اخلاق‌شناسی

اخلاق واژه‌ای است که طیف گسترده‌ای از معانی و کاربردها را در بر می‌‌گیرد. این واژه نه تنها میان عموم مردم بلکه بین متخصصان هم با دلالت‌های ویژه‌اش به کار می‌رود. شاید وقتی عموم مردم از واژه اخلاق استفاده می‌کنند ندانند اخلاق شاخه‌ای از فلسفه و رشته‌ای دانشگاهی است. از آنجا که ما در اینجا بر اخلاق به معنای تخصصی‌اش متمرکز خواهیم شد ناگزیریم تعریفی نسبتا دقیق از آن ارائه کنیم. فلسفه اخلاق شاخه‌ای از فلسفه است که می‌کوشد سنخ شناخته شده‌ای از ارزشگذاری را واکاوی کند. اخلاق از انسان‌های خوب و بد، انجام کارهای به لحاظ اخلاقی درست و نادرست، نظام‌ها یا قوانین عادلانه و ناعادلانه و این که امور چگونه باید و نباید باشند و این که چگونه باید زندگی کنیم، سخن می‌گوید. در یک تقسیم‌بندی​کلی اخلاق از دو بخش فرا اخلاق و اخلاق هنجاری تشکیل شده است. فرا اخلاق با موضوعاتی از این دست سر و کار دارد: چنین احکام و داوری‌هایی چه معنایی دارد، اگر معنایی دارد، دربارۀ چه چیزی‌اند، آیا این احکام و داوری‌ها می‌توانند صادق یا کاذب باشند و اگر این گونه است چه چیزی آنها را صادق یا کاذب می‌کند. بخش دیگر اخلاق هنجاری است. شاید تصور عموم مردم هنگامی که واژه اخلاق را می‌شنوند باید و نبایدهای هنجاری یا به عبارت دقیق‌تر اخلاق هنجاری باشد. کتاب «اخلاق‌شناسی» روی اخلاق هنجاری متمرکز است، هر چند از پاره‌ای بررسی‌ها در باب فرا اخلاق ناگزیر است؛ همچنین در چارچوب اخلاق هنجاری به اصول و مبانی عام می‌پردازد و نه بر اخلاق عملی، یعنی بحث در باب موارد خاص. در دوره‌ای از تاریخ آمریکا متفکران خلاقی در حوزه فلسفه اخلاق و فلسفۀ سیاسی ظهور کردند که اکثر فیلسوفان پرسش‌هایی واقعی در باب ارزش را به بوته فراموشی سپرده بودند، از طریق مکتوبات جان رالز درباره عدالت اجتماعی و نیز درباره فوتی و فوری بودن مناقشات عمومی، توجه این نسل جدید به آن پرسش‌های واقعی جلب شد. این نسل جدید به ماهیت پرسش‌های اخلاقی واقعی و بهترین روش برای پاسخ آنها نگاه یکسانی داشتند. ​ این گروه فکری متشکل از جان رالز، تامس نیگل، رابرت نازیک و رونالد دورکین بود که سال‌های متمادی یک بار در سال به تناوب در نیویورک و کمبریج دور هم جمع می‌شدند، سپس هر یک از این افراد اثرش را به جمع ارائه می‌کرد تا از سوی جمع مورد بررسی قرار گیرد. حاصل نشست‌های این جمع آثار بسیار برجسته‌ای در حوزه فلسفه حقوق، فلسفۀ سیاسی و فلسفه اخلاق شد. این اثر مقالۀ بلند و برجسته تامس نیگل است که جواد حیدری ترجمه و انتشارات نگاه معاصر با شمارگان 1100 نسخه و با قیمت 3200 تومان منتشر کرده است.