مناظره خندوانه‌ای رامبد جوان با دانشجویان

«جوان» مجری و سازنده برنامه‌ی «خندوانه» که در کنار اساتیدی چون دکتر سیدمحسن بنی‌هاشمی و دکتر سیدحسن شهرستانی سخن می‌گفت، به این پرسش دانشجویان که «آیا گمان نمی‌کنید گاهی در «خندوانه» به لودگی می‌رسید؟» اینگونه پاسخ داد: کسی که وارد وادی خنده می‌شود ممکن است گاهی مرزها را رد کند و به لودگی برسد و ممکن است در کارهای من هم این اتفاق بیفتد اما به شدت از آن پرهیز می‌کنم.

پیش از این مباحث، دکتر محسن بنی‌هاشمی - مدیر گروه ارتباطات دانشکده صداوسیما - از نشاطآوری در برنامه‌ها سخن گفت و خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم در جملاتی کوتاه درباره برنامه‌های طنز و نشاط‌آور صحبت کنیم، باید بگوییم الزاما یک برنامه «طنز»، نشاط‌آور نیست و یک برنامه «نشاط‌آور»، طنز نیست. با نگاه به تاریخچه برنامه‌های طنز و شاد تلویزیون متوجه می‌شویم «خندوانه» اولین برنامه نشاط آور تلویزیون نیست و ‌آخرین هم نخواهد بود.

او با نگاه فلسفی به موضوع نشاط در رسانه افزود: اگر فرض ما این باشد که در یک نظام توحیدی و سراسر مهر از سوی خالق خودمان حضور داریم چیزی جز شاد زندگی کردن وظیفه ما نخواهد بود و همیشه توسط بزرگان تأکید شده که باید با نشاط بود و در آیات و روایات مختلف به این موضوع که غم‌تان در درونتان باشد و شادی‌تان در بیرون، اشاره شده است و یکی از مسائلی که شیطان به هیچ عنوان دوست ندارد این است که فرزندان آدم شاد باشند.

وی با طرح این پرسش که «به نظر شما جنس شادی باید چگونه باشد؟» ادامه داد: با توجه به این که تقلبی و مجازی هر چیز باارزشی هم مانند آزادی، عشق، شادی و... وجود دارد، ما باید نوعی از شادی را تولید کنیم که علاوه بر نشاط باعث باروری روح انسان نیز بشود.

این استاد علوم ارتباطات در ادامه‌ی بحث خود با اشاره به جمله مرسوم برنامه «خندوانه»‌ که «حرف‌های فلسفی و عامیانه را می‌رسانیم به گوشتان صادقانه» یادآور شد: اگر هر برنامه‌سازی به حرف‌ها و شعارهای برنامه خود پایبند باشد، به یقین تحول در جامعه را شاهد خواهیم بود.

در بخش پرسش و پاسخ، «رامبد جوان» درباره این که بهتر نیست به جای پنج ثانیه خنده اجباری برای مهمان برنامه، این پنج ثانیه به صورت اتفاقی برداشت شود؟ گفت: ما در طول برنامه درباره خنده بسیار حرف می‌زنیم و با این کار می‌خواهیم ببینیم مهمان چقدر می‌تواند آن را اجرا کند و در پنج ثانیه می‌تواند بر اعصاب، روح و شرایط فیزیکی خود تسلط داشته باشد؟ در واقع زمانی که مهمانان به این نتیجه می‌رسند لبخند زدن بهتر از اخم کردن است از او می‌خواهیم پنج ثانیه لبخند بزند.

«جوان» با انتقاد از برخی برنامه‌های گفت‌وگو محور و برخورد آن‌ها با مهمانان برنامه گفت: متأسفانه رسانه خصلت بی‌آبرو کردن دیگران را ترویج می‌دهد. این اتفاق یک عادت در رفتار روزانه خیلی‌ها شده است و مدام می‌خواهند از یکدیگر مچ‌گیری کنند در حالی که اصل معاشرت ایجاد فضای امن و گوش دادن به حرف‌های طرف مقابل است.

وی افزود: گاهی دیده‌ام که مهمان در حال صحبت کردن است و مجری به اتاق فرمان ایما و اشاره می‌کند. در این شرایط مخاطب الگو برمی‌دارد و از رفتار مجری متوجه می‌شود مهمان چندان آدم محترمی نیست!

وی در بخشی دیگر در پاسخ به حضور ربات گونه (آدم آهنی) برخی از تماشاچیان حاضر در استودیو با بیان این که «ما نیازمند حضور تماشاچی در استودیو هستیم، چرا که بینندگان در خانه‌هایشان با برنامه احساس نزدیکی خواهند کرد» ادامه داد: به همین منظور ما در فضاهای مجازی، (زبانم لال فیس‌بوک) و... فراخوان دادیم، البته با مجوز کامل. از میان افرادی که تست شدند تعدادی را انتخاب کردیم و مواردی را با آن‌ها مرتب تمرین کرده تا تماشاچیان حرفه‌ای را تربیت کنیم؛ البته افرادی هم بدون تمرین و آموزش به برنامه آوردیم که انتقادهایی به رفتار و حتی طرز نشستن آن‌ها گرفته شد و وقتی به آن‌ها تذکر دادیم ناخودآگاه رفتار ربات‌گونه‌ای از خود نشان دادند.

رامبد جوان همچنین با بیان این که «هنرمند به عنوان کسی که محصول فرهنگی و هنری ارائه می‌دهد اگر در زندگی خود آن چه را که می‌گوید اجرا کند به یقین اثرگذار خواهد شد» در پایان در پاسخ به پرسش‌ها گفت: من سالیان سال کار کمدی کرده‌ام، اما تنها چند سال است آن را باور دارم و «خندوانه» باور من از جامعه‌ای است که دلم می‌خواهد در آن زندگی کنم، به همین دلیل آن را به مخاطب خود یادآوری می‌کنم تا وقتی از خانه بیرون می‌آیم با چنین جامعه و مردمی روبه‌رو شوم.

همچنین رامبد جوان در بخش دیگری از این نشست با تأکید بر این که همیشه در کارهای تلویزیونی به فرم و محتوا در راستای تغییر در روزمرگی برنامه‌های تلویزیون توجه ویژه داشته است،‌ افزود: معمولا در برنامه‌های من این تحول اتفاق افتاده است که البته تنها قائل به من نیست، چرا که به کار گروهی و تیم ایده‌پرداز اعتقاد دارم و ایده من معمولا توسط گروه پردازش می‌شود و به آن چیزی که هدف بوده تبدیل خواهد شد.

وی با بیان این که «خندوانه» هم یک شوی تلویزیونی است، ادامه داد: خندیدن دغدغه من در طول سال‌های زندگی‌ام بوده است و همیشه به لزوم خندیدن،‌ شاد بودن و شوخ‌طبع بودن تأکید می‌کنم.

جوان سخنانش را با بیان خاطره‌ای از پرفسور حسابی ادامه داد: پرفسور حسابی نامه‌ای دارند و من به روایت از پسر وی داستان آن نامه را برایتان تعریف می‌کنم. یکی از دانشجویان او در مقطع دکتری دانشگاه آکسفورد امتحان می‌دهد، اما او که دو بار مردود می‌شود از پرفسور می‌خواهد که به او راه حلی نشان دهد و در ادامه پرفسور حسابی نامه‌ای به دانشگاه آکسفورد می‌زند و در تعریف این دانشجو می‌گوید «این فرد از شوخی درک درستی دارد» بنابراین افرادی که طبعی از شوخی دارند می‌توانند جزو فرهیختگان جامعه باشند و هر فرد موفقی به یقین شاد است و طبع شوخ دارد.

وی ادامه داد: تاکنون 115 برنامه از «خندوانه» ساخته شده و من در بیش از 100 برنامه، در حضور افراد نخبه نشسته‌ام و به این نتیجه رسیده‌ام که با عبوس بودن و بداخلاقی نمی‌توان رشد کرد. به نظرم آن دوره که می‌گفتند آدم‌های جدی عمیق‌تر هستند‌ گذشته و این نگاه در جامعه کنونی منسوخ شده است.

رامبد جوان با بیان این که در برنامه «خندوانه» دنبال چرایی‌های ذهن خود می‌گردیم، گفت: چرا می‌گویند آدم‌های موفق شادترند؟ من در این برنامه به بخشی از پاسخ این سوال رسیده‌ام اما هنوز سوالات دیگری در ذهنم دارم.

پیش از طرح پرسش‌ها، دکتر حسن شهرستانی - عضو هیات علمی دانشگاه - به موضوع طنز از منظر ادبیات پرداخت و توضیح داد: من طنز را از منظر ادبیات ترجمه و پردازش می‌کنم. طنز یکی از فاخرترین انواع ادبی در ادبیات غربی، اروپایی، ایرانی و شرقی است. اما جالب است بدانید طنز مولانا ویژگی و تفاوت خاصی با دیگر طنزها دارد. یک داستان طنز معمولا مخاطب را در پایان قصه به خنده می‌آورد، اما مولوی این کار را برعکس انجام می‌دهد. او در طول قصه مخاطب خود را می‌خنداند، اما در پایان او را مبهوت می‌کند و یا گاهی می‌گریاند.

این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش خاطرنشان کرد:‌ گفت‌وگوهای نشاط آور اتفاق خوبی است که می‌توان آن را به برنامه تصویری تبدیل کرد. حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه می‌گوید «اگر ادای وقار را هم دربیاورید به مرور باوقار می‌شوید». بنابراین اگر ادای خوش‌اخلاقی را دربیاوریم خوش‌اخلاقی را در پی خواهد داشت، البته این نیاز به تمرین دارد.

او با بیان این که «مومن بشاش و خنده‌رو است» تاکید کرد: ادبیات ما نیز فاخر و اخلاقی است و در عین شوخ‌طبعی پا را از ادب فراتر نگذاشته است.

دکتر محسن بنی‌هاشمی نیز در بخشی از این بحث با بیان این که عواطف، بنیان‌گذار جدی ارتباطات است، بیان کرد: کسی در ارتباطات خود موفق است که از درون مخاطب خود را دوست داشته باشد و این دوگانگی یکی از مشکلات برنامه‌های تلویزیون و رادیو است.

وی ادامه داد: برنامه «خندوانه» صرف نظر از اقبال مخاطبان نه اولین برنامه با نشاط بود و نه آخرین و حتی نمی‌توان گفت بهترین، بلکه جنس متفاوتی دارد و از یک پشتوانه فکری برخوردار است. ترجیح می‌دهم به «خندوانه» برنامه طنز نگویم و عنوان نشاط آور را به او انتصاب دهم.

وی با اشاره به این که توجه به آموزش و حتی به مدیریت احساس و عواطف جزو اتفاقات جالبی است که در «خندوانه» دنبال می‌شود، ادامه داد: افرادی که در این برنامه نشسته‌اند احساس خود را کنترل می‌کنند. البته بنده به ساعت پخش آن اعتراض و انتقادهایی دارم.

این استاد ارتباطات در ادامه تحلیل و تفسیر برنامه «خندوانه» گفت: یک اصل وجود دارد و آن این که با دیدن فرد عبوس احساس آیینه‌ای در ما بوجود می‌آید و ممکن است ما هم شروع به آه و ناله کنیم. البته برعکس این امر نیز امکان‌پذیر است. وقتی کسی می‌خندد ما نیز لبخند می‌زنیم و اگر کسی تند راه برود ما هم ناخودآگاه تند راه می‌رویم؛ بنابراین معاشرت با افراد مختلف نتایج متفاوتی را برای ما به دنبال دارد.

وی که در زمینه علم عصب‌شناسی نیز صاحب تخصص است، اضافه کرد: علم عصب‌شناسی به ما می‌گوید شما می‌توانید شادی را تمرین و تکرار کنید و به مرور شاد خواهید شد و زمانی که ما غم و افسردگی را به جامعه تزریق کنیم همان را دریافت خواهیم کرد.

وی تأکید کرد: برنامه‌هایی که به غم و گریه تأکید دارند دو واکنش را در جامعه ایجاد می‌کنند. اول پرورش انسان‌های غمگین و دوم پرورش انسان‌های پرخاشگر؛ اگر رسانه تعادل را برقرار نکند در جامعه دچار مشکلاتی خواهیم شد. به همین دلیل «خندوانه» سعی کرده از رنگ، نور و... برای رسیدن به اهداف خود بهره ببرد.

مناظره و تجریه و تحلیل درباره «خندوانه» دیروز ساعت 10 تا 12 در تالار اجتماعات دانشکده صداوسیما برگزار شد. (ایسنا)