از «سیب» بپرسید

دکتر محمد‌رضا وفا ‌/‌ متخصص تغذیه ‌و ‌عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

درباره الگوی تغذیه‌ای حال حاضر دخترتان توضیح نداده‌اید. به این معنی که آیا این اضافه وزن بیشتر ناشی از پرخوری است یا ناشی از کم‌تحرکی یا هر دو؟ از طرفی آیا در دوره کودکی چاق بوده یا نه؟ در ساختار ژنتیک شما، چاقی ارثی است یا نه؟ به این معنی که آیا شما یا پدر یا خواهر و برادر فرزند شما هم چاق هستند یا نه؟ اما به طور کلی ابتدا به برخی نکته‌ها درباره اضافه وزن اشاره می‌کنم. مطالعه‌‌های جدید نشان می‌دهد اضافه وزن می‌تواند ناشی از چاقی دوران کودکی باشد. در واقع زمینه چاقی کودکان و نوجوانان می‌تواند به دوره جنینی آنها بازگردد. اگر مادری در دوره بارداری سوء‌تغذیه داشته و دچار کمبود ویتامین‌ها و املاح شود، نوزاد او ممکن است با وزن کم متولد شود. اگر برای جبران کمبود وزن کودک در برنامه غذایی او خوراکی‌های پرکالری زیادی گنجانده شود، این نوزاد در معرض اضافه وزن قرار می‌گیرد. از نظر ژنتیک نیز ثابت شده این کودکان استعداد بیشتری برای ابتلا به چاقی و اضافه وزن دارند. ازطرفی بسیاری از افرادی که در سن بالا دچار چاقی و اضافه وزن هستند، دارای زمینه چاقی در کودکی بوده یا در زمان تولد کم‌وزن بوده‌اند یا در سال‌های بحرانی‌شان که معمولا تا دوسالگی(بین صفر تا دو سالگی) است، دچار سوء‌تغذیه یا کم‌وزنی‌های شدید بوده‌اند. این کم‌وزنی به صورت نادرست جبران شده و باعث ابتلای آنها به چاقی و اضافه وزن شده است.

در شرح حال توضیح داده‌اید که فرزند شما «رژیم غذایی» رعایت می‌کند، اما اشاره نکرده‌اید این رژیم غذایی تحت‌نظر متخصص است یا نه؟ درباره رژیم غذایی نیز باید به چند نکته اشاره کرد. نخست این ‌که رژیم درمانی در کودکان و نوجوانان با بزرگسالان متفاوت است. رژیم غذایی براساس سن و شرایط هر فرد تفاوت و تنوع زیادی پیدا می‌کند. بنابراین اگر نوجوانی بخواهد رژیم غذایی مادر یا پدرش را تکرار کند، در کنار «محرومیت شدید غذایی» دچار مشکلات عصبی ـ روانی خواهد شد. دوم این ‌که رژیم‌هایی که برای بزرگسالان تجویز می‌شود، شرایط سخت‌تری دارد و اگر به همان صورت بخواهد برای نوجوانان نیز تجویز شود، احتمال ابتلا به کمبود ویتامین‌ها و املاح در آنها دور از انتظار نخواهد بود. از طرفی می‌تواند در سلامت متابولیک، رشد قدی و... تاثیر گذاشته و سلامت را به خطر بیندازد؛ بویژه این ‌که دختر شما در سن بلوغ قرار داشته و دچار کم‌خونی هم هست.

در پایان پاسخ به پرسش شما به این نکته اشاره می‌کنم که اضافه وزن می‌تواند زمینه‌ساز تسریع در «زمان بلوغ» باشد. این مساله عوارضی را به دنبال دارد. به این معنی که وقتی دختری عادت ماهانه‌اش آغاز می‌شود، در نهایت تا هفت سال بعد رشد استخوانی‌اش متوقف می‌شود. بنابراین هر قدر این سن قاعدگی پایین‌تر بیاید، بسته شدن «‌اپی‌فیز» استخوان‌های بلند زودتر اتفاق می‌افتد و از نظر فیزیولوژیک یا به صورت طبیعی دیگر غیر‌ممکن است رشد قدی ادامه پیدا کند. بنابراین دخترهایی که دچار چاقی و اضافه وزن هستند، سن بلوغ‌شان بسیار زودتر است و احتمال کوتاهی قد در آنها بیشتر است و این فقط یکی از عوارض اضافه وزن است.

بنابراین توصیه می‌کنم با مراجعه به متخصص تغذیه، نسبت به کاهش و کنترل وزن دخترتان اقدام کرده و از رعایت رژیم غذایی بدون تجویز متخصص او را منع کنید. درباره مساله کم‌خونی دخترتان نیز به متخصص تغذیه یادآوری کنید تا برای رژیم غذایی این نکته را نیز لحاظ کند.

دکتر سیده مریم بهاری ساروی/‌ داروساز

مصرف داروی فروس سولفات‌(قرص آهن‌) می‌تواند عوارضی چون ایجاد یبوست، معده‌درد و حالت تهوع را در فرد ایجاد کند. البته همه این عوارض به طور کامل در همه افراد دیده نمی‌شود، اما اگر دختر شما با مشکلات اینچنینی روبه‌رو شده است، یکی از دلایل آن می‌تواند مصرف قرص آهن باشد. برای پیشگیری از عوارض مربوط به قرص آهن، باید آن را همراه با آب فراوان خورد. اگر حالت تهوع دخترتان زیاد است می‌تواند دارو را شب‌ها قبل از خواب میل کند تا عارضه تهوع آن به حداقل برسد. برای جلوگیری از یبوست روزانه به مقدار فراوان میوه و سبزی مصرف کند. این کار هم باعث رفع یبوست شده و هم مانع پرخوری می‌شود. علاوه بر این پیشنهاد می‌کنم دارویی با یک ترکیب جدید‌تر قرص آهن با نام «فروشل» را نیز امتحان کند. عوارض این دارو کمتر از «فروس سولفات» است، اما برای مصرف این دارو باید با پزشک دخترتان مشورت کنید.