جدال شوینده‌ها

هنگامی که نخستین بار نام صابون‌ها یا مواد شوینده آنتی‌باکتریال (یا همان شوینده‌های ضدباکتری) را شنیدید چه احساسی داشتید و چه معنایی از آن برداشت کردید؟ یک معنای ساده و دم‌دستی که بی‌درنگ به ذهن می‌رسد این است که شست‌وشو با صابون‌ها یا شوینده‌های معمولی، به اندازه کافی تمیز نمی‌کند و باکتری‌ها از دست این شوینده‌ها جان سالم به در برده و میزبان خود را بیمار می‌کنند! اگر واقعا چنین معنایی به ذهن متبادر شود، طبیعی است فرد ترغیب خواهد شد بیشتر از محصولات بهداشتی آنتی‌باکتریال استفاده کند و دیگر نسبت به باکتری‌های دور و بر خود هراس و نگرانی به دل راه ندهد. ولی انگار این برداشت که به مذاق تولیدکنندگان این محصولات خوش می‌آید چندان هم منطبق با واقعیت نیست.

براساس گزارش مجله پریونشن، ظاهرا اکنون کار این مواد شوینده در آمریکا بالا گرفته و سازمان غذا و داروی این کشور وارد میدان شده و این پرسش عمومی را پیش کشیده است، آیا محصولات آنتی‌باکتریال واقعا بهتر از صابون‌ها و شوینده‌های معمولی کار می‌کنند و حتی مهم‌تر از آن، آیا اصلا کالاهایی سالم و مطمئن هستند؟

دلیل اصلی چنین اقدامی را باید فشارهای فزاینده‌ای دانست که طی سال‌های اخیر بر سازمان غذا و داروی آمریکا وارد شده و سعی شده این سازمان را وادار به تصویب حکم ممنوعیت ماده‌ای شیمیایی به نام «تریکلوزان» کنند. تریکلوزان همان ماده‌ای است که در صابون‌های آنتی‌باکتریال، شوینده‌های ظروف آشپزخانه و حتی برخی خمیردندان‌ها وجود دارد و به ادعای شرکت‌های تولیدکننده خاصیت ضدباکتری به آنها می‌دهد. با وجود ادعای این شرکت‌ها، ظاهرا هر چه بیشتر می‌گذرد مطالعات بیشتری فایده و حتی سلامت این ماده شیمیایی را زیر سوال می‌برد. جالب است بدانید اکنون در بدن 75 درصد آمریکایی‌ها می‌توان تریکلوزان یافت. این ماده به راحتی در بدن انسان منتشر می‌شود و راه خود را به ادرار‌، خون و حتی شیر مادر باز می‌کند.

اما فارغ از این هیاهو، واقعا تریکلوزان چرا و چقدر مضر است؟ این ماده شیمیایی به دلیل برخورداری از دو ویژگی متفاوت، در برخورد با ارگانیسم زنده نتایج پیچیده‌ای به بار می‌آورد. از یک سو ماده‌ای خطرناک است که در کار هورمون‌های بدن انسان اختلال ایجاد می‌کند و از سوی دیگر ویژگی‌هایی شبیه استروژن، هورمون تولیدمثل، دارد و در مطالعات آزمایشگاهی ارتباطی میان حضور این ماده در بدن انسان و بروز آسیب‌های تولید مثل و دوران رشد مشاهده شده است: آسیب تیروئیدی، آسیب مغزی طی دوره حیاتی رشد، کیفیت بسیار پایین اسپرم و نیز مشکلات یادگیری و حافظه برخی از این معضلات خاص سلامت هستند که تریکلوزان در بروز آنها نقش دارد. پژوهش‌های دیگر نشان می‌دهد استفاده از صابون‌های آنتی‌باکتریال گاهی نتیجه عکس می‌دهد و حتی می‌تواند به باروری و زاد و ولد باکتری‌های جان سخت کمک کند. دانشمندان شواهدی به دست آورده‌اند که نشان می‌دهد تریکلوزان همچنین سبب بروز حساسیت و آلرژی می‌شود و می‌تواند عامل ضعف عملکرد ماهیچه‌ای به شمار رود.

خلاصه این که تریکلوزان عامل بروز خطرات بسیار زیادی است در حالی که فایده‌ای به همراه ندارد. مرکز پیشگیری و مهار بیماری‌های ایالات متحده و نیز دیگر دانشمندانی که مستقل از مراکز صنعتی فعالیت می‌کنند، بارها نشان داده‌اند شست‌وشو با صابون‌های آنتی‌باکتریال هیچ برتری و مزیتی نسبت به شست‌وشو با آب و صابون معمولی ندارد.

سازمان غذا و داروی آمریکا از سال 1978 (یعنی حدود 35 سال پیش) وعده داده بود بررسی دقیق‌تری بر نحوه تاثیر تریکلوزان بر بدن انسان انجام دهد، اما هرگز چنین کاری نکرد. به همین دلیل، شورای دفاع از منابع طبیعی ایالات متحده (NRCD) وقتی با چند دهه بی‌تفاوتی سازمان غذا و دارو مواجه شد، از این سازمان سال 2010 به دادگاه شکایت کرد و توانست وادارش کند مقررات جدیدی علیه این ماده شیمیایی تنظیم کرده و به تصویب مراجع ذی‌صلاح برساند. بخشی از این موافقت‌نامه که در ماه نوامبر به امضا رسیده است، سازمان غذا و داروی آمریکا را ملزم می‌سازد طرح قانون جدیدی را ارائه دهد و تا سال 2016 آن را به مرحله اجرا درآورد.

سازمان غذا و داروی آمریکا اعلام کرده است در شرایطی قرار دارد که باید سلامت صابون‌های آنتی‌باکتریال و دیگر محصولات نظیر آن احراز شود و نیز باید ثابت شود این مواد شوینده در نابود کردن باکتری‌ها از آب و صابون و شوینده‌های معمولی موثرترند وگرنه تولیدکنندگان این محصولات ممکن است مجبور شوند توضیحات روی بسته‌بندی آنها را اصلاح کنند یا در فرمول ساخت این محصولات تغییراتی اعمال کنند و شاید حتی کار به جایی برسد که لازم باشد تریکلوزان را از محصولات خود حذف کنند.

برای رسیدن به جمع‌بندی نهایی برای اتخاذ تصمیم، سازمان غذا و داروی آمریکا فرصتی 180 روزه به عموم افراد داده است تا نکات حائز اهمیت خود را در زمینه شوینده‌های آنتی‌باکتریال به آن سازمان اعلام کنند و نیز به شرکت‌های تولیدکننده این محصولات بهداشتی نیز یک سال مهلت داده است تا اگر داده‌ها و اطلاعات جدیدی به منظور اثبات ایمنی و تاثیرات مثبت تریکلوزان دارند به این سازمان تحویل دهند و به این طریق از فعالیت خود دفاع کنند.

مترجم: مسعود ایثاری

منبع: مجله پریونشن