نخستین رادیو در تاریخ جهان و ایران

در سال‌ 1887 (هنریشن‌ هرتز)، مهندس‌ وفیزیک‌دان‌ آلمانی‌ نظریه‌ ماکس‌ دل‌ را تایید نمود.او موفق‌ شد از نوسانات‌ الکترونیکی‌ برای‌ انتقال‌امواج‌ از محلی‌ به‌ محل‌ دیگر بدون‌ سیم‌ استفاده ‌کند. وی‌ برای‌ اولین‌بار موفق‌ شد، امواج‌ رادیویی‌را در آزمایشگاه‌ تولید کند. نام‌ (هرتز) به‌ صورت‌واژه‌ای‌ بین‌المللی‌ برای‌ بیان‌ فرکانس‌های‌رادیویی‌ به‌ کار می‌رود. پس‌ از او (برانلی‌) فرانسوی‌ درسال‌ 1890 آزمایش‌هایی‌ در این ‌زمینه‌ انجام‌ داد و بالاخره‌ دانشمندی‌ روسی‌ به‌ نام ‌(الکساندر پوپوف‌) موجی‌ را با دستگاهی‌ که‌ شبیه ‌دستگاه‌ هرتز و برانلی‌ بود اختراع‌ و آنتن‌ را به ‌وجود آورد و به‌ این‌ صورت‌ یک‌ دستگاه‌ تلگراف‌ مورس‌ را ایجاد نمود. در مارس‌ 1896 پوپوف ‌اولین‌ پیغام‌ تلگرافی‌ را به‌ مسافت‌ 250 متری‌ فرستاد.

اولین‌ کسی‌ که‌ متوجه‌ شد، می‌توان‌ از بی‌سیم‌ به ‌عنوان‌ یک‌ وسیله‌ ارتباطی‌ استفاده‌ نمود، (مارکونی‌) ایتالیایی‌ بود که‌ بعدها به‌ نام‌ مخترع ‌رادیو معروف‌ گردید. وی‌ در سال‌ 1895 اولین ‌خبر رادیویی‌ خود را به‌ وسیله‌ بی‌سیم‌ در یک ‌فاصله‌ 3 کیلومتری‌ فرستاد.

در ژوئن‌ سال‌ 1896 در لندن‌ اولین‌ ایستگاه ‌تلگرافی‌ بدون‌ سیم‌ به‌ کمک‌ امواج‌ الکترونیکی ‌نمایش‌ داده‌ شد. او در سال‌ 1897 به‌ ایتالیا برگشت‌ و یک‌ ارتباط بی‌سیم‌ بین‌ دو کشتی‌ جنگی‌ در یک‌ مسافت‌ 12کیلومتری‌ ایجاد نمود و بالاخره‌ در سال‌ 1901 درتکمیل‌ اختراع‌ خود موفق‌ گردید، علائم‌ بی‌سیم ‌را از یک‌ طرف‌ اقیانوس‌ اطلس‌ یعنی‌ از شهر (پل‌دو) در انگلستان‌ به‌ آن‌ طرف‌ اقیانوس‌ اطلس‌، شهر(سن‌ ژان‌) آمریکا بفرستد.

مردم‌ از اختراع‌ مارکونی‌ چنان‌ به‌ شور و هیجان‌آمده‌ بودند، که‌ خواستار پخش‌ صدای‌ انسان‌ از رادیو شدند، اما چون‌ لامپ‌های‌ رادیو ضعیف ‌بود سازندگان‌ رادیو باید فکر بهتری‌ می‌کردند. به ‌همین‌ منظور در سال‌ 1906 یک‌ فیزیک‌دان ‌آمریکایی‌ به‌ نام‌ (دو فورست‌) لامپ‌ سه‌ الکترونی‌ را اختراع‌ کرد که‌ برای‌ رادیو الکتریسیته‌ خیلی‌ قابل‌ استفاه‌ بود. بعد از آن‌ (روبرت‌ فون‌ لیئن‌) موفق‌ به‌ ساخت‌ لامپ‌های‌ قوی‌ شد، این‌ لامپ‌ها تحول‌ بزرگی‌ در زمینه‌ دستگاه‌های‌ الکترونیکی‌ به ‌وجود آوردند

در سال‌ 1910 برای‌ اولین ‌بار صدای‌ موسیقی‌ و آواز اپرای (متروپولتین‌ نیویورک‌) در سراسر آمریکای‌ شمالی‌ شنیده‌ شد

در سال ‌1913 جمعی‌ از دانشمندان‌ سعی‌ کردند که‌ صدای‌ موزیک‌ درتمام‌ نقاط جهان‌ کاملا شنیده‌ شود، ولی‌ جنگ‌ جهانی‌ اول‌ زحمات‌ آن‌ها رابی ‌نتیجه‌ گذاشت‌. احتیاجات‌ نظامی‌ در دوران‌ جنگ‌، استفاده‌ از بی‌سیم‌ را گسترش‌ داد و در تاریخ‌ 11 نوامبر سال 1918 تلگراف‌ بی‌سیم‌ نوید پایان‌ جنگ‌ را به‌ همه‌ جهانیان‌ اعلام‌ نمود

تاریخ‌ شروع‌ بهره‌ برداری‌ عمومی‌ از رادیو درسال‌ 1920 می‌باشد.

نخستین‌ دستگاه‌ پخش‌ رادیو:

اولین‌ دستگاه‌های‌ پخش‌ منظم‌ رادیویی‌ در سال‌1920 در انگلستان‌ به‌ کار افتاد و در سال‌ 1926اولین‌ کنفرانس‌ بین‌ المللی‌ رادیویی‌ با شرکت‌ 27کشور جهان‌، در برلین‌ برپا شد و آیین‌ نامه‌ مقررات ‌ارتباطات‌ رادیویی‌ به‌ تصویب‌ رسید. رشد فزاینده‌ رادیو و مخاطبانش‌، آن‌ را تبدیل‌ به ‌رسانه‌ای‌ جمعی‌ و فراگیر نمود. ارزانی‌ بهای ‌رادیوهای‌ ترانزیستوری‌ نیز به‌ پیشرفت‌ این‌ رسانه‌ در کشورهای‌ توسعه‌ نیافته‌ کمک‌ کرد

. در هر حال‌ در دنیا تقریبا یک‌ میلیارد گیرنده ‌رادیویی‌ وجود دارد، یعنی‌ برای‌ هر چهار نفر یک‌ گیرنده‌ رادیویی‌ موجود می‌باشد

رادیو در ایران‌:

تاسیس رادیو در ایران با تلگراف بیسیم ارتباط دارد بنابراین برای درک بهتر از چگونگی تاسیس رادیو نظری می اندازیم به بنیانگزاری تلگراف بیسیم در ایران در اواخر سال 1303 در دویست هزار متر مربع زمینهای (قصر قاجار) مقدمات راه اندازی تلگراف بیسیم توسط وزارت جنگ فراهم شد و نخستین دکل موج بلند به ارتفاع 120 متر که هنوز پایه ان موجود است نصب گردید و در بیست و چهارم اردیبهشت 1304 دستگاه 20 کیلو واتی موج بلند نصب شد و در ششم اردیبهشت 1305کار بیسیم با پخش تلگرافی برای دعوت عمومی برای همکاری به کشورهای مختلف جهان افتتاح گردید.

در سال 1307 نصب دو دستگاه موج کوتاه اغاز و در سال 1309 از آانها بهره برداری و مرکز گیرنده به نجف آاباد تهران و مرکز مخابرات به میدان توپخانه منتقل شد.

و اما مقدمات تاسیس رادیو:

طبق مقرارت ایران ورود دستگاه های مخابراتی و استفاده از آنها تنها در حیطه مسولیت وزارت پست و تلگراف و تلفن بود. این مساله را می توان از مکاتبه شخصی به نام داوود موشه لازار و دایره تجارت داخلی وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه دریافت کرد. آقای داوود موشه لازار ، در جواب مراسله شما مورخه 14 ژوئن 1929(خرداد 1308) راجع به تاسیس دستگاه رادیو در ایران ، اشعار می دارد: ( ورود دستگاه تلگراف و تلفن بیسیم گیرنده و یا مخابره کننده مطالب و الات و اسباب ان جز برای اداره تلگراف بیسیم دولت وقت به طور کلی ممنوع است ، لکن وارد کردن و استفاده از دستگاه های (رادیو کنیر) که فقط برای شنیدن نغمات به کار می رود و همچنین تاسیس سینمای ناطق در ایران با رعایت مقررات مربوط مانعی ندارد).

مقدمات تأسیس رادیو تهران فراهم شد. بعد ازصدور فرمان تأسیس رادیو، قرارشد از دو فرستنده موج کوتاه 20کیلوواتی و متوسط 2کیلوواتی وزارت پست و تلگراف و تلفن، که برای ارسال تلگراف بیسیم توسط کارخانه آلمانی تلفونکنtelefunken دربیسیم قصر، نصب شده بود استفاده شود.

برای آمادگی پخش برنامه پس ازافتتاح رادیو جمعی ازاستادان و نویسندگان عالی قدر ازجمله استاد سعید نفیسی و دکترذبیح الله صفا و عده ای از بانوان روشنفکر یک سلسله گفتارهای ادبی، تاریخی، جغرافیایی، اجتماعی و خانه داری را قبلاً تهیه کرده بودند به طوریکه احتیاجات رادیو را برای مدت سه ماه تأمین می کرد.

عده ای مترجم و ماشین نویس را هم استخدام شدند و برای انتخاب گوینده درباشگاه افسران و با حضور عده ای از دانشمندان و ادبا و متخصصان صوت (ازجمله عده ای آلمانی) جلساتی تشکیل شد و امتحانات دقیقی به عمل آمد.

کارهای فنی رادیو با وزرات پست و تلگراف و تلفن( آقای ابراهیم علم، شوکت الملک وزیرپست و تلگراف و تلفن بودند) بود و امورمربوط به دستگاههای فرستنده و استودیو زیرنظرآقای دکتر داریوش، رئیس کل بیسیم اداره می شد.

موسیقی زیرنظر سرگرد غلام حسین مین باشیان رئیس مدرسه عالی موسیقی بود و بودجه رادیو که فقط هشتاد هزارتومان بود توسط سازمان پرورش افکارتأمین می شد.

بعد ازفراهم شدن مقدمات، بالاخره رادیو درساعت ده با مداد روز4اردیبهشت 1319افتتاح شد.

درشروع کارساختمان رادیو ازدو طبقه در بیسیم قصرتشکیل می شد، که طبقه اول شامل یک اتاق انتظار و دستگاههای فرستنده و تقویت کننده بود و طبقه دوم ازیک اتاق که با نصب پرده درسقف و دوبل کردن در ورودی و خروجی و سیمان کاری دیوارهای داخلی به صورت استودیو درآمده بود.

تاسال 1342که کل تشکیلات رادیو به وزارت اطلاعات منتقل شد و این وضعیت تا ایجاد « سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران» در سال1350ادامه داشت. اداره و تشکیلات رادیو به این نامها خوانده می شد: « انتشارات و تبلیغات»، « رادیو و خبرگزاری»، «انتشارات و رادیو»، «انتشارات و اطلاعات» و «اداره کل انتشارات و رادیو».

ازسال1319تا سال1327برنامه های رادیو درهمان استودیوی اولیه اجرا و پخش می شد. ولی فاصله نه کیلومتری فرستند ه ازشهر و وجود تنها یک اتومبیل برای رفت و آمد اعضای ارکستر و گویندگان باعث شد واقع درضلع غربی میدان توپخانه درجوار اداره راهنمایی و رانندگی محلی در نظر گرفته شود.درمیدان ارک دو استودیوی کوچک ساختند که اخبارازآن محل پخش می شد.

توسعه‌ رادیو در ایران‌:

در بدو تاسیس‌، رادیو تهران‌ دارای‌ دو فرستنده‌ که‌ یکی‌ برای‌ موج‌ متوسط و دیگری‌ برای‌ موج‌ کوتاه‌ بود، برای‌ پخش‌ برنامه‌های‌ خود از یک ‌استودیو در محل‌ اداره‌ بی‌سیم‌ استفاده‌ می‌کرد.

در سال‌ 1336 نام‌ رادیو تهران‌ به‌ رادیو ایران‌ تبدیل‌ و بعدها در جنب‌ رادیو ایران‌ فرستنده‌ دومی‌ بنام‌ رادیو تهران‌ نیز مشغول‌ به‌ کار گردید که ‌در آغاز امر تنها موسیقی‌ از آن‌ پخش‌ می‌شد.

منبع: سایت جوان و تاریخ