ترم تابستان؛ میانبر فارغ التحصیلی

از سوی دیگر فارغ‌التحصیل‌شدن بموقع یا زودتر دانشجویان موجب می‌شود در هزینه‌های دانشگاه صرفه‌جویی شود و دانشگاه در یک زمان کوتاه‌تر، امکانات آموزشی و پژوهشی را در اختیار دانشجویان قرار دهد.

ترم تابستانی دانشگاه، مجموع این ویژگی‌ها را دارد و دانشجو در طول تابستان، چند واحد تحصیلی می‌گیرد تا مدت زمان تحصیلش را کاهش دهد.

امسال علاوه بر این‌که دانشگاه‌های پولی مثل دانشگاه آزاد، غیرانتفاعی، علمی و کاربردی و پیام نور، ترم تابستانی برگزار می‌کنند، برخی دانشگاه‌های دولتی نیز مثل دانشگاه‌های ایلام، شهید بهشتی، ملایر، ارومیه، بیرجند، کرمانشاه، ولیعصر رفسنجان، بناب، گرگان، یزد، کاشان، قم، علوم پزشکی تهران، صنعتی اصفهان و فردوسی مشهد هم ترم تابستانی برگزار می‌کنند.

با این‌که ترم تابستانی موجب صرفه‌جویی در زمان و هزینه دانشجو و دانشگاه می‌شود، اما برخی منتقدان آموزشی هم براین باورند که چون ترم تابستانی، یک دوره کوتاه‌مدت و فشرده آموزشی است، مطالب ارائه شده در این ترم نیز به صورت مختصر به دانشجو آموزش داده می‌شود و بازدهی کلاس‌ها در مقایسه با ترم‌های اصلی دانشجویان پایین‌تر است.

در این نوشتار تلاش شده است ضمن گفت‌و‌گو با کارشناسان، آسیب شناسی‌ای از ترم تابستانی در دانشگاه‌ها ارائه شود و اطلاعات مفیدی در اختیار دانشجویانی قرار بگیرد که علاقه‌مند به تحصیل در ترم تابستان دانشگاه‌ها هستند.

ابهام در مدت زمان کلاس‌ها

ترم تابستان در دانشگاه‌های مختلف، معمولا دوماهه است. کلاس‌های درس در تیر و مرداد برگزار شده و نتایج آزمون درس‌ها نیز شهریور اعلام می‌شود. به همین دلیل ترم تابستان دانشگاه‌ها را می‌توان یک نیم‌ترم تحصیلی به حساب آورد که به جای چهار ماه، دو ماه طول می‌کشد.

دانشگاه‌های مختلف نیز با توجه به امکانات و حضور استادان، بین چهار تا شش واحد در ترم تابستان ارائه می‌دهند، البته مطابق آئین‌نامه جدیدی که در اختیار دانشگاه‌ها قرارگرفته است، دانشجویانی که تنها هشت واحد درسی با فارغ‌التحصیل‌شدن فاصله داشته باشند، می‌توانند تا سقف هشت واحد درسی در ترم تابستان بگیرند.

اما نکته قابل توجه در این زمینه این است که کلاس‌های درس در برخی دانشگاه‌ها، حتی کمتر از دو ماه طول می‌کشد و مثلا شروع کلاس‌ها در ترم تابستانی دانشگاه ایلام از بیست و دوم تیر تا بیست و چهارم مرداد اعلام شده است و نتایج هم هفتم شهریور 92 اعلام می‌شود.

بنابراین می‌توان گفت شرایط ترم تابستان در بسیاری از دانشگاه‌های ارائه دهنده این ترم به گونه‌ای درآمده است که دانشجو باید در طول یک ماه، چهار تا شش واحد درسی را به‌صورت خیلی فشرده بگذرانندکه همین امر نیز کیفیت تدریس این واحدهای درسی را کاهش می‌دهد.

مدیر کل دفتر نظارت و ارزیابی آموزش عالی وزارت علوم نیز درباره فشرده شدن بیش از حد کلاس‌ها در ترم تابستان به «جام‌جم» می‌گوید: دانشگاه‌های ارائه‌دهنده ترم تابستان موظف هستند مطابق با سرفصل‌های ارائه شده از سوی وزارت علوم، ترم تابستان را برگزار کنند و اگرچه برای انتخاب طول مدت کلاس‌ها، اختیار نسبی دارند، اما باید طول تحصیل در ترم تابستان را به گونه‌ای انتخاب کنند که کیفیت آموزشی کلاس‌ها پایین نیاید.

رضا عامری تصریح می‌کند: وزارت علوم در صورتی که مشاهده کند دانشگاهی برخلاف برنامه‌های مصوب این وزارتخانه، ترم تابستان را برگزار کرده است یا کیفیت آموزش در ترم تابستان به دلیل فشردگی زیاد کلاس‌ها پایین بیاید، با آن دانشگاه برخورد می‌کنیم.

چرا ترم تابستان، شهریه‌ای است؟

اگر دانشجوی دانشگاه‌های پولی هستید، پس پرداخت شهریه برای ترم تابستان هم برایتان تعجب ندارد، اما بسیاری از دانشجویان دانشگاه‌های دولتی معترض هستند که چرا باید برای تحصیل در ترم تابستان، شهریه پرداخت کنند.

شهریه‌ای که هم اکنون از دانشجویان دانشگاه‌های پولی برای ترم تابستان گرفته می‌شود، معادل نصف شهریه ثابت ترم اصلی و شهریه واحدهای گرفته شده است؛ در دانشگاه‌های دولتی هم بابت ارائه ترم تابستان، شهریه‌ای مشابه دوره‌های شبانه یا همان نوبت دوم از دانشجویان گرفته می‌شود.

با توجه به این‌که شهریه ثابت و شهریه هر واحد در رشته‌ها و دانشگاه‌های مختلف در ترم تابستان متفاوت است، نمی‌توان رقم یکسانی برای شهریه ترم ثابت همه دانشگاه‌ها ارائه کرد، اما می‌توان گفت شهریه ترم تابستان در دانشگاه‌های ایران، بین 300 هزار تا یک و نیم میلیون تومان متغیر است که این شهریه با توجه به دولتی یا پولی بودن دانشگاه، رشته تحصیلی و مقطع تحصیلی متفاوت است.

همچنین میان دانشگاه‌های مختلف نیز دانشگاه آزاد، بیشترین شهریه را برای ترم تابستان از دانشجویان می‌گیرد و دانشگاه‌های دولتی، کمترین شهریه را از دانشجویان دریافت می‌کند.

علاوه بر این نباید از یاد برد که دانشگاه‌های دولتی برای اسکان تابستانی دانشجویان در خوابگاه نیز مبلغی دریافت می‌کنند که با توجه به نوع خوابگاه و دانشگاه، دانشجوی دانشگاه دولتی باید بین 100 تا 200 هزار تومان هم بابت هزینه‌های خوابگاه در ترم تابستان کنار بگذارد.

مدیر کل دفتر نظارت و ارزیابی آموزش عالی وزارت علوم نیز در پاسخ به این‌که چرا دانشگاه‌های دولتی در ترم تابستان از دانشجویان شهریه دریافت می‌کنند، می‌گوید: ترم تابستانی ، ترم رسمی دانشگاه به حساب نمی‌آید و برای کمک به دانشجویان راه‌اندازی شده است که باید هزینه‌های دانشگاه و حقوق استادان در این ترم تحصیلی هم لحاظ شود. البته عامری تاکید می‌کند از دیدگاه وزارت علوم، شرایط ایده‌آل برای ترم تابستانی این است که از دانشجویان دانشگاه‌های دولتی، شهریه‌ای گرفته نشود ولی با توجه به کمبود بودجه دانشگاه‌ها طی سال‌های اخیر، این کار فعلا شدنی نیست.

از انتخاب واحد درسی تا انتخاب استاد

این‌طور نیست که دانشجوی متقاضی تحصیل در ترم تابستان، هر واحد درسی را که دوست داشت برای ترم تابستان انتخاب کند و معمولا واحدهای عمومی یا واحدهای درسی پایه در ترم تابستان به دانشجویان ارائه می‌شود، زیرا با توجه به مدت زمان محدود کلاس‌ها در ترم تابستان، باید واحدهای درسی‌ای به دانشجویان ارائه شود که نیاز به تدریس طولانی و موشکافی عمیق نداشته باشد و بتوان در یک بازه زمانی کوتاه، سرفصل‌های درسی را با کیفیت مطلوب به دانشجو ارائه داد.

عبدالکریم عطازاده، معاون آموزشی دانشگاه سوره نیز در گفت‌و‌گو با «جام‌جم» می‌گوید: نباید در ترم تابستان، واحدهای کارگاهی یا واحدهای درسی سخت و سنگین به دانشجو ارائه داد، زیرا تجربه نشان داده است خروجی این کلاس‌ها در صورتی موفقیت‌آمیز خواهد بود که انتخاب واحدهای درسی در ترم تابستان با دقت بیشتری همراه شود.

جدای از انتخاب واحدها، بحث مهم دیگری که در ترم‌های تابستانی دانشگاه‌ها مطرح می‌شود، بحث انتخاب استاد برای تدریس در ترم تابستان است. برخی منتقدان براین باورند که دانشگاه‌ها در ترم تابستان از استادانی بهره می‌برند که کمتر شناخته شده هستند و سعی می‌کنند این ترم را به بیان ساده‌تر سرسری رد کنند. اما عطازاده با این دیدگاه مخالف است و تاکید دارد اتفاقا چون استاد باید بتواند در یک مدت زمان کوتاه، مباحث درسی را جمع کند و خلاصه‌وار به دانشجو ارائه دهد، بنابراین در ترم تابستان از استادان شاخصی استفاده می‌شود که هنر بیشتری در تدریس مباحث درسی دانشگاه دارند.

به هر حال، با توجه به این‌که دانشجویان در ترم تابستان، همچنان با درس و دانشگاه در ارتباط هستند و خلأ تحصیلی بین دو ترم تحصیلی آنها ایجاد نمی‌شود، بنابراین باید انتظار داشت این گروه از دانشجویان با آمادگی بیشتری در کلاس‌های ترم اصلی حاضر شوند، اما این شرایط به امکانات در دسترس دانشجویان نیز بسیار بستگی دارد؛ مثلا وقتی برخی دانشگاه‌ها در ترم تابستان، خوابگاه، سلف سرویس، آزمایشگاه و حتی کتابخانه را هم از دانشجویان دریغ می‌کنند، در این شرایط ترم تابستانی نمی‌تواند جاذبه‌ای برای همه دانشجویان داشته باشد.

امین جلالوند -‌ ‌گروه جامعه