دست‌ها هم زبان دارند

معمولا چه نوع علائمی در کف دست، نشانه بیماری است؟

یکسری علائم و تغییرات ظاهری کف دست، نشان‌دهنده بیماری است. مثلا پوسته‌پوسته‌شدن، قرمزی و خارش پوست از مهم‌ترین علامت‌های حساسیت‌های پوستی است. ظاهر شدن علائمی همچون قرمزی کف دست هم مربوط به نارسایی کلیوی است. هنگام کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، کف دست سرد یا گرم می‌شود. در صورت کمبود ویتامین A، پوست کف دست خشک و پوست‌ریزی می‌کند. در اثر کمبود اسید نیکوتینیک، بیماری‌ به نام پلاگر ایجاد می‌شود که یکی از نشانه‌های آن قرمزی کف دست است. معمولا هنگامی که فرد به بیماری‌های ویروسی مبتلا می‌شود، کف دست او نقاط ریزی مانند جوش یا تبخال ایجاد می‌شود یا هنگام ابتلا به قارچ‌های پوستی مانند قارچ کاندیدا یا برفک، علائمی چون پوسته پوسته شدن کف دست به وجود می‌آید. ایجاد نقاط ریز خونریزی‌دهنده در کف دست هم مهم‌ترین مشخصه بیماری‌های عفونی مانند اندوکاردیت است.

در این بیماری میکروب به داخل خون و دریچه‌های قلب نفوذ می‌کند. حتی گاهی این نقاط ریز کف دست می‌تواند نشانه بیماری سیفیلیس باشد. گال یا جرب هم مهم‌ترین نشانه بیماری‌های انگلی است که معمولا، لای انگشتان دست و ناحیه‌ای که مچ خم می‌شود، دیده می‌شود. دربیماری خودایمن پسوریازیس هم تغییراتی از جمله قرمزی کف دست دیده می‌شود. تیره شدن کف دست هم یکی از نشانه‌های بیماری آدیسون است که به علت کم‌کاری غده آدرنال ایجاد می‌شود.

ناخن برخی افراد به صورت قاشقی است. معمولا این شکل در اثر کمبود آهن یا بر اثر اصابت ضربه به انگشت ایجاد می‌شود. ناخن‌های شکننده هم بیشتر بین کسانی که مصرف زیاد استون دارند یا در آب و هوای سرد و خشک زندگی می‌کنند، دیده می‌شود. ناخن‌های پنجاه پنجاه (نصف ناخن چسبیده به لبه انگشت و نصف دیگر هم بر اثر بلند شدن از بستر به رنگ سفید درآمده است) هم بیشتر به علت ابتلا به بیماری‌های کلیوی ایجاد می‌شود. در کم‌کاری و پرکاری تیروئید، کمبود آهن و بیماری سیفیلیس هم جدا شدن ناخن از بستر دیده شده است.گاهی اوقات فرد بر اثر از دست دادن پروتئین دچار سندرمی به نام نفروتیک (یکی از بیماری‌های کلیوی) می‌شود. در این سندرم خطوط عرضی در ناخن ظاهر می‌شود. خطوط طولی ناخن‌ها هم معمولا از سنین بالاتر در بین افراد ایجاد می‌شود. در بیماری‌های روماتیسمی مفصلی هم ممکن است شاهد تظاهر این خطوط باشیم.

موج‌داربودن ناخن‌ها معمولا بر اثر ایجاد خطوط طولی و عرضی روی ناخن به وجود می‌آید، اما سوراخ شدن ناخن ممکن است بر اثر حوادث شغل مانند اصابت ضربه در ناخن فرد آسیب‌دیده ایجاد شود و ناخن حالت شکنندگی پیدا کند.

برخی افراد، رنگ ناخن​شان به طور ارثی سفید است اما گاهی اوقات، تغییر رنگ، ناخن به رنگ سفید در افرادی که از دارو استفاده می‌کنند یا مبتلا به بیماری پسوریازیس هستند هم دیده می‌شود.

تغییر رنگ ناخن به زرد، نشانه عفونت نیست. گاهی ممکن است به علت بیماری‌های تنفسی و ابتلا به سندرمی به نام ناخن زرد به وجود آید اما تغییر رنگ ناخن به سبز نشانه عفونت شدید و بسیار خطرناک میکروبی است.

ایجاد خطوط عرضی سفید در ناخن، ضعف خونرسانی رگ‌ها و تمایل ناخن‌ها به رنگ کبود و آبی از مهم‌ترین نشانه‌های نارسایی بیماری قلبی در کف دست و ناخن به حساب می‌آید.

معمولا تغییرات مختلفی در پوست و ناخن بر اثر ابتلا به بیماری دیابت ایجاد می‌شود. یکی از این تظاهرات ایجاد زخم در انتهای انگشتان است. پوست دست این افراد علاوه بر حساسیت‌های شدیدی که از خود نشان می‌دهد، می‌تواند در معرض عفونت بیشتر قرار بگیرد.

برخلاف کم‌کاری تیروئید که کف دست سرد و خشک است، در پرکاری تیروئید، شاهد گرم و مرطوب بودن کف دست‌ها هستیم. همچنین ممکن است عرق کردن کف دست به علت استرس، اضطراب و تحریکات عصبی باشد. غدد عرق توسط اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک عصب‌دهی می‌شود و به دلیل این‌که کف دست و پا قدرت تعرق زیادی دارد وقتی فردی دچار استرس و اضطراب می‌شود، این نقاط شروع به عرق کردن می‌کنند.

ورم انگشت یا کلابینگ انگشت اغلب در بیماری‌های مزمن مانند ریه دیده می‌شود. در این بیماری ریه بخوبی جریان اکسیژن هوا را رد و بدل نمی‌کند. به همین دلیل تغییراتی در انتهای انگشتان ایجاد می‌شود؛ یعنی انتهای انگشتان ضخیم‌تر از سایر نقاط می‌شود و به شکل دمبل درمی‌آید. البته گاهی ورم انگشتان به برخی سرطان‌های گوارشی هم نسبت داده می‌شود که این امر بعید به نظر می‌رسد.

خارش کف دست می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد.حساسیت‌های پوستی مهم‌ترین علت است که به دلیل تماس پوست با انواع و اقسام مواد حساسیت‌زا مانند شوینده‌ها، گیاهان و میوه‌ها ایجاد می‌شود. گاهی با ایجاد خراش درکف دست و تماس با بزاق دهان حیوانات که سرشار از باکتری‌های بی‌هوازی است، بیماری ازحیوان به انسان منتقل می‌شود و علائمی همچون ایجاد لکه‌های عفونی در نوک انگشت و خارش کف دست تظاهر می‌یابد. همچنین گاهی در دندانپزشکان حین انجام کار به علت تماس با بزاق بیماران، نقاطی از نوک انگشتان شان دچار خارش می‌شود.

لکه‌های روی پوست می‌تواند قرمز، قهوه‌ای یا سیاه باشد. هنگامی که افراد با لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه مواجه می‌شوند، باید هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص پوست مراجعه کنند. اگر این لکه‌ها به صورت خال باشد، ممکن است احتیاج به نمونه‌برداری باشد. بنابراین باید هرچه زودتر بدخیم یا خوش خیم بودن این لکه پوستی مشخص شود، اما گاهی بر اثر ازدیاد رگ‌های پوستی در یک ناحیه قسمتی از پوست به صورت لکه قرمز نمایان می‌شود که معمولا این لکه‌ها خطرناک نیستند.

اگر لرزش فقط مربوط به دست باشد، می‌تواند ارثی تلقی شود. معولا این لرزش از سنین 20 تا 30 سالگی در افراد ایجاد می‌شود. گاهی اوقات لرزش دست می‌تواند ناشی از استرس و اضطراب هم باشد. یکی از علائم بیماری پارکینسون هم لرزش دست‌هاست با این تفاوت که تمام اعضای بدن فرد مبتلا به لرزه درمی‌آید، اما شدت لرزش در دست‌ها بیشتر است.

افرادی که بیماری بخصوصی دارند، باید مرتب دست و پای خود را به طور روزانه معاینه کنند و مراقب باشند تا آسیبی متوجه این نواحی نشود.در ضمن باید توجه داشته باشند که ظروف خود را با هر ماده شوینده‌ای نشویند و در صورت امکان، هنگام شستشو از دستکش استفاده کنند. همچنین باید دقت داشته باشند که نسبت به چه نوع ماده‌ای حساسیت دارند تا از تماس با آن خودداری کنند و چنانچه تغییراتی در کف دست، رنگ ناخن و رنگ پوست مشاهده کردند یا مبتلا به عفونت یا خارش کف دست شدند، هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند.

فرزانه صدقی