بازی پینگ‌پونگ در کریمه

پایان جنگ سرد نیز بیش از آن‌که شکست شوروی در برابر آمریکا باشد، اضمحلال الگو و سبک زندگی کمونیستی در برابر ایده سرمایه‌داری تلقی می‌شود. با شکست ایده کمونیسم، روس‌ها ابزار ایدئولوژیک خود را برای مواجهه با غرب در جنگ ایده‌ها از دست دادند اما تهاجم اردوگاه لیبرال دموکراسی به حریم امنیتی روس‌ها پایان نیافت. گسترش ناتو به شرق، دربرگیری لهستان، یوگسلاوی سابق و دیگر کشورهای شرقی اروپا،‌مهندسی انقلاب‌های رنگین در گرجستان، اوکراین، سقوط دولت قذافی در لیبی، ایجاد جنگ داخلی در سوریه و بالاخره خارج شدن اوکراین از دایره نفوذ روس‌ها، نشانه‌های مهمی است که تهاجم مغرب‌زمین به حریم امنیتی روس‌ها را به طور مستمر نشان می‌دهد. این سیر تاریخی نشانه کوچک شدن دولت روسیه توسط غرب در طول دو سده اخیر بوده است اما وظیفه ذاتی دولت در روسیه ایجاب می‌کند در یک نقطه در برابر این تجاوزگری‌های مستمر مقاومت کند. مقاومت دیپلماتیک روسیه در سوریه و زورآزمایی دولت پوتین در کریمه نشان می‌دهد،‌ روس‌ها امنیت حیاتی خود را در معرض تهدید می‌بینند و از دست دادن کریمه و سوریه را به منزله تسری بحران در داخل روسیه تلقی می‌کنند. روسیه از همه‌پرسی استقلال کریمه (بخوانید انضمام کریمه به روسیه) با قدرت نظامی و با استفاده از حق وتوی خود در شورای امنیت حمایت کامل کرد. این حمایت در حالی بود که روس‌ها حتی در شورای امنیت نیز تنهاتر از گذشته بودند زیرا رای ممتنع چین، موجب انزوای روس‌ها در شورای امنیت شد. تهدیدهای غرب در قبال تحریم گسترده روسیه نیز باعث نشد که روس‌ها از مقاومت خود دست بردارند. روسیه با این اقدام از باخــت مطلق در برابر غرب گریخت تا دستاورد نسبی حاصل کرده باشد.

حالا دولت پوتین توپ را به زمین غرب انداخته است. اکنون عکس‌العمل غرب تعیین‌کننده است. برژینسکی اقدام روسیه در کریمه را با کنفرانس مونیخ در سال 1938 مقایسه کرد. در آن کنفرانس، دولت‌های غربی تصمیم گرفتند برای آن‌که عطش توسعه‌طلبی ارضی هیتلر مهار شود، با انضمام برخی از سرزمین‌های شرق آلمان به سرزمین آلمان موافقت کنند اما هیتلر قانع نشد و جنگ جهانی دوم را به راه انداخت. برژینسکی معتقد است، عدم مقابله در برابر پوتین در قضیه کریمه، بر عطش او برای الحاق سیاسی، کی‌یف، ورشو و ... خواهد افزود. باید به این واقعیت توجه داشت که الحاق کریمه به روسیه، فشار استراتژیک گسترده‌ای را بر کی‌یف تحمیل خواهد کرد. پیوندهای اقتصادی و مراکز اولیگارشی روس‌گرا در اوکراین بر این فشار خواهند افزود. باید منتظر ماند و دید که آیا کشورهای غربی در عمل از ابزارهای اقتصادی خود استفاده خواهند کرد یا خیر.توپ پینگ‌پونگ اکنون در زمین غرب است. در صورتی که غرب با تحریم اقتصادی روسیه و حمایت مالی از دولت غربگرای اوکراین، توپ را به زمین روس‌ها برگرداند، آنگاه باید منتظر گرایش بیشتر روس‌ها به پیمان‌های منطقه‌ای باشیم. در آن شرایط روس‌ها به سمت چین و ایران خواهند آمد و ژئوپلتیک نوینی شکل خواهد گرفت که برای جمهوری اسلامی حامل تهدیدها و فرصت‌های بی‌شماری خواهد بود.

دکتر سیدمحمد حسینی

استاد روابط بین‌الملل