آخ... مُردم از دردِ گردن

گاهی چرخش سر و تکان دادن آن به اطراف راه حلی است که کمک می‌کند هرچه زودتر از این درد و گرفتگی رها شویم، اما در مواقعی این روش‌ها هم دیگر اثر قابل توجهی نخواهد داشت و آن وقت است که باید به فکر درمان باشیم. در صورتی که در این مورد هم، پیشگیری بهتر و البته ساده‌تر از درمان است.

فشار زیاد؛ توان کم

می‌گویند فشار بیش از حدی که به عضلات گردن وارد می‌شود، زمینه‌ساز بروز چنین مشکلاتی است، اما خیلی‌ها هم این موضوع را باور نمی‌کنند و می‌گویند فشار زیادی به گردن و شانه‌هایشان وارد نمی‌شود. دکتر فرزانه ترکان اما اغلب دردهای گردن را که در سنین پایین‌تر از چهل سالگی نمایان می‌شود، ناشی از فشارهایی می‌داند که بر بافت نرم و عضلات گردن وارد شده است.

این متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: یکی از علت‌های اصلی بروز چنین دردهایی، نبود تعادل میان توان عضلات و فشار وارد بر آنهاست. به طوری که اگر توان عضله‌ای را عددی مانند پنج در نظر بگیریم و کاری از آن عضله بخواهیم که فشاری معادل هفت یا ده بر عضله وارد می‌کند، مسلما باید منتظر بروز درد نیز باشیم.

وی با تاکید بر این‌که این دردها گاهی می‌تواند مزمن شود و زندگی فرد را مختل کند، ادامه می‌دهد: بسیار مهم است که هنگام انجام دادن فعالیت‌های روزمره، از عضلات بدن براساس قدرت و توانایی‌شان انتظار داشته باشید و فشار بیش از حد بر آنها وارد نکنید. زمانی که می‌خواهید کاری بیشتر از توان عضلات انجام دهید نیز قبل از آن حتما‌ باید عضله مورد نظر را تقویت کنید.

بسیاری هم تصور می‌کنند هیچ فشاری بر عضلات گردن وارد نمی‌شود و در نتیجه تقویت این عضلات را مهم نمی‌دانند. در صورتی که به گفته دکتر ترکان، افراد در جوامع شهری معمولا عضلات ضعیفی دارند و در نتیجه زمانی که کاری انجام می‌دهند و بیش از ظرفیت عضلات از آن انتظار دارند، درد و ناراحتی هم برایشان ایجاد می‌شود.

وی نمونه‌ای را در این مورد بیان می‌کند و چنین توضیح می‌دهد: مثلا می‌توان خانم خانه‌داری را تصور کرد که فعالیت‌ سنگینی انجام نمی‌دهد و به این‌گونه کارها عادت ندارد، اما روزی شیشه‌های خانه را پاک می‌کند که این کار به نیروی زیادی نیاز دارد. در نتیجه طبیعی است که پس از آن، با دردهای ناحیه گردن و شانه‌ها مواجه شود.

درست ایستادن و درست نشستن

علاوه بر مواردی که گفته شد، کسانی که برای مدتی طولانی پشت رایانه می‌نشینند و مشغول کار می‌شوند نیز باید دقت داشته باشند تا از بروز دردهای گردن پیشگیری کنند. آن‌طور که دکتر ترکان می‌گوید: در صورتی که صندلی و میز رایانه در وضع استاندارد قرار نگرفته و ارتفاع آنها بخوبی تنظیم نشده باشد، فرد ناچار است برای مدتی طولانی، عضلات گردنش را در حالت کشیدگی یا خمیدگی بیش از حد نگه دارد که همین شرایط موجب بروز درد می‌شود.

این متخصص طب فیزیکی می‌افزاید: بر همین اساس می‌گوییم دردهایی که در سنین جوانی اتفاق می‌افتد معمولا ناشی از همین اختلالاتی است که در اثر قرار گرفتن شانه‌ها و گردن در وضع نامناسب رخ می‌دهد.

در کنار این موضوع، دانش‌آموزان و دانشجویان باید به استفاده از کیف مناسب و روش درست حمل کردن آن نیز توجه داشته باشند. وی در این‌باره یادآور می‌شود: بسیاری از دردهای ناحیه گردن و شانه‌ها که در دوران تحصیل ایجاد می‌شود، ناشی از حمل نامناسب کیف مدرسه و بار سنگینی است که دانش‌‌آموزان باید هر روز با خودشان حمل کنند. استفاده از کیف نامناسب یا استفاده نادرست از آن می‌تواند عاملی باشد برای ایجاد درد.بنابراین توصیه می‌شود حتما کیفی برای دانش‌آموزان تهیه کنید که مناسب وضع‌شان باشد و نحوه استفاده صحیح از آن را نیز به بچه‌ها بیاموزید.

به گفته وی، برای آقایان نیز دردهای شایع ناحیه گردن در سنین زیر 40 سال، اغلب ناشی از فشارهای کاری است که به دلیل نبود توازن میان میزان فشار و توان عضله ایجاد شده و می‌تواند مزمن ‌شود.

تشخیص را به پزشک بسپارید

عده‌ای به محض احساس درد، از روش‌های مختلف کمک می‌گیرند تا دردشان را بهبود بخشند و همین که درد برطرف شد، آن را به کلی فراموش می‌کنند. دکتر ترکان اما به کسانی که دچار درد در ناحیه گردن و شانه‌ها می‌شوند، توصیه می‌کند تشخیص علت درد را به عهده پزشک بگذارند.

این متخصص طب فیزیکی یادآور می‌شود: در جوامع شهری دردهای گردن مشکلی شایع به حساب می‌آید و افراد زیادی را درگیر می‌کند، اما باید به این نکته توجه داشت که ساختار شانه و گردن فقط متشکل از استخوان‌ها و دیسک نیست. بنابراین برخلاف تصور عموم که هر دردی را در این قسمت به آرتروز گردن، ساییدگی مهره‌های گردن یا فشار وارد بر دیسک گردن ارتباط می‌دهند، در بسیاری از موارد درد به ساختار بافت نرم یعنی عضلات، لیگامان‌ها و رباط‌های اطراف گردن مربوط می‌شود.

بر همین اساس، وی توصیه می‌کند در صورت بروز هرگونه دردی در ناحیه شانه و گردن، تشخیص را به عهده پزشک بگذارید و خودسرانه برای درمان اقدام نکنید. نباید بی‌دلیل از پزشک درخواستی برای عکسبرداری و رادیولوژی یا ام‌آرآی گردن داشته باشید. به جای این کارها فقط باید اجازه دهید پزشک معالج براساس پرسیدن شرح حال و سابقه بیماری و با معاینه مناسب و دقیق مشکل را تشخیص داده و درمان را آغاز کند.

علاوه بر اینها، به گفته دکتر ترکان سن بیمار هم موضوع مهمی است که باید در نظر گرفته شود، زیرا بسیاری از جوانان که تصور می‌کنند درد گردنشان ناشی از بیرون‌زدگی دیسک یا آرتروز گردن است، باید بدانند احتمال بروز این بیماری‌ و مشکلات در سنین جوانی بسیار ناچیز است مگر زمانی که فرد دچار بیماری‌های زمینه‌ای باشد. در سنین بالاتر اما باید به موارد دیگری مانند فشار روی دیسک و ستون مهره‌ها هم توجه داشت.

این متخصص طب فیزیکی خاطرنشان می‌کند: دردهای تیرکشنده که از ناحیه گردن به انگشتان دست می‌زند، کاهش قدرتی که در بیمار به طور واضح و مشخص مشاهده می‌شود و دردهای شبانه از جمله علائمی است که می‌تواند نشان‌دهنده فشار روی دیسک گردن یا روی عصب‌هایی باشد که از ناحیه نخاع گردنی خارج می‌شود و در نتیجه به بررسی دقیق‌تر و کامل‌تری نیاز دارد.

وی می‌افزاید: در غیر این صورت، معمولا در مواردی که بیمار از حالتی مانند کوفتگی عضلانی شکایت می‌کند و عضلات دچار حساسیت موضعی شده، درد به بافت نرم گردن مربوط می‌شود.

تاثیر این درمان‌ها موقتی است

گاهی چند جلسه فیزیوتراپی برای بیمار در نظر گرفته می‌شود تا به کمک آن دردش بهبود یابد، اما دکتر ترکان می‌گوید: درمان‌هایی مانند استفاده از دارو و فیزیوتراپی موقتی است و اگر بیمار پس از پایان یافتن فیزیوتراپی و درمان‌های دارویی به دنبال رفع علت اصلی ایجاد درد که همان ضعف عضلات است، نباشد و روش‌های تقویت عضلات و ورزش‌ها را جدی نگیرد، بی‌شک درد هم دوباره برمی‌گردد و حتی می‌تواند زندگی فرد را مختل کند.

بنابراین به گفته این پزشک متخصص، ورزش‌هایی که در بخش‌های توانبخشی و فیزیوتراپی به بیمار آموزش داده می‌شود، باید به طور ماندگار و دائم انجام شود تا با تقویت قدرت عضلات از بروز مجدد مشکل نیز پیشگیری کند.

وی توصیه می‌کند هنگام انجام دادن کارهای روزانه، شانه‌ها و گردن را در حالت طبیعی قرار دهید و از کارهایی که فشار زیادی به گردن و شانه‌ها وارد می‌کند اجتناب کنید. علاوه بر این، نحوه نشستن صحیح، استفاده از میز و صندلی استاندارد و در نظر گرفتن ارتفاع مناسب میز کار به طوری که فشاری روی عضلات گردن و شانه وارد نشود نیز اهمیت دارد. در مشاغلی که لازم است فرد برای مدتی طولانی پشت میز بنشیند، باید هر 15 تا 20 دقیقه یکبار از جایش بلند شود و ورزش‌های کششی گردن را در حالت مخالف وضع نشسته، انجام دهد. به این معنی که اگر شخصی در حال نشسته به طرف جلو خم می‌شود، هنگام ایستادن باید ورزش‌های کششی به سمت عقب را به تعداد مناسب انجام دهد.

دکتر ترکان یادآور می‌شود: برای هیچ بیماری‌ای، بی‌حرکتی مطلق خوب نیست و این کم‌تحرکی و نشستن بیش از حد می‌تواند بیمار را دچار مشکلات دیگری کند. در حقیقت، کم‌تحرکی باعث استفاده کمتر از توان فیزیکی و عضلات می‌شود و کمتر استفاده کردن از عضلات هم به ضعیف شدن آنها منجر خواهد شد. عضلات ضعیف هم دچار درد می‌شود و درد عاملی است برای بی‌تحرکی. در نتیجه این چرخه معیوب ادامه پیدا می‌کند و وضع فرد بدتر می‌شود.

بر همین اساس پزشکان توصیه می‌کنند در هر صورت فعالیت بدنی متناسب با توان جسمی را در نظر داشته و آن را از زندگی روزانه حذف نکنید.

نیلوفر اسعدی‌بیگی ‌/‌ گروه سلامت