استقبال از جام جهانی با مسابقه‌ای فوتبالی

همان‌طور که فیلمنامه یک سریال، اصلی‌ترین یا دست‌کم یکی از عناصر اصلی تضمین‌کننده موفقیت و استقبال عمومی از مجموعه یا اثری تلویزیونی و سینمایی است، متن برنامه‌های تلویزیونی را نیز می‌توان در رتبه و جایگاهی مشابه برای دیده شدن آنها قرار داد. با این تفاوت که برنامه‌های تلویزیونی به‌دلیل برخورداری از فضاهای موضوعی گاهی وابستگی‌شان به متن‌های از پیش نوشته شده و موقعیت‌های تعریف شده کم می‌شود.

در این وضع آنچه به‌عنوان عاملی بالقوه افق دید یک برنامه تلویزیونی را تا حد زیادی روشن می‌سازد، طرح اولیه و ایده‌ای است که در ادامه مسیر و با پیوستن عناصری کارآمد به آن به پختگی می‌رسد. از این‌رو ایده یک برنامه تلویزیونی فارغ از فضاهای موضوعی و دسته‌بندی‌های محتوایی از مهم‌ترین راهکارها برای پیش‌بینی میزان بینندگان آن در هنگام پخش است.

این مقدمه کوتاه بهانه‌ای است برای اشاره به برخی مشخصه‌های یک ویژه برنامه‌ از شبکه سه سیما به نام «آقای گزارشگر»؛ مسابقه رسانه‌ای و ورزشی توأمان در حوزه گزارشگری فوتبال؛ که گرچه نمونه‌های مشابه خارجی در شبکه‌های مختلف جهانی از آن روی آنتن رفته است، اما در ایران برای اولین‌بار با شرکت گسترده افراد علاقه‌مند به این حرفه دنبال شده است.

مراحل پیش تولید این برنامه به تهیه‌کنندگی مهدی محمدی که در ایام نوروز هر شب از ساعت 23 و 30 دقیقه از شبکه سه سیما به پخش می‌‌شد، از مهرماه سال گذشته آغاز شد. در این مرحله طی فراخوانی، علاقه‌مندان به تجربه گزارشگری فوتبال در مدیوم تلویزیون برای حضور در آزمونی گسترده به سالن آمفی تئاتر برج آزادی دعوت شدند و هیچ محدودیتی در دور نخست برای شرکت آنان در نظر گرفته نشده بود. ضمن این که آنها می‌توانستند به‌طور رایگان و در مقابل گزارشگران شناخته شده فوتبال در حوزه رادیو و تلویزیون و همچنین کارشناسان ورزشی که پس از سال‌ها فعالیت و همکاری با برنامه‌های تلویزیونی مختلف خود دیگر کارشناسانی رسانه‌ای محسوب می‌شوند، توانایی خود را بسنجند.

در این مرحله بیش از 6000 علاقه‌مند در مدت زمانی بیش از یک هفته در این مکان حضور یافتند و بخش‌هایی از یک مسابقه فوتبال را گزارش کردند. جمع‌بندی نظرات داوران این مرحله در نهایت به انتخاب 147 نفر از این افراد که از گروه‌های سنی، شغلی و تحصیلی متفاوت و از شهرها و مناطق گوناگون کشور در برنامه شرکت کرده بودند، منجر شد. برگزاری آزمونی کتبی و سنجش میزان اطلاعات برگزیدگان دور اول نیز از دیگر مراحل تولید این برنامه بود که بر انتخاب‌های داوران صحه می‌گذاشت.

پس از برگزاری آزمون کتبی در زمینه اطلاعات عمومی فوتبالی، 45 نفر از شرکت‌کنندگان از ادامه مسابقه بازماندند و 102 نفر باقیمانده به دور بعدی مسابقه راه یافتند.

مجری موفق

گرچه در نظر گرفتن امکانی برای دریافت نظرات مردمی می‌توانست مشارکت مخاطبان را در روند برنامه‌سازی تقویت کند و به انتخاب‌ها، ماهیتی بی‌طرف و عادلانه‌تر ببخشد، اما از سویی ایجاد این فضا در برنامه به معنای خارج کردن آن از مسیری تخصصی، به دور از ملاک‌های رسانه‌ای و کارشناسی براساس سلایق متکثر و چنددست بود. مصداق این رویکرد تخصصی، سپردن اجرای این برنامه به محمدرضا احمدی از گزارشگران فوتبال و مجری برنامه فوتبال برتر است. احمدی گرچه در این برنامه تلاش کرده است تا اجرایی متفاوت و همراه با شوخی‌ها و کل کل‌های فوتبالی را به‌دلیل ماهیت مسابقه‌ای در پیش گیرد، اما همچنان به استانداردهای یک گزارش ورزشی پایبند است؛ تلفظ صحیح نام بازیکنان و مربیان را گاهی به شرکت کنندگان تذکر می‌دهد. در روند گزارش به آنان کمک می‌کند. هنگام معرفی آقای گزارشگر، هر گروه سیاست تعلیق را در پیش می‌گیرد و با شوخی‌های خود به هیجان و فضای شاد و سرگرم‌کننده برنامه دامن می‌زند. مهم‌تر از همه این که گرچه فرم متفاوتی از اجرای احمدی را در برنامه‌ای ورزشی شاهد هستیم اما این باعث نشده تا وی که خود یکی از گزارشگران فوتبال رسانه ملی است، در داوری‌ها به نوعی نظرات شخصی خود را دخالت دهد و برنامه را به سوگیری دچار سازد.

به نظر می‌رسد تولید برنامه‌ای متفاوت و برخوردار از ساختار و ایده‌ای تجربه نشده در تلویزیون در وهله اول و بدون در نظر گرفتن ویژگی‌های کمی و کیفی آن گامی مهم و موثر در مشارکت و حضور فعال مردم در روند برنامه‌سازی و ایجاد فضایی برای سنجش توانایی‌ها و معرفی استعدادهای جوان و باانگیزه در حوزه گزارشگری ورزشی است که ایده آن می‌تواند به دیگر عرصه‌ها نیز تعمیم داده شود.

این فرصت همچنین راهکارهای ورود به مشاغل رسانه‌ای را پیش روی داوطلبان و علاقه‌مندان به فعالیت در صداوسیما قرار می‌دهد و گسترش آن مانعی برای سودجویی مراکز و موسساتی است که به بهانه کشف استعدادهای جدید در پی درآمدزایی هستند.

سوژه نو، ساختار نو

برنامه تلویزیونی آقای گزارشگر، گذشته از دارا بودن سوژه‌ای نو، نیم نگاهی هم به بازی‌های جام جهانی 2014 برزیل دارد و ضرورت جذب گزارشگران جدید و ایجاد تنوع صدایی و سبک‌های جدید در حوزه گزارشگری ورزشی را گوشزد می‌کند. ضمن این که ماهیت رقابتی و مسابقه‌ای آن برای عامه مردم جذابیت دارد و مرحله‌بندی مسابقه و پیش برد گام به گام آن در دنبال کردن آن از سوی مخاطب مؤثر افتاده است.

همچنین در بررسی یک برنامه تلویزیونی علاوه بر توجه به مباحث محتوایی، تأمل بر ساختار‌های گرافیکی، ابعاد فنی و استانداردهای برنامه‌سازی اهمیت زیادی دارد. به نظر می‌رسد برنامه تلویزیونی آقای گزارشگر با استفاده از تم گرافیکی یکدست و منسجم در بخش‌های مختلف به این مهم توجهی ویژه داشته است. ضمن این که دکور برنامه به نسبت بودجه و هزینه تولید کم غالب برنامه‌های تلویزیونی درخور توجه است. این در حالی است که بعضی از مجموعه‌های تلویزیونی با صرف هزینه‌های چند برابر در جذب بیننده چندان موفق عمل نمی‌کنند و بسرعت از یاد می‌روند.

دکور این برنامه فضای حرکتی مناسبی را برای مجری آن فراهم آورده است. تناسب زیادی با موضوع برنامه دارد و از المان‌های فوتبالی همچون ماکت ورزشگاه فوتبال، توپ‌های جام جهانی 2014 و تصویر زمینه نمایشگر و... در آن استفاده شده است.

در این برنامه گذشته از کاربرد نمادهای ورزشی، به نمادهای شهری و آشنا برای مخاطبان هم اشاره می‌شود. چنانچه در قسمت‌های ابتدایی این برنامه تصاویری از برج آزادی تهران یعنی محل برگزاری مسابقه هم گنجانده شده است.

مسابقه آقای گزارشگر در هر قسمت، رقابت شش شرکت‌کننده را در برمی‌گیرد که بجز آیتم تصادفی هر یک موظف به گزارش یک یا دو دقیقه‌ای مسابقه‌ای داخلی یا خارجی هستند. تعداد شرکت‌کنندگان هر قسمت و در نظر گرفتن آیتمی مشابه برای آنان، گرچه ممکن است در نگاه کلی، فرمی خسته‌کننده و ریتمی یکنواخت را در ذهن متصور سازد، اما تدوین برنامه آقای گزارشگر این تصور را تا حدی بر هم زده و ریتم و تمپوی متناسب با یک رقابت را تامین کرده است.

این مسابقه در گروه برنامه‌های تلویزیونی قابل دسته‌بندی است اما سایر قالب‌های برنامه‌سازی همچون مستند نیز در ساختار آن قابل مشاهده است. چنانچه دو قسمت نخست این برنامه، تصاویری از نحوه راهیابی شرکت‌کنندگان به مسابقه، گزینشگری داوران، ملاک‌ها و معیارهای مورد توجه آنان در انتخاب نفرات برتر، نظرات شرکت‌کنندگان درباره برگزاری مسابقه‌ای بزرگ با مشارکتی گسترده و... را در بر می‌گیرد.

یادآوری یک نکته خالی از لطف نیست و آن‌که سری‌سازی در تولید برنامه‌هایی این چنین می‌تواند روشی موثر و کارآمد برای جذب نیروهای جدید، جوان و با استعداد و دارای انگیزه باشد، به شرط آن که پس از شناسایی و معرفی نفرات برتر به جامعه گزارشگران ورزشی، دوره‌های آموزشی مناسبی از سوی پیشکسوتان و گزارشگران و باتجربه رادیو و تلویزیون برای آنان در نظر گرفته شود و توأمان عرصه‌های تجربه این آموزه‌ها نیز برای آنان فراهم شود. (قصیده سالک/ ضمیمه قاب کوچک)