پیکان؛ ارابه تاریخ ساز

به طوری که با شنیدن کلمه خودرو، نام پیکان در ذهن بیشتر ایرانیان متبادر می‌شد. شرکت ایران ناسیونال، دوازدهم مهر 1341 با هدف مونتاژ و تولید خودرو در خیابان اکباتان تهران با سرمایه ده میلیون تومانی از سوی برادران خیامی تاسیس شد و کار خود را یک سال بعد با مونتا‌ژ اتاق اتوبوس در زمین‌های حاشیه جاده کرج آغاز کرد. در سال 1345، قرارداد تولید «ارو» میان شرکت ایران ناسیونال و شرکت تالبوت زیرمجموعه گروه خودروسازی روتس منعقد شد و خیامی نام پیکان را که ترجمه فارسی «Arrow» بود، برای این خودرو انتخاب کرد.

تولید پیکان سال 1346 با دو تیپ کار و دولوکس شروع شد. تیپ دولوکس مجهز به موتور 1725 سی‌سی با سرسیلندر چدنی و قدرت 75 اسب بخار در 4700 دور در دقیقه، داشبورد چوبی، سپر آبکاری شده شمشیری و نوار استیل دور بدنه بود. تیپ کار نیز با داشبورد پلاستیک تخت «داشبورد وانتی» و بدون تزئینات به بازار عرضه شد. در سال 1347، شرکت آمریکایی کرایسلر توانست گروه خودروسازی روتس را بخرد. در سال 1349 پیکان اتوماتیک با گیربکس بورگ وارنر «Borg-Warner» تولید و روانه بازار شد.

در سال 1350، پیکان جوانان با موتور ارتقا‌ءیافته مجهز به سیستم سوخت‌رسانی دو کاربراتور و سرسیلندر آلومینیومی و قدرت 80 اسب بخار در 4900 دور در دقیقه و ظاهر اسپرت با جلوپنجره جدید، رینگ و صندلی اسپرت و داشبورد دوقلو مجهز به دور موتور و تزئین چوب در رنگ‌های جوان‌پسند عرضه شد. در همین سال تمام مدل‌های دیگر نیز با داشبورد دوقلو تولید شد. در آن سال پنج مدل پیکان دولوکس، جوانان، کار، استیشن و وانت تولید می‌شد.

در سال 55، سپر‌های مکعبی جایگزین سپرهای شمشیری پیشین شد. پس از انقلاب، شرکت ایران ناسیونال به ایران خودرو تغییر نام داد. در سال 58، شرکت کرایسلر با فیس‌لیفت پیکان دولوکس، مدل جدیدی با چراغ‌های مستطیل در جلو و عقب و نمایشگر کیلومتر وآمپر متفاوت عرضه کرد. این مدل به چراغ بنزی معروف شد.

در سال 65، شرکت پژو، کارخانه تالبوت را از کرایسلر خرید و تولید قطعات پیکان متوقف شد و ایران‌خودرو، ماشین‌آلات تالبوت را خریداری و وارد کشور کرد. در سال‌های اواخر جنگ تولید پیکان به دلیل کمبود قوای محرکه کاهش یافت تا این‌که ایران خودرو در مذاکره با پژو توانست تعدادی موتور پژو 504 را خریداری و روی پیکان مونتاژ کند و تولید آن از سال 68 شروع شد و شش سال ادامه داشت. این مدل به پیکان پژویی «پیکاژو» معروف شد که با توجه به سنگینی موتور، بعد از مدت کوتاهی جلوبندی آن نیاز به تعمیر پیدا می‌کرد. ولی سرعت و قدرت بالاتری داشت.

در سال 71، شرکت ایران خودرو با مشارکت مگاموتور و با استفاده از تجهیزات خریداری شده از تالبوت توانست پیکان را با موتور 1600 روانه بازار کند که علاوه بر گیربکس پنج دنده معمولی با گیربکس پنج دنده آرژانتینی و شش دنده آلمانی تولید می‌شد. این موتور 71 اسب بخار در 5000 دور در دقیقه قدرت داشت. در سال 80 با توجه به مصرف سوخت و آلودگی محیط‌زیست، سیستم سوخت‌رسانی پیکان با مشارکت ساژم فرانسه از کاربراتور به انژکتور تبدیل شد تا استاندارد آلایندگی و مصرف سوخت آن سال را رعایت کند و در سال 84 با حضور اسحاق جهانگیری وزیر صنایع وقت، تولید پیکان متوقف شد و آخرین پیکان با این جمله مشهور از سوی وی به موزه رفت؛ «پیکان ارابه‌ای بود که صنعت خودرو بر دوش آن شکل گرفت و امروز به موزه می‌رود تا نظاره‌گر اعتلای این صنعت باشد.» (اسحاق جهانگیری 25 اردیبهشت 84) اما با وجود این‌که 9 سال از توقف تولید این خودرو در کشور می‌گذرد، هنوز هم روح پیکان در کالبد وانت پیکان تولید و شماره‌گذاری می‌شود!

باشگاه پیکان

به دلیل علاقه زیاد محمود خیامی به فوتبال و این‌که او زمانی از بازیکنان تیم فوتبال شاهین بود از طرف دوستانش به وی پیشنهاد شد مانند کمپانی‌های خودروسازی بزرگ دنیا، باشگاه فوتبالی تشکیل دهد که موجب شد ایران ناسیونال باشگاه اقبال را خرید و با توسعه آن باشگاه پیکان را تشکیل داد.

آهنگ پیکان

آهنگ پیکان قراضه در آلبوم ساعت 25 شب از کارهای رضا یزدانی است که با یادآوری خاطرات ایرانیان از پیکان و انتقاد از فراموش‌شدن این نوستالژی، سر و صدایی را در عالم هنر موسیقی به پا کرد.

یه پیکان قراضه کنارِ اتوبان داره خواب می‌بینه،

یه پیکانِ بی‌چرخ که بازم تو رویاش پُر از سرنشینه...

سیاستمداران پیکان‌سوار

اکبر ناطق نوری

دوازدهم بهمن 1357 حضرت امام‌خمینی(ره)‌ با بالگرد از بهشت زهرا به بیمارستان هزار تختخوابی پیشین «بیمارستان امام‌خمینی» فعلی رفتند و از آنجا همراه فرزندشان مرحوم سیداحمد خمینی و حجت الاسلام ناطق نوری با آمبولانس بیمارستان به کوچه‌های اطراف بیمارستان رفتند و سوار پیکان آبی‌رنگ حجت‌الاسلام ناطق‌نوری شدند و در حالی که همه مردم فکر می‌کردند ایشان هنوز در بهشت زهرا تشریف دارند در حال تردد در خیابان‌های تهران بودند.

سیدمحمد خاتمی

سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور اسبق، در دوران تصدی قوه مجریه برای شرکت در جشن تکامل و توسعه صنعت خودروی ایران به ایران خودرو رفت و در سخنرانی خود به خاطراتش از پیکان پرداخت.

خاتمی در بیان خاطرات خود از پیکان به یاد اولین خودرویی که در عهد جوانی خریده بود، افتاد و گفت: اولین بار که به ایران خودرو آمدم ۳۰سال پیش بود و در آن زمان یک پیکان خریدم و خوشحال به سمت خانه حرکت کردم و مشعوف بودم که من هم یک خودروی ملی دارم، ولی به میدان انقلاب فعلی نرسیده با این پیکان تازه از صفر خارج شده تصادف کردم و پیکانم دیگر راه نرفت و نام این خودرو برای همیشه در ذهن من به یادگار ماند.

مقایسه کشورها با پیکان

دکتر روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان و دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی در مصاحبه با یکی از جراید کشور با اشاره به پیام جورج بوش به ایران برای مذاکره و پاسخ به این پرسش که چرا ایران با اروپا به جای آمریکا مذاکره کرد، گفته بود: «اصولا تصمیم نظام این بود که ما با آمریکا مذاکره‌ای نداشته باشیم. ما بین دوچرخه و پیکان و بنز باید یکی را انتخاب می‌کردیم. خب تصمیم بر این بود که ما بنز سوار نشویم.

پس ما ماندیم و پیکان و دوچرخه. بنز آمریکا بود. پیکان اروپا بود و دوچرخه نیز کشورهای غیرمتعهد بودند. پس ما پیکان سوار شدیم. اتفاقا طرف‌های اروپایی ما نیز گله کردند و از این حرف خوششان نیامد و گفتند به ما توهین شده است.»