به دنبال سیمرغ مردمی

نحوه انتخاب و گزینش بهترین اثر این بخش کاملا متکی بر نظر مردم است و تماشاگران پس از پایان نمایش هر فیلم آرای خود درباره فیلم‌ها را سه بخش ضعیف، متوسط و خوب به صندوق رای می‌ریزند و در نهایت در روز پایانی جشنواره و پس از شمارش آرا، بهترین فیلم از نگاه تماشاگران معرفی می‌شود و جایزه و سیمرغی هم به سازنده آن اثر تعلق می‌گیرد.

اما نکته قابل تامل در مورد این مساله این است که معمولا بین انتخاب‌های تیم داوری و مردم تفاوت از زمین تا آسمان است، آنچه هیات داوران و در بخش رقابتی اصلی برمی‌گزیند، ربطی به نظر و آرای مردمی ندارد. می‌تواند ناشی از سلیقه‌های متفاوت اعضای هیات داوران در هر دوره باشد.

نمی‌شود نظر هفت، هشت نفر را با آرا هزاران تماشاگر یکی فرض کرد، ولی بحث اینجاست که این مساله به سال و دوره خاصی محدود نمی‌شود و تقریبا هر سال و هر دوره شاهد این اختلاف سلیقه محسوس هستیم البته اتفاقا و استثنائا در نخستین دوره‌ای که جشنواره تصمیم به رسمیت بخشیدن به آرای مردمی گرفت، فیلم آژانس شیشه‌ای ساخته ماندگار ابراهیم حاتمی‌کیا توانست در هر دو بخش رقابتی و بخش مردمی جایزه نخست را به خود اختصاص و نشان دهد می‌توان فیلمی ساخت که بصورت توامان معیارها و مولفه‌های نخبه‌های سینما و تماشاگران عام را داشته باشد.

از دوره‌های بعد اما تماشاگران و داوران به راه خود رفتند و برگزیده‌های خود را معرفی کردند. گاهی اتفاق افتاده که فیلم برگزیده تماشاگران اثری بوده با ساختار و کیفیتی منسجم تر، مقبول تر و جذابتر، ولی داوران به فیلمی رای داده‌اند که از نظر حتی نویسندگان و منتقدان سینمایی حرفی برای گفتن نداشته است. برعکس آن هم صادق بوده و واقعا فیلمی که داوران برگزیده اند استحقاق بیشتری از انتخاب مردم داشته است.

سال 77 سیمرغ بلورین بهترین فیلم به «هیوا» ساخته زنده‌یاد ملاقلی‌پور رسید و تماشاگران هم اثر شاخص و ارزشمندی به نام «رنگ خدا» مجید مجیدی را انتخاب کردند، برخی البته همان زمان اعتقاد داشتند که فیلم مجیدی قابلیت دریافت عنوان بهترین فیلم جشنواره را داشت.

سال بعد داوران «بوی کافور، عطر یاس» فرمان آرا را مستحق جایزه بهترین فیلم جشنواره دانستند، اما مردم دو فیلم «عروس آتش» و «متولد ماه مهر» را به عنوان اثر برگزیده خود معرفی کردند.

سال 79 مجید مجیدی با «باران» سیمرغ بهترین فیلم را به دست آورد و بهرام بیضایی بخاطر «سگ‌کشی» از مردم سیمرغ دریافت کرد.

سال 85 هم جزو استثنائات بود و فیلم «روز سوم» محمدحسین لطیفی محبوب دو طیف مردم و داوران شد.

سال بعد و در حالی که سیمرغ بلورین بهترین فیلم به «به همین سادگی» رسید، کمال تبریزی بخاطر «همیشه پای یک زن درمیان است» جایزه ویژه تماشاگران را از آنِ خود کرد.

در میان جوایز سال 88 بخشی با عنوان بهترین فیلم از نگاه تماشاگران به چشم نمی‌خورد، اما «به رنگ ارغوان» حاتمی‌کیا که به عنوان بهترین فیلم انتخاب شد، در عین حال مخاطبان بسیاری را در روزهای جشنواره به سینما کشاند.

سال بعد داوران جشنواره فیلم فجر در اقدامی عجیب و در حضور «جدایی نادر از سیمین» جایزه بهترین فیلم را به «جرم» دادند و در عوض فیلم فرهادی جایزه‌اش را از تماشاگران دریافت کرد.

اما شاید جنجالی‌ترین سال درباره انتخاب بهترین فیلم از نگاه تماشاگران مربوط به سال قبل باشد و رقابت پا به پای «حوض نقاشی» و «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» باعث حرف و حدیث‌هایی شد. اظهارنظرهای رسمی و غیررسمی مازیار میری و پوران درخشنده بخصوص در روزهای پایانی جشنواره نشان از برتری فیلمشان در میان رای‌گیری‌های مردمی داشت و هرکدام مدعی بودند فیلم آنها به تنهایی شایسته دریافت بهترین فیلم از نگاه تماشاگران است.

هرچه بود مسئولان جشنواره مصلحانه عمل کردند و تصمیم گرفتند به هر کدام از این دو فیلم یک سیمرغ مردمی اهدا‌کنند.

با نزدیک شدن به لحظات و ساعات پایانی جشنواره امسال، شرایط انتخاب بهترین فیلم از نگاه تماشاگران این دوره هم به مقطعی حساس و نفسگیر رسیده و با این‌که خانه سینما شخصا عهده‌دار مسئولیت این رای‌گیری شده، هر لحظه اخبار متفاوت و متناقضی از سینماهای مردمی و آرای تماشاگران شنیده می‌شود.

در این چند روز به‌طور مدام فیلم‌های «قصه‌ها» رخشان بنی‌اعتماد، «خط ویژه» مصطفی کیایی، «چ» ابراهیم حاتمی‌کیا، «عصبانی نیستم» رضا درمیشیان و «شیار 143» نرگس آبیار جای خود را در صدر جدول آرای مردمی جابه‌جا کرده‌اند البته طبق آخرین آمار منتشر شده روی سایت خانه سینما و تا لحظه نوشتن این متن رتبه‌های اول تا سوم به ترتیب به شیار 143، خط ویژه و قصه‌ها و چ (این دو فیلم آخر به طور مشترک) اختصاص دارد.

باید منتظر ماند و دید چه فیلمی در نهایت عنوان بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را به‌دست می‌آورد. مطمئنا هرفیلمی که انتخاب شود نارضایتی و دلخوری سازندگان فیلم‌های رقیب را در پی خواهد داشت و حتی ممکن است مثل همین حالا عده‌ای این جابه‌جایی‌ها را سیاسی بدانند.

علی رستگار‌ -‌ گروه فرهنگ و هنر