبط با دنیای کسب و کار را طرح و بررسی می‌کنیم. ما فضای نامناسب برای کسب و کار در کشورمان را انکار نمی‌کنیم، اما تلاش می‌کنیم تمام دلایل شکست کسب و کارهای کوچک را بررسی کرده و درباره شکست‌ها به مخاطبان بگوییم که ورود به دنیای کسب و کار بدون داشتن اطلاعات، مانند آن است که بدون مهارت شنا کردن بپریم وسط دریا!

تاکنون کارشناسان متعددی در برنامه کسب و کار حاضر شده‌اند و دیدگاه‌هایشان را درباره زوایای مختلف کارآفرینی، مسائل و قواعد دنیای کسب و کار طرح کرده‌اند. به گفته فرزین‌فر، حدود 26 کارشناس با این برنامه همکاری داشته‌اند که هر کدام بر اساس موضوعات در یک یا چند برنامه شرکت کرده‌اند.

مسلم‌خانی که در انتخاب کارشناسان و موضوعات برنامه نیز همکاری داشته، درباره شیوه برنامه‌ریزی در این برنامه تلویزیونی می‌گوید: ترتیب منطقی موضوعات برای بررسی کامل دانش اجتماعی درباره کسب و کار و کارآفرینی را مد نظر داشته‌ایم. برای ما این مهم است که برنامه کسب و کار مهارت‌های لازم برای کارآفرینی را به ساده‌ترین زبان و گویا‌ترین شیوه طرح کنیم.

وی تاکید می‌کند: موضوعات برنامه چینش حساب‌شده‌ای دارد و اگر بیننده برنامه آن را دنبال کند با مبانی اصلی کسب و کار و کارآفرینی آشنا می‌شود. اصلی‌ترین مباحث مربوط به کسب و کار و کارآفرینی مانند قوانین کسب و کار، محیط کسب و کار و حقوق افراد را در این مجموعه برنامه طرح کرده‌ایم.

این کارشناس تاکید کرد: ساختار این برنامه بر اساس الگوی SIVB چیده‌ایم که به شروع و بهبود کسب و کار می‌پردازد. این الگو از سوی سازمان بین‌المللی کار ارائه شده است.

آقا و نوکر خودمان

بسیاری از ما ـ حتی آن دسته که در یکی از ادارات و موسسات دولتی یا خصوصی مشغول به کار هستند ـ دوست داریم کسب و کار خودمان را داشته و به قول قدیمی‌ها آقا و نوکر خودمان باشیم. بر اساس گزارش دید‌‌بان جهانی کارآفرینی (جی‌ای‌ام) که در دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران نمایندگی و دفتر دارد، میل به کارآفرینی در ایران بسیار بالاست و این مساله از مخاطبان بالفعل و بالقوه برنامه‌هایی چون کسب و کار خبر می‌دهد.

فرزین‌فر معتقد است: کسب و کار مخاطبان زیادی را به خودش جلب کرده است در حالی که چیزی از شروع پخش آن نگذشته و مردم برنامه‌هایی را بیشتر دنبال می‌کنند که از قبل آنها را بشناسند. ضمن این‌که کسب و کار یک برنامه تخصصی است و خوشبختانه به مرحله‌ای رسیده‌ایم که می‌دانیم لازم نیست برای جلب مخاطب ترفند خاصی به کار ببریم. پیام‌ها و نامه‌هایی که از مخاطبان به دستمان می‌رسد گویای اقبال برنامه نزد تماشاگران است.

مسلم‌خانی، مخاطبان برنامه را به سه دسته تقسیم می‌کند و می‌گوید: دسته اول افراد بیکار هستند. کسانی که ایده‌ای برای کار ندارند، اما علاقه‌مند به کارآفرینی هستند. ما تلاش می‌کنیم این افراد را تشویق کنیم و به آنها برای کسب و کارهای خوداشتغالی، خانگی، تعاونی و سایر الگوهای کسب و کار ایده بدهیم.

وی درباره دسته دوم مخاطبان این برنامه گفت: این گروه کسب و کار خودشان را دارند، اما در زمینه‌هایی مانند بازاریابی یا فروش یا مدیریت مالی با چالش‌هایی مواجه هستند. سعی می‌کنیم در برنامه به این دسته از مخاطبان آموزش‌هایی ارائه کنیم و گروه سوم مخاطبان نیز بیکاران آینده هستند. دانشجویانی که اکنون در حال تحصیل هستند و به زودی در صف بازار کار می‌ایستند.

به اعتقاد این متخصص حوزه کارآفرینی، نیروی انسانی، ایده و طرح کارآفرینی و ابزار و امکانات سه ضلع اصلی کارآفرینی را تشکیل می‌دهد که به هر سه ضلع در برنامه کسب و کار پرداخته می‌شود و بیشتر از همه نیروی انسانی در این برنامه مد نظر قرار می‌گیرد، چرا که این بخش سهم قابل توجهی در موفقیت کارآفرینی دارد.

خانی در این باره توضیح می‌دهد: انسان کارآفرین و ویژگی‌های آن از جمله خودباوری و اعتماد به نفس، کارگروهی، استقلال‌جویی، خطر پذیری و تحمل ابهام چیزی حدود 65 درصد از موفقیت کارآفرینی را تضمین می‌کند. سهم ایده و طرح خوب 20 درصد و ابزار و امکانات فقط 15 درصد در موفقیت یک کارآفرین نقش ایفا می‌کند. بنابراین ما نیز بیشتر به مساله نیروی انسانی کارآفرین تاکید داریم و تلاش می‌کنیم این برنامه به آموزش افراد کارآفرین منجر شود.

غرق در دنیای کسب و کار

برنامه کسب و کار مباحث کارآفرینی را به زبان ساده طرح می‌کند و گاهی افرادی به نمایندگی از همه تماشاگران این برنامه در استودیو حضور دارند و سوالاتی را از کارشناسان می‌پرسند. فرزین‌فر معتقد است کسب و کار یک مستند استودیویی است و بهترین قالب برای طرح این برنامه همین شیوه بوده است.

خانی درباره لحن و زبان این برنامه توضیح می‌دهد: در شرایط کنونی کشور لازم است بحث کسب و کار در رسانه‌ها مطرح شود و روحیه کارآفرینی، امید و ایجاد کسب و کار مورد تشویق قرار بگیرد، اما برای این کار هیچ رسانه‌ای به قدرتمندی تلویزیون نیست و باید لحن و زبانی را انتخاب کرد که برای همه مخاطبان این رسانه مناسب باشد.

وی درباره این لحن و زبان می‌گوید: سعی می‌کنیم از واژه‌های لاتین استفاده نکنیم، به کار بردن کلمات ساده و لحن محاوره‌ای ابزاری است برای این‌که مخاطب با ما همراه شود. نباید مخاطب احساس کند در این برنامه درباره چیزی حرف می‌زنیم که او نمی‌داند چیست و به دلیل آن‌که سر در نمی‌آورد، تماشای برنامه را کنار بگذارد.

این کارشناس کارآفرینی تاکید می‌کند‌ این نوع برنامه‌ها می‌تواند همدلی، هم‌افزایی و همراهی در مخاطبان ایجاد کند.

خانی درباره ضرورت همدلی و هم‌افزایی در این برنامه می‌گوید: در کشور ما عوامل محیط کسب و کار اصلا نه‌تنها پیش‌برنده نیست، بلکه در مواردی بازدارنده هم است. در گزارش 2015 بانک جهانی از میان 189 کشور مورد مطالعه، ما رتبه 130 را در زمینه محیط مناسب کسب و کار داشتیم. در چنین شرایطی باید به همراهی با علاقه‌مندان به کار‌ آفرینی پرداخت.

وی تصریح می‌کند: موضوع کارآفرینی بر رشد اقتصاد ملی کشور تاثیر شگرف دارد و کارآفرینان می‌توانند سهم زیادی در معرفی کشور در جهان و ارائه نشان‌های ملی در عرصه بین‌المللی داشته باشند، بنابراین تولید برنامه در زمینه کارآفرینی یک ضرورت است.

آذر مهاجر ‌/‌ گروه رادیو و تلویزیون