تحلیلی بر ناآرامی‌های بدخشان

این منطقه هم‌اکنون بین افغانستان و تاجیکستان تقسیم شده است و یکی از معبرهای مهم انتقال مواد مخدر از افغانستان به تاجیکستان و سپس روسیه و اروپا محسوب می‌شود. به همین سبب نیز تامین امنیت در این منطقه، هم برای افغانستان و هم برای تاجیکستان به دلیل دشوار بودن راه‌ها و کوهستانی بودن منطقه بسیار مشکل است. در واقع ناامنی‌های این منطقه می‌تواند برای تاجیکستان و افغانستان مایه نگرانی‌های فراوانی باشد.

در این میان ناآرامی‌های اخیر در منطقه بدخشان تاجیکستان که موجب شعله‌ور شدن آتش درگیری میان نیروهای اسلامگرا و ارتش شد، ده‌ها کشته و زخمی برجای گذاشت و موجب شد تا یک بار دیگر خاطره جنگ داخلی تاجیکستان در دهه 90، در اذهان زنده شود. ماجرا از قتل ژنرال عبدالله نظراف، مسئول کمیته امنیت ملی تاجیکستان در استان بدخشان آغاز شد.

بعد از قتل وی، نیروهای امنیتی که وابسته به دولت مرکزی بودند، عملیات گسترده‌ای را برای از بین بردن این گروه‌ها آغاز کردند. در نتیجه‌ درگیری‌ها میان نیروهای امنیتی و گروه‌های شورشی، 30 نفر از افراد مسلح مخالف دولت کشته و 40 نفر دیگر دستگیر شدند. در این عملیات 12 نفر از نیروهای امنیتی تاجیکستان نیز کشته و 25 نفر زخمی شدند. همچنین تعداد زیادی نیز از نیروهای مخالف دولت دستگیر شدند که در میان آنها اتباع افغانستان نیز حضور داشتند.

هم‌اکنون با وجود آن که درگیری‌های خونین در منطقه بدخشان تاجیکستان تا حد زیادی فروکش کرده است، با این حال همچنان نگرانی‌های زیادی درخصوص آینده این منطقه و بویژه تحرکات نیروهای خارجی وجود دارد. چنان که اخیرا شماری از نمایندگان مجلس و فعالان سیاسی و مدنی افغانستان نسبت به ناآرامی‌های اخیر در مناطق مرزی تاجیکستان و افغانستان ابراز نگرانی کرده و نسبت به احتمال تشکیل کشوری جدید در این منطقه هشدار داده‌اند.

عبداللطیف پدرام، نماینده بدخشان در مجلس افغانستان، آمریکا و بریتانیا را متهم کرده که از چند سال پیش تاکنون در تلاش هستند تا با کمک حلقه‌هایی مشخص، کشوری جدید در این منطقه تشکیل دهند. وی معتقد است که آمریکا و بریتانیا تلاش می‌کنند با یکی کردن بخش‌هایی از بدخشان افغانستان و تاجیکستان، چترال پاکستان و بخشی از چین، یک کشور جدید بسازند. اگرچه سفارت آمریکا در کابل این ادعا را رد کرده است، با این حال شمار دیگری از نمایندگان مجلس افغانستان و برخی فعالان مدنی این کشور نیز نسبت به هدفمند بودن این ناآرامی‌ها ابراز نگرانی کرده‌اند.

علاوه بر آمریکا که متهم ردیف اول این حوادث شناخته می‌شود، برخی نیز به تحرکات «بنیاد آغاخان» اشاره می‌کنند. این بنیاد که به فرقه اسماعیلیه (شیعیان هفت امامی) وابسته است، از زمان استقلال تاجیکستان به گسترش فعالیت‌های خیریه خود در بدخشان پرداخته است.

از این رو هم اکنون عده‌ای معتقدند باید تلاش‌هایی را که تحت پوشش مذهبی برای ایجاد یک کشور جدید از سوی فرقه اسماعیلیه انجام می‌شود، جدی گرفت. این در حالی است که کریم آغاخان چهارم به عنوان رهبر اسماعیلیان جهان، همواره بر جدایی دین از سیاست و عدم مداخله در مباحث سیاسی پافشاری کرده است.

متهم سوم حوادث بدخشان، نیروهای القاعده و طالبان هستند که هم در پی گسترش نفوذ خود در تاجیکستان می‌باشند و هم به دنبال قاچاق مواد مخدر، اسلحه و سایر کالاهای ممنوعه هستند. در این میان حتی برخی به متهم کردن سازمان‌های اطلاعاتی منطقه بویژه پاکستان می‌پردازند و معتقدند که این کشورها قصد دارند به کمک بعضی از گروه‌های تندروی مذهبی، به ایجاد ناآرامی در این منطقه دامن بزنند.

به هر روی مجموع تنش‌های سیاسی که در داخل تاجیکستان جریان دارد، به همراه تحرکات بازیگران فرامنطقه‌ای نظیر آمریکا و بریتانیا جهت تجزیه تاجیکستان و افغانستان و تشکیل کشوری جدید، اوضاع این منطقه را بیش از پیش متشنج خواهد کرد. این مساله می‌تواند از یک سو به گسترش و سرایت ناامنی به کشورهای همسایه اعم از افغانستان، ازبکستان و قرقیزستان بینجامد و از سوی دیگر به تثبیت حضور آمریکا در منطقه منجر شود./ مهر