باید‌ها و نبایدهای تزریق واکسن

دکتر محمدمهدی فیض‌آبادی، فوق‌تخصص میکروب‌شناسی در پاسخ می‌گوید: در صورت آلرژیک بودن حتما باید پزشک خود را مطلع کنید، زیرا ترکیبات و نگهدارنده‌های واکسن‌ها می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک شدید شود. همچنین در صورت حاملگی و شیردهی قبل از واکسیناسیون باید با پزشک مشورت صورت گیرد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس انجمن میکروب‌شناسی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم اظهار می‌کند: در صورت وجود هرگونه بیماری خاص، بویژه بیماری‌های ضعف سیستم ایمنی، بیماری‌های عصبی، آسم یا ضعف عمومی نیز باید پزشک را قبل از واکسیناسیون مطلع کرد. همچنین برخی واکسن‌ها دارای محدودیت سنی است و برای هر واکسن، قبل از تزریق باید موارد ایمنی و شرایط فرد دریافت‌کننده مورد بررسی قرار گیرد.

ایمنی با واکسیناسیون از نوزادی

واکسیناسیون از ابتدای تولد باید صورت بگیرد، زیرا نوزاد در این دوران آسیب‌پذیری بالایی دارد.

دکتر فیض‌آبادی در این باره توضیح می‌دهد: تزریق واکسن هپاتیت B از ابتدای تولد تزریق می‌شود، زیرا امکان انتقال آن از مادر طی تولد، بالاست. بویژه در صورتی که مادر از ابتلایش به بیماری اطلاع نداشته باشد. همچنین در اوایل تولد به دلیل انتقال آنتی‌بادی‌های مادری تا چند ماه، امکان حفاظت نوزاد تازه متولد شده وجود دارد، اما پس از آن به دلیل افزایش تماس کودک با محیط اطراف، احتمال انتقال و ابتلای بیماری افزایش می‌یابد.

تاخیر در تزریق واکسن

اما در چه صورتی تاخیر در تزریق واکسن، مشکل حادی را برای کودک یا بزرگسال به همراه نمی‌آورد؟

دکتر فیض‌آبادی پاسخ می‌دهد: در صورت مبتلا نشدن کودک یا شخص به بیماری‌های باکتریایی یا ویروسی، انجام ندادن واکسیناسیون ممکن است مشکل حادی را ایجاد نکند، اما با توجه به تغییرات دنیای امروز به‌واسطه گسترش ابزارهای ارتباطی و افزایش ارتباطات، امکان بروز مشکلات حاد نیز افزایش یافته است، برای مثال در دهه‌های اخیر شاهد گسترش سل مقاوم به درمان با منشأ کشورهای آسیای شرقی و آفریقا در سطح جهان هستیم، بنابراین می‌توان تصور کرد که انجام ندادن واکسیناسیون و ابتلا به این بیماری چه عوارض جبران‌ناپذیری را می‌تواند به همراه داشته باشد. این میکروب‌شناس می‌افزاید: همچنین امروزه با انتشار سریع بیماری‌ها در یک نقطه، بسرعت شاهد گسترش آن در دیگر نقاط دنیا هستیم. پس ایمنی در برابر بیماری‌های واگیردار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. حتی در صورت سفر به نواحی خاصی از جهان، باید قبل از سفر با پزشک خود مشاوره و با انجام واکسیناسیون، خطر ابتلا به بیماری‌های شایع در آن نواحی را برطرف کرد. از این بیماری‌ها می‌توان به واکسن تب زرد برای سفر به نواحی آفریقایی، واکسن وبا برای مناطق جنوب شرق آسیا، واکسن آنسفالیت ژاپنی یا واکسن‌های اسهالی اشاره کرد که ‌‌اکنون در انستیتو پاستور ایران عرضه شده و پس از مشاوره پزشکی تزریق می‌شود.

وقتی بیمارید، واکسن نزنید

اما فراموش نکنید که واکسیناسیون نباید هنگام بیماری انجام شود؛ یعنی واکسیناسیون باید در شرایط سلامت کامل فرد دریافت‌کننده انجام گیرد و کودک یا بزرگسال دریافت‌کننده، ضعف یا تب یا بیماری خاصی نداشته باشد، مگر در شرایطی که پزشک دریافت واکسن را برای سلامتی بیمار ضروری احساس کند.

از عوارض تزریق واکسن نهراسید

دکتر فیض‌آبادی با تاکید بر این ‌که بیشتر واکسن‌ها عوارض جانبی خاصی ندارد، می‌گوید: برخی واکسن‌ها ممکن است باعث کمی تب، راش یا قرمزی محل تزریق شود و در ظاهر باعث بیماری کودک شود که این علائم، خوب و نشان‌دهنده عملکرد مطلوب سیستم ایمنی و آماده شدن برای مقابله با عفونت است. البته در موارد معدودی نیز ممکن است پاسخ‌های آلرژیک به واکسن مشاهده شود که با علائمی همچون مشکل تنفسی و خس‌خس، باد کردن گلو، گرفتگی صدا، ضعف، گیجی، ضربان قلب، کهیر و رنگ پریدگی همراه باشد. در چنین مواردی باید به پزشک مراجعه شود تا مراقبت‌های لازم صورت گیرد.

همه نباید واکسن آنفلوآنزا بزنند

معمولا تزریق واکسن‌ها براساس برنامه‌ای که مرکز کنترل بیماری‌ها و وزارت بهداشت هر کشور تعیین می‌کند، صورت می‌پذیرد و این‌ که دریافت چه واکسنی در چه سنی ضروری است، براساس برنامه‌های کنترل انتشار بیماری‌ها مشخص می‌شود. پس در صورتی که مسئولان بهداشتی دریافت واکسنی را برای همه ضروری بدانند باید آن واکسیناسیون به‌طور کامل انجام شود.

به گفته دکتر فیض‌آبادی تزریق واکسن هپاتیتB که ‌اکنون در برنامه واکسیناسیون کشور ما قرار دارد، ضروری است؛ اما تزریق واکسن آنفلوآنزا درباره گروه‌های پرخطر همچون افراد مسن و کودکان باید صورت بگیرد و به دلیل این ‌که واکسن آنفلوآنزا قدرت پیشگیری کوتاه‌مدت‌تری دارد، تجدید آن بنا به صلاحدید پزشکان ممکن است موردنیاز باشد.

شما نباید واکسن بزنید

معمولا برای هر کدام از واکسن‌ها شرایط تزریق ویژه‌ای وجود دارد که پزشک، پس از بررسی سلامت فرد دریافت‌کننده اجازه تزریق را می‌دهد.

دکتر فیض‌آبادی در این باره می‌گوید: بر این اساس، بارداران نباید واکسن سه‌گانه یا MMR را دریافت کنند یا افراد مسن یا کم سن از برخی واکسن‌ها بر حذر هستند؛ یعنی واکسیناسیون براساس پروتکلی که سازمان‌های بهداشتی تعیین کرده‌اند، انجام می‌گیرد و باید حتما تحت‌نظر پزشک و پس از مشاوره انجام پذیرد.

پونه شیرازی‌ / ‌گروه سلامت