طرح بزرگ قرآنی 1448

پرسش پیامکی:

خداوند متعال در آیه 27 سوره اسراء اسراف‌کنندگان را چگونه توصیف کرده است؟

1 ـ معلمان شیاطین

2 ـ شاگردان شیاطین

3 ـ برادران شیاطین

دوری از اسراف و تجمل گرایی

وَآتِ ذَا الْقُرْبَی حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا(٢٦) إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُوا إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُورًا(٢٧)

و حق خویشاوندان و حق تهیدست و از راه مانده را بپرداز، و به هیچ صورت اسراف مکن.(26) بی‌تردید آنان که مال خود را به‌صورتی گسترده بناحق هزینه می‌کنند برادران شیاطین‌اند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است.(27) (اسراء)

بیان: یکی از گناهان کبیره ـ که نقش بسیاری در فروپاشی نظام اخلاقی فرد و جامعه دارد ـ اسراف و زیاده‌روی است. یکی از مهم‌ترین ریشه‌های این صفت زشت، لجام گسیختگی نفس است. به همین دلیل در آیه فوق، اسراف‌کنندگان برادران شیطان نامیده شده‌اند؛ زیرا نفس انسان در کنار شیطان، دو نیروی اغواکننده مؤمنان است که چنانچه افسار آن مهار نشده و به کنترل انسان در نیاید، چهره او را نیز شیطانی می‌سازد.

پیشتر گفته شد که شکر حقیقی نعمت‌های خداوند، استفاده بهینه و درست از آن است. از سویی، اسراف‌کنندگان کسانی هستند که بدترین شکل استفاده از نعمت خدا را برگزیده‌اند. بنابراین آنان شبیه‌ترین افراد به شیطان هستند و شیطان نیز ناسپاس‌ترین مخلوقات نسبت به خداست.

اسراف نیز چون بسیاری از گناهان، ممکن است جنبه اجتماعی به خود بگیرد. هنگامی که اولویت‌های اقتصادی یک جامعه فراموش شده و ریخت و پاش‌های بیهوده و کم اثر رایج شود، شاهد سلب نعمت و برکت از اجتماع نیز خواهیم بود.

گفتنی است تفاوت میان اسراف و تبذیر، آن است که اسراف به هرگونه زیاده‌روی در اعمال اطلاق می‌شود؛

مانند اسراف در کلام و اسراف در غذا، ولی تبذیر فقط به زیاده‌روی در مال و ریخت و پاش بی‌حساب آن گفته می‌شود.

آیات متناسب: اعراف، 31 / طه، 81 / انعام، 141.

روایت متناسب: امام علی(ع): «وَیحَ المُسرِفِ ، ما أبعَدَهُ عن صَلاحِ نفسِهِ واستِدراکِ أمرِِه؛ بیچاره اسرافکار!

چقدر از اصلاح نفس و جبران کارش دور است.»

غررالحکم: ج 6، ص 228، ح 10092.