حاملگی را دوباره بشناسیم

البته این موضوع همیشه برای مادران باردار نگران‌‌کننده است و خود را سریع به یک مرکز درمانی می‌رسانند، اما بعضی خونریزی‌ها آن‌قدر سریع و کشنده‌اند که مجالی به مادر نمی‌دهند و متاسفانه آنچه نباید، رخ می‌دهد. بد نیست در این شماره از هفته‌نامه سیب درباره چگونگی و نشانه‌های هر نوع خونریزی غیرعادی در حاملگی و خطرات آن بخوانیم. به این منظور با دکتر آزیتا صفارزاده کرمانی، متخصص زنان زایمان و نازایی گفت‌وگو کردیم.

آیا همه خونریزی‌های دوران بارداری خطرناک و هشداردهنده هستند؟

بیشتر خونریزی‌ها در این دوره خطرناک هستند. اوایل بارداری یعنی روز لانه گزینی ممکن است هر خانمی چند لکه خون ببیند که علامت بدی نیست و نشانه آن است که سلول تخم تشکیل شده در حال جایگزینی در دیواره رحم، چند عروق خونی را تخریب کرده است. این خونریزی بدون درد در ناحیه شکم و زیرشکم یا کمر است و خیلی زود تمام می‌شود. اما همین خونریزی نیز باید از سوی پزشک تائید شود زیرا خونریزی باید علت‌یابی شود؛ مثلا بعضی سقط‌ها همان اوایل بارداری اتفاق می‌افتند. خونریزی می‌تواند نشانی از بروز سقط در مادر باشد. به طور کلی ما خونریزی‌های دوران بارداری را به سه بخش سه ماهه اول، سه ماهه دوم و سه ماهه سوم تقسیم می‌کنیم.

خونریزی‌های سه ماهه اول چه منشایی دارند و چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

در سه ماهه اول، سه مورد مد نظر ما قرار می‌گیرد، سقط‌های زودرس یا تهدید به سقط، حاملگی خارج رحم و خونریزی‌های ناشی از مول یا بچه خوره که بسیار هم خطرناک است. سقط‌ها اغلب در کمتر از هشت هفته بارداری رخ می‌دهند. شایع‌ترین آن تهدید به سقط است، بدان معنا که خانم باردار خونریزی دارد، ولی سقط قطعی نیست و جنین نیز در مکان مناسبی از حفره رحمی قرار گرفته است. تهدید به سقط در 15 درصد از زنان باردار دیده می‌شود که بیش از 90 درصد آنها جنین را سالم نگه می‌دارند و اتفاقی هم در آینده نمی‌افتد. خونریزی در تهدید به سقط چندان شدید نیست، درد هم اندک است و با درمان‌های هورمونی و استراحت بهبود می‌یابد. ولی اگر سقط بعد از ده هفته رخ دهد، خونریزی بیشتر است که این بیماران باید سریع به بیمارستان منتقل شوند زیرا احتمال آسیب به مادر بالاست.

تفاوت حاملگی خارج رحمی و مول چیست؟

حاملگی خارج از رحم علائم دیگری دارد و بسیار هم خطرناک است، زیرا جنین در ناحیه‌ای غیر از حفره رحم مانند لوله رحمی یا روی تخمدان یا داخل شکم لانه گزینی می‌کند. لوله رحمی، شایع‌ترین مکان در حاملگی‌های خارج رحمی است. علت خونریزی هم بزرگ‌شدن تدریجی جنین و کمبود فضای کافی در لوله است. جنین به لوله فشار آورده و باعث پاره‌شدن لوله می‌شود. پارگی لوله بسیار دردناک و معمولا پنهان است و متاسفانه یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ و میر مادران در سه ماهه اول است. بنابراین در همه خانم‌هایی که با درد و لکه بینی به پزشک مراجعه می‌کنند، مهم است ابتدا حاملگی خارج رحمی رد شود.

یکی از عوامل خونریزی در سه ماهه اول بخصوص در کشور ما و آسیای جنوب شرقی، حاملگی مولار یا بچه‌خوره است که حدود 9 برابر بیشتر از کشور‌های اروپایی است. خطر آن هم به این دلیل است که تقسیمات محصولات حاملگی سریع است و مانند سرطان می‌تواند بسرعت به نواحی دور مانند ریه، کبد و مغز و... دست‌اندازی کند.

خوشبختانه بیبشتر مول‌ها همان بافت جفت تکثیریافته از کنترل خارج شده وخوش خیم هستند ولی به هیچ‌وجه نباید بیماران را بدون پیگیری رها کنیم. مول حتما تخلیه می‌شود ولی سطح هورمون بارداری هر هفته چک می‌شود تا در عرض سه‌چهار هفته بعد از تخلیه رحم به زیر 5 درصد برسد.همه بیماران باید به این موضوع واقف باشند و بدانند تخلیه مول پایان درمان نیست.

آیا با سونوگرافی می‌توان این سه مورد را کاملا شناسایی کرد؟

سونوگرافی روش تشخیصی بسیار مهمی است، ولی معاینه بیمار نیز خیلی کمک‌کننده است؛ چون گاهی فیبروم‌ها، پولیپ‌ها و بندرت زخم‌های دهانه رحم هم ممکن است خونریزی یا لکه بینی ایجاد کنند. متاسفانه تصور بدی میان بیماران وجود دارد که معاینه را مصادف با سقط جنین می‌دانند و به پزشکان اجازه نمی‌دهند در صورتی که کاملا اشتباه است.

خونریزی‌های سه ماهه دوم چگونه‌اند؟

یکی از خونریزی‌های مختص این دوره، سقط دیررس است. سقط دیررس، علائمی شدیدتر از سقط زودرس دارد و احتمال زنده ماندن جنین در این موارد بسیار کم است. درمان آن باز هم تجویز پروژسترون و استراحت مطلق است. مورد بعدی جفت سرراهی است که در آن جفت نزدیک دهانه رحم لانه‌گزینی می‌کند. این نوع از جفت خیلی زود با کوچک‌ترین فشار یا انقباض رحمی خونریزی می‌کند که به رنگ روشن و بدون درد است. جفت سرراهی از سه ماهه دوم به بعد تا پایان حاملگی ممکن است دچار خونریزی شود. همچنین معاینه این زنان هم باید با احتیاط بسیار صورت گیرد. سونوگرافی داخلی در این مواقع بهترین روش تشخیصی است، اما جفت سر راهی در بیشتر مواقع و با بزرگ‌شدن رحم و بالا رفتن سن حاملگی به طرف بالا حرکت می‌کند. سومین تشخیص دکولمان است که در سه ماهه سوم رخ می‌دهد.

دکولمان چیست؟

دکولمان به کنده شدن زود هنگام جفت اطلاق می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم، جفت تغذیه و اکسیژن رسانی جنین را به عهده دارد و اگر قسمتی از جفت کنده شود، روند خونرسانی صدمه دیده و جنین در معرض خطر قرار می‌گیرد. وقتی جفت کنده می‌شود، پشت آن لخته تجمع می‌یابد. با پیشرفت و بزرگ‌شدن لخته، جفت به طور کامل کنده شده و جنین درون رحم می‌میرد، اما خطر مهم دیگر متوجه مادر است، زیرا پروسه ایجاد شده در بدن مادر منجر به این می‌شود که مواد انعقادی خون مادر برای قطع خونریزی مدام مصرف شوند و دیگر ماده انعقادی در بدن نمی‌ماند و اینجاست که مادر خونریزی می‌کند که نام آن انعقاد داخل عروقی منتشر است.

دکولمان می‌تواند به دلیل وارد شدن یک ضربه به شکم مادر، زمین‌خوردن یا زیادی مایع آمنیون و چند علت دیگر باشد. رنگ خون نیز اغلب تیره است و بیمار از درد شدید مانند برخورد ضربات کارد به شکم شکایت دارد. خونریزی‌های سه ماهه سوم نیز خطرات خود را دارند و نیاز به پیگیری دارند و خونریزی آخر که در انتهای بارداری و چند ساعت قبل از زایمان رخ می‌دهد، نشانه شروع قریب‌الوقوع زایمان است./ ضمیمه سیب

سودابه رضایی