کمبود معلم در مدارس عشایری

نگاهی به وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان عشایر نشان می‌دهد که آموزش رسمی در بین خانواده‌های عشایر جایگاه مطمئنی ندارد و کوچک‌ترین مانع برای ادامه تحصیل کودکان و نوجوانان، خانواده‌ها را وا می‌دارد تا از رفتن آنان به مدارس ممانعت کنند.

هنوز مدارس کپری و چادری در کشور سرپناه برخی دانش‌آموزان عشایری است،‌ کانکس هم کم نیست، اما همه اینها هنوز چند قدم از امکانات مدارس شهری عقب‌تر است، نمونه آن را می‌توان در محرومیت 60 درصد دانش‌آموزان عشایری از طرح ملی شنای مدارس دید که در اعلام رسمی وزارت آموزش و پرورش، به دلیل نبود استخر در مناطق عشایری و کمبود اعتبارات، بیشتر دانش‌آموزان عشایری نمی‌توانند آموزش شنا را فرابگیرند.

انگیزه پایین معلمان

مدیرکل دفتر امور مناطق کمتر توسعه‌یافته و عشایر کشور، مشکل نیروی انسانی و نبود انگیزه کافی در میان معلمان را یکی از مشکلات مدارس عشایری عنوان می‌کند و به مهر می‌گوید: باید حق‌الزحمه معلمان عشایر برای بالا رفتن انگیزه آنها و رفت و آمد به مناطق صعب‌العبور افزایش یابد تا این مشکل برطرف شود.

عبدالرضا شکیبافر با بیان این‌که یکی دیگر از مشکلات، فرهنگ خانواده در ادامه تحصیل دانش‌آموزان دختر است،‌ می‌افزاید: البته در دو سه سال اخیر با راه‌اندازی مدارس شبانه روزی موفق به ماندگاری دختران در مدارس شده‌ایم، اما در مجموع بسیاری از خانواده‌ها تصور می‌کنند که تحصیل دختران تا پایان مقطع ابتدایی کافی است و به بسیاری از آنها اجازه ادامه تحصیل در مقطع متوسطه را نمی‌دهند.

یکی از مشکلات فعلی مدارس عشایر وضع نامناسب بهداشت این مدارس است و معلمان و دانش‌آموزان این مناطق همچنان از این شرایط رنج می‌برند. با وجود اجرای طرح همیاران سلامت و پیام ‌آوران بهداشت در مدارس عشایری، هنوز شرایط و امکانات مناسب بهداشتی برای این مدارس و حتی ساکنان این گونه مناطق برقرار نشده است.

مدیرکل امور مدارس عشایری و مناطق کمتر توسعه‌یافته وزارت آموزش و پرورش با ابراز نگرانی از وضع بهداشتی مدارس عشایری و ضمن انتقاد از عملکرد وزارت بهداشت می‌گوید: با وجود این‌که به همه استان‌ها ابلاغ کردیم که برای حل مشکلات بهداشتی مناطق از دانشگاه‌های علوم پزشکی استان کمک بگیرند، اما تاکنون فقط برخی استان‌ها توانستند تفاهم‌نامه همکاری با دانشگاه علوم پزشکی امضا کنند.

شکیبافر خواستار همکاری مراکز بهداشتی استان​ها جهت ارتقای وضع بهداشت مدارس شبانه‌روزی می‌شود و می‌افزاید: لازم است با تخصیص اعتبارات مناسب و اقدامات لازم از سوی دستگاه‌های ذی ربط، امکانات بهداشتی مناسب در اختیار این‌گونه مناطق قرار بگیرد.

وی پیش از این نیز عنوان کرده بود که دانش‌آموزان مناطق عشایری از وضع نابسامان و پایین بهداشت و سلامت رنج می‌برند و آموزش و پرورش تا جایی که ممکن است مسئولیت خود را در زمینه بهداشت و سلامت دانش‌آموزان انجام می‌دهد، اما لازم است دستگاه‌ها و ارگان‌های متولی وضع بهداشت و سلامت این مناطق را ساماندهی کنند.

مدارس عشایری بدون امکانات

اکنون بیش از 160 هزار دانش‌آموز عشایر در نقاط مرزی و مرکزی کشور تحصیل می‌کنند که سازمان نوسازی مدارس براساس برنامه‌ریزی سالانه اعتبارات ویژه‌ای را برای مدارس عشایری اختصاص می‌دهد، اما گویا این اعتبارات همواره از حد نیاز آنان پایین‌تر است چرا که از استان‌های مختلف خبر می‌رسد کمبود فضای آموزشی و کلاس درس مناسب، کمبود امکانات آموزشی و آزمایشگاهی و فراهم نبودن امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر در بسیاری از نقاط عشایری آموزش را برای معلمان این مدارس دشوار کرده است.

یک کانکس شش متری و شش دانش‌آموز که دو نفر آنان دوم راهنمایی هستند، چند میز و نیمکت فرسوده و تخته و گچ تمام امکانات تحصیلی منطقه عشایری در خراسان شمالی است. نه از پرده و دستگاه‌های گرم‌کننده و خنک‌کننده خبری هست و نه از وسایل ورزش و آبخوری و دستشویی مجهز. دنیای دانش‌آموزان این مدرسه عشایری زمین تا آسمان با دنیای دانش‌آموزان مدارس غیردولتی شهری متفاوت است.

معلم این مدرسه می‌گوید: «بچه‌ها چند ماه اینجا هستند و بقیه سال را در نقطه‌ای دیگر و وقتی برمی گردند، پراکنده می‌شوند و حتی برای امتحان آخر سال نمی‌توانم همه را جمع کنم، از طرفی هیچ وسیله کمک آموزشی در اختیار نداریم و بچه‌ها از این نظر محرومند».به گفته این معلم، مقطع پیش‌دانشگاهی در بیشتر مناطق عشایری وجود ندارد و این مشکل به عنوان یک مانع در مقابل راهیابی دانش‌آموزان عشایر به مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها محسوب می‌شود.

آموزش و پرورش عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد هم در بیان مشکلات دانش‌آموزان عشایر، اعلام کرده که پراکندگی جمعیت، بعد مسافت، صعب‌العبور بودن مسیر، مشکلات معیشتی و رفاهی فرهنگیان، مختلط بودن برخی مدارس عشایری به دلیل به حدنصاب نرسیدن دانش‌آموزان، عدم ماندگاری نیروهای متخصص در مناطق عشایری و ازدواج زودهنگام دختران دانش‌آموز عشایر از مهم‌ترین مشکلات آنهاست.

به گفته بهمنی، رئیس آموزش و پرورش این استان، با توجه به مشکلات خاص عشایر باید در گزینش معلمان عشایری با در نظر گرفتن قابلیت‌هایی چون چندمهارتی (چندمنظوره)، مردمی، اجتماعی و متعهد بودن، با رویکردی بومی توجه کرد.

در استان‌های کرمانشاه و لرستان هم نبود دبیرهای تخصصی در مقاطع متوسطه از یک​سو و کمبود مدارس در دوره‌های راهنمایی و دبیرستان از سوی دیگر مهم‌ترین موانع آموزشی عشایر است. اما به گفته معلمان عشایر هر چند آموزش و پرورش حتی برای دو دانش‌آموز هم مدرسه برپا می‌کند، اما مخالفت والدین و کم‌سوادی آنان همچنان مهم‌ترین عامل ترک‌ تحصیل در عشایر است.

داریوش قنبری، نماینده ایلام در مجلس درباره مشکل آموزشی عشایر توضیح می‌دهد: موضوعی که باعث رشد ترک تحصیل در برخی مناطق به شکل خاص شده، کم‌توجهی مسئولان وزارت آموزش و پرورش به وظایف خود است. در برخی مناطق عشایری و روستایی دورافتاده چندان توجهی به تحصیل نمی‌شود. هنوز روستاهایی در حوزه انتخابیه بنده وجود دارد که امکان ادامه تحصیل برای دختران در دوران دبیرستان یا حتی بعضا در دوران راهنمایی نیست.

وی می‌افزاید: چون دختران برای ادامه تحصیل باید به شهرها و مناطق دوردست بروند و این امکان در محل زندگی آنها فراهم نیست و از طرف دیگر حساسیت‌های خاصی هم نسبت به رفت و آمد دختران وجود دارد، لاجرم آنها از ادامه تحصیل بازمی مانند. این معضلی است که در نقاط دورافتاده و محروم کشور با آن روبه‌رو هستیم.