روایت یک قیام در کتابی با 618 عکس

فرمان مشروطیت در اصل، فرمان تشکیل مجلس شورای ملی است که مظفرالدین شاه قاجار در 14 مرداد 1285 در پاسخ به متحصنین در جنبش مشروطه ایران امضا و از طریق آن با مشارکت مردم در امر حکومت موافقت کرد و این چنین حکومت مشروطه برای نخستین بار در ایران تاسیس شد.

کتاب «واقعات اتفاقیه در روزگار» نوشته شیخ محمد مهدی شریف کاشانی در بر دارنده تصویرهای ناب و ارزشمندی از تحولات جنبش مشروطیت ایران است. نویسنده با استفاده از این کتاب ها توانسته تصویر ملموس تری از دگرگونی ها و تحولات جنبش مشروطیت ایران در اختیار پژوهشگران امروزی قرار دهد.

از زمان ورود ناصرالملک به ایران تا تاج گذاری احمد شاه قاجار

مهدی یساولی، مدیر موزه ملک درباره کتاب «واقعات اتفاقیه در روزگار» می گوید: این کتاب از متون ارزشمند تاریخ ‌نگاری دوره‌ مشروطیت به شمار می‌آید که به‌ صورت مصور و در بیان احوال ایرانیان در زمان مشروطه ‌خواهی تا هنگام تاج‌گذاری احمد شاه قاجار و برپایی سومین دوره مجلس شورای ملی نگاشته شده و اسناد و مدارک جالب توجهی از تاریخ آن روزگار را در خود جای داده است. درباره دلیل ارزش و اهمیت نوشته‌های شریف کاشانی باید گفت وی به‌ ویژه از آن روی که نسب به خاندان نراقی می‌برد، هم از سوی علما و مشروطه‌ خواهان و هم از طرف دربار مورد اعتنا و اعتماد بود، بنابراین، بسیاری از گفته های این کتاب شرح گفت‌وگو و نشست‌هایی است که شریف کاشانی با علمای طراز اول زمانه و دربار داشته است و این موضوع، به لحاظ ثبت رویدادها و پژوهش‌های تاریخی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نوشته‌های او درباره‌ی انجمن‌های سری، «انجمن خمسه»، «حزب اتحاد و ترقی» و درج رونوشت اعلان‌ ها بیانیه ها و... که از سوی آن‌ها صادر می‌شد، از دیگر شاخصه‌ها و ویژگی‌های «واقعات اتفاقیه» است. هم‌چنین، در سراسر نوشته های شریف کاشانی، رونوشت اسنادی مانند تلگراف‌ها، نامه‌ها، عرضه‌ها، اعلان‌ها، شب نامه‌ها... دیده می‌شود که شاید بتوان گفت در دیگر نوشته های هم عصر«واقعات اتفاقیه» کمتر می‌توان نظیر آن را یافت. به خصوص آن که نامه‌های شخصی نویسنده‌ کتاب با کسانی چون بهبهانی را نیز در این اثر می بینیم.

وی ادامه می دهد: مفصل‌ترین فصل کتاب شیخ محمدمهدی، فصل پنجم است. در این فصل، زمان ورود ناصرالملک به تهران و نایب السلطنه شدن او تا تاج‌گذاری احمد شاه قاجار را بیان کرده است. شریف کاشانی در این فصل نیز هم‌چون دیگر بخش‌های کتاب از اسناد جالبی استفاده کرده است. البته باید اشعار سیاسی ـ اجتماعی را که یا از خود شعرا، یا با واسطه و یا از روزنامه‌ها دریافت می‌کرد، از دیگر نکات شایان توجه در «واقعات اتفاقیه» دانست.

کتابخانه ملک جزو 6 کتابخانه برتر کشور است

مدیر روابط عمومی کتابخانه و موزه ملی ملک در پاسخ به این پرسش که این کتاب چگونه در اختیار کتابخانه ملک قرار گرفته است؟ توضیح داد: کتاب «واقعات اتفاقیه در روزگار ما» مانند سایر نسخه های خطی که توسط حاج حسین آقا ملک بنیانگذار کتابخانه ملک جمع اوری و نگهداری می شد و در زمره نفایس و نسخه های منحصر به فرد این کتابخانه به شمار می آید. حاج حسین آقا ملک در زمان زندگی خود وقتی تصمیم می گیرد یک کلکسیون و مجموعه ای از نسخه های خطی را گردآوری کند با دقت و حساسیت بالا و شواهد و مستندات موجود آنها را خریداری می کرد و سپس توسط دانشمند برجسته آن زمان «احمد سهیلی فانی» انتخاب و در موزه کتابخانه ملی ملک نگهداری می کرد.

به گفته این مقام مسئول، حساسیت و دقت بالای بنیانگذار کتابخانه ملک در انتخاب کتاب‌ها باعث شد این کتابخانه جزو 6 کتابخانه بزرگ کشور در زمینه نسخه های خطی قرار بگیرد.

یساولی درباره این‌که محمد مهدی شریف کاشانی چگونه به تالیف این کتاب روی آورد افزود: وی از چهره های نامدار مشروطه خواهی بود که در زمره یکی از کوشندگان و گزارشگران این رویداد تاریخی به شمار می آمد. رویدادی که در ایران یکی از مهم‌ترین حوادث سرنوشت ساز بود که این ملت به خود دیده است. پس از پیروزی جنبش مشروطه محمد مهدی شریف کاشانی به ریاست اداره تحقیق کل اوقاف منصوب شد و تا پایان خدمتش در دولت در این نهاد ماند. وی در زمان مشروطیت اتفاقات مربوط به آن دوران را به کمک سایر دوستانش می نوشت چرا که در این اثر گرانبها تنوع خط بسیاری وجود دارد که نشانگر حضور کاتبان متعدد برای نگارش این نسخه است.

کتاب شریف کاشانی منبع مهمی برای پژوهشگران محسوب می شود

مدیر روابط عمومی کتابخانه ملک در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که این کتاب شامل چه بخش هایی است؟ اضافه کرد: گزارش های شریف کاشانی شامل یک مقدمه، چهار تذکره، پنج فصل و یک خاطره است که می توان آن را منبعی مهم در بازار شناسی چهره و تصویر رجال و سران قاجاری و به ویژه دوران مشروطیت و پس از آن دانست که در نوع خود و در حوزه روایت مشروطه بسیار کم سابقه است که به ارائه متن های طولانی از اعلامیه ها، تلگراف ها، نامه ها و شب نامه ها پرداخته که حتی اگر تحلیل وی را از این رویدادها نپذیریم وجود این متن ها فرصتی گرانبها به دست پژوهشگران امروزی جنبش مشروطه می دهد تا به منابع دست اول این جنبش دسترسی داشته باشند.

وی در ادامه با اشاره به وجود عکس هایی بر اساس اتفاقات نوشته شده در این اثر گفت: در این نسخه خطی از تصاویر منحصر به فردی استفاده شده که توسط هنرمند عکاسی به نام غلامرضا عکاس گرفته شده و شامل تصاویری از مردانی است که در این کتاب به نام آنها اشاره شده و در بخش مربوطه به متن چسبیده است.

تنها نسخه خطی با 618 عکس

یساولی گفت: شاید به جرات بتوان گفت کتاب «واقعات اتفاقیه در روزگار» یگانه نسخه خطی است که با 618 عکس به ارائه تصاویر درباره مشروطه پرداخته است.

نسخه خطی «واقعیات اتفاقیه در روزگار ما» در 18 خرداد 1331 خورشیدی در دفتر کتابخانه ملک به ثبت رسید. این نسخه با 359 برگ و با ابعاد 33.5*36 و به شماره ثبت 6068 در مجموعه کتابخانه موزه ملی ملک نگهداری می شود.(ایبنا)