تراژدی جذب گردشگر

در سال‌های آغاز دولت نهم و ورود رحیم مشایی به سازمان میراث فرهنگی، آماری از گردشگران ورودی به کشور اعلام شد که از همان ابتدا مبنای آن برای کارشناسان و فعالان این صنعت مبهم بود. به همین دلیل زمانی که اعلام شد تعداد گردشگران ورودی به ایران در سال 1384، یک میلیون و 162 هزار و 14 نفر است، عده‌ای مخالفت کردند و گفتند چطور می‌شود که هتلداران و دفاتر خدمات مسافرتی از وضع ورود گردشگران ناراضی هستند اما این سازمان اعلام می‌کند، یک میلیون گردشگر خارجی به ایران آمده است؟

با وجود گذشت هشت سال از آن زمان، این روند همچنان ادامه دارد و هر سال آماری که از تعداد گردشگران خارجی توسط این سازمان اعلام می‌شود مورد انتقاد قرار می‌گیرد. از سوی دیگر برخی از صحبت‌ها و نقل‌قول‌ها توسط متولیان گردشگری در سازمان میراث فرهنگی زمینه را برای دامن زدن به این انتقادات بیشتر می‌کند. به‌عنوان مثال در بسیاری از اوقات معاونان گردشگری این سازمان گرچه ادعا می‌کردند، که آمارشان بسیار دقیق است و یکان این عدد میلیونی را نیز اعلام می‌کردند اما در مصاحبه‌های دیگرشان این اعداد را تغییر می‌دادند.

به عنوان مثال اسفند سال 1389 شهباز یزدانی معاون وقت گردشگری اعلام کرد که سال 1388 دو میلیون و 590 هزار گردشگر خارجی به ایران آمدند، اما در فروردین گفت: در این مدت دو میلیون و 272 هزار و 575 نفر گردشگر ورودی به ایران داشته‌ایم.

حتی تناقض‌گویی و اصرار بر شمارش گردشگر آخر سال، امسال هم تکرار و در همایشی که نوروز 1392 برگزار شد، محمدشریف ملک‌زاده که اکنون ریاست سازمان میراث فرهنگی را بر عهده دارد، اعلام کرد تعداد گردشگران خارجی که به ایران وارد شده‌اند در سال 91، سه میلیون و 800 هزار نفر بوده است اما منوچهر جهانیان، معاون گردشگری وی، چند روز بعد آمار سه میلیون و 729 هزار نفری را بیان کرد.

با این حال در طول هشت سال اخیر، هفت نفر از جمله شهباز یزدانی، رضا موسوی، محمدشریف ملک‌زاده، منوچهر جهانیان، حسین فاضلی، دهقانان و علیرضا عامری برای پست معاونت گردشگری انتخاب شدند و اگر عمر مدیریتی آنها اجازه می‌داد می‌توانستند آمار گردشگری سالانه را ارائه کنند، بدون توضیح چگونگی به دست آوردن این آمار از مراجع رسمی.

در هر حال طبق آنچه سازمان ارائه کرده است، سال 1385، یک‌ میلیون و 816 هزار و 905 نفر، سال 1386، یک‌ میلیون و 925 هزار و 192 نفر، سال 1387، دو میلیون و 35 هزار و 518 نفر، سال 1388، دو میلیون و 276 هزار و 575 نفر، سال 1389، سه میلیون و 121 هزار و 282 نفر، سال1390، سه میلیون و 200 هزار نفر و در سال 1391، سه میلیون و 729 هزار نفر به ایران آمدند.

این آمارها نشان می‌دهد که تقریبا سالی 400 هزار نفر به صورت میانگین بر آمار گردشگران سال‌های قبل اضافه شده است. به این معنا که تمام برنامه ریزی‌های سازمان میراث فرهنگی در بحث جذب گردشگر خارجی منجر به رشد تنها چهارصد هزار نفر در سال شده است البته با این فرض که همه این افراد گردشگر باشند.

آمار گردشگران خارجی بسیاری از اوقات با آمار مسافران ترکیب و ارائه می‌شود. همچنین سازمان‌هایی از جمله، گمرک، نیروی انتظامی، امور اتباع و... که برای به​دست آوردن آمار به سازمان میراث فرهنگی کمک می‌کنند هر یک تعاریف جداگانه‌ای برای گردشگر دارند و بسیاری از آنها مسافر را همان گردشگر می‌دانند. با این حال طبق گفته، اردشیر اروجی، کارشناس اسبق آمار و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی، اکنون آمار گمرک از تمامی سازمان‌ها موثق‌تر است. به همین دلیل بررسی آمار یکی از سال‌های اخیر نشان می‌دهد که تراز خروج گردشگران ایران از ورود گردشگرانی خارجی بسیار بالاتر است.

ترغیب گردشگران ایرانی برای سفر به خارج از کشور بیشتر از جذب گردشگران خارجی در دستور کار این سازمان قرار دارد به نحوی که از 3500 آژانس موجود در کشور تنها 50 آژانس در بحث تورهای ورودی فعالیت می‌کنند و جوایز صادراتی در نظر گرفته شده برای ترغیب به ورود گردشگر برای آژانس‌ها کارساز نبوده است.