تولد با چشم‌های مرواریدی

با وجود این برای چشم پزشکان، تشخیص و تائید سلامت چشم‌های نوزاد و بخصوص اطمینان یافتن از مبتلا نبودن چشم‌ها به آب مروارید مادرزادی از همان بدو تولد، ممکن است. به همین دلیل در اکثر بیمارستان‌ها، معاینات چشم پزشکی اولیه صورت می‌گیرد.

دکتر احمد عامری، جراح و متخصص چشم و فوق‌تخصص استرابیسم درباره تشخیص اولیه آب مروارید مادرزادی می‌گوید: در شرایطی که آب مروارید بسیار پیشرفته شده باشد و به صورت یک کدورت صدفی رنگ در وسط عنبیه ظاهر شود، حتی از سوی والدین و اطرافیان نیز جلب توجه کرده و مشاهده می‌شود، اما در روزها و هفته‌های اول پس از تولد اگر پیشرفته نباشد والدین متوجه آن نمی‌شوند. به بیان دیگر اگر مقدار آب مروارید نوزادی قابل توجه نباشد، نشانه و علامتی ندارد و فقط ممکن است به صورت اختلال دید دقیق در کودک بروز کند.

این دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: همچنین از آنجا که این بیماری فقط در صورت از دست رفتن شفافیت عدسی خودنمایی می‌کند و تغییری در شکل و ظاهر عدسی به وجود نمی‌آورد، در دوران جنینی قابل تشخیص نیست و فقط بعد از تولد در معاینه چشم پزشکی تشخیص داده می‌شود.

توجه داشته باشید که چشم ما دقیقا شبیه به دوربین عکاسی است. یعنی در داخل آن قسمتی به نام عدسی وجود دارد که وظیفه اصلی‌اش متمرکز کردن شعاع‌های نورانی وارده به چشم بر شبکیه است. در شرایطی که تعادل آب، پروتئین و بعضی از عناصر مانند سدیم و پتاسیم در داخل آن به هم بخورد، شفافیت خود را از دست داده و کدر می‌شود و در موارد پیشرفته، نمای صدفی رنگی، شبیه به مروارید به خود می‌گیرد که به آن آب مروارید می‌گویند. آب مروارید هم مانند بسیاری از بیماری‌ها ممکن است هنگام تولد وجود داشته باشد و یا بعد از تولد به صورت اکتسابی به وجود آید.

چشم‌هایی که آب مرواریدی می‌شود

اما چه عواملی باعث به وجود آمدن آب مروارید مادرزادی می‌شود؟ دکتر عامری در پاسخ به این پرسش می‌گوید: در بیشتر موارد، علت ابتلا به آب مروارید مادرزادی ناشناخته است، ولی عواملی چون ارث، نارس به دنیا آمدن، عفونت‌های داخل رحمی مانند سرخجه، سرخک، مخملک، آبله مرغان، ویروس تبخال، زونا، آنفلوآنزا و ضربه در ایجاد بیماری نقش دارند. همچنین در 40 درصد موارد، ابتلا به آب مروارید بعد از تولد به علت ضربه به وجود می‌آید.

این جراح چشم پزشک درباره خطرات ناشی از ابتلا به این بیماری برای نوزاد اظهار می‌کند: کودکی که متولد می‌شود با وجود چشم سالم، اشیائی را می‌تواند ببیند که حداقل به اندازه صورت والدینش باشد. در واقع، تکامل سیستم بینایی از بدو تولد و با تابیدن نور به طور صحیح روی شبکیه آغاز می‌شود و بتدریج دید دقیق پیدا می‌کند، به طوری که تقریبا در دو سالگی دید کامل می‌شود. مسلما در صورت ابتلا به آب مروارید، تکامل سیستم بینایی کودک با اختلال مواجه می‌شود.

از پیشگیری تا درمان

به گفته دکتر عامری اگر ابتلا به آب مروارید در نوزاد جنبه ارثی داشته باشد برای پیشگیری از آن روشی وجود نخواهد داشت، اما در مورد بیماری‌های زمینه‌ای مانند عفونت‌های داخل رحمی و مسائلی نظیر آن که در ابتلا به این بیماری موثر است، بارداران باید با تمهیداتی از ابتلا به عفونت‌هایی که احتمال ابتلا به آب مروارید را در فرزندشان زیاد می‌کند، پیشگیری کنند. همچنین از حضور در محل‌هایی که اشعه ایکس دارد، خودداری کنند.

وی با تاکید بر این که تصمیم‌گیری برای درمان بستگی به مقدار و شدت بیماری دارد، می‌افزاید: در مواردی که مقدار آب مروارید خفیف است و امکان عبور نور به طور نسبی خوب است، کودک از نظر عینک و وسایل مربوط به تنبلی تحت نظر قرار می‌گیرد و با اقداماتی نظیر تجویز عینک و درمان تنبلی چشم کودک کنترل می‌شود. ولی اگر مقدار آب مروارید زیاد باشد به نحوی که حداقل سه میلی‌متر مرکزی مردمک را پوشانده باشد باید حتما نوزاد قبل از شش هفتگی تحت عمل جراحی قرار بگیرد و برای وی لنز نامرئی تجویز شود.

این متخصص چشم پزشک تاکید می‌کند: چون نوزاد در اوایل فقط به نزدیک توجه می‌کند نمره لنز باید برای نزدیک باشد و همزمان، درمان تنبلی چشم نیز انجام شود. معمولا کودک با این روش باید تا دو سالگی تحت نظر باشد و پس از آن برای گذاشتن لنز داخل چشمی تصمیم گرفته شود. در مواردی که آب مروارید دو طرفه باشد لازم است هر دو چشم، همزمان یا با فاصله چند روز از هم عمل شوند.

وقتی عمل جراحی آب مروارید نباید به تاخیر بیفتد

باید توجه داشته باشید که زمان عمل جراحی در نوزادانی که هر دو چشم شان به آب مروارید مبتلاست نباید به تاخیر افتد و لرزش چشم ظاهر شود. چراکه در این صورت، نتایج عمل چندان رضایت‌بخش نخواهد بود.

دکتر عامری با بیان مطلب فوق توضیح می‌دهد: درمان جراحی وقتی موثر است که در زمان مناسب صورت گیرد و اگر درمان نشود یا جراحی به تعویق بیفتد، لرزش، انحراف و تنبلی چشم‌ها عوارضی است که در انتظار کودک خواهد بود. خوشبختانه عمل آب مروارید فقط یک بار انجام می‌شود و عود نمی‌کند، ولی در بعضی از بیماران وقتی که لنز داخل چشم گذاشته شود، ممکن است واکنش های بدن شدید باشد و ماده‌ای به نام «فیبرین» اطراف لنز را پر کند و نمای آن را شبیه آب مروارید کند که در این صورت عمل جراحی و حتی خروج لنز ضرورت پیدا می‌کند.

پونه شیرازی ‌/‌ گروه سلامت