شتاب، پرشتاب نیست؛ مقصر کیست؟

به طوری که اختلالات این شبکه در روزهایی که مردم سخت به آن نیازمندند به اوج خود می‌رسد. در مرحله پنجم واریز یارانه نقدی که اول تیرماه انجام شد، گلایه‌های مردم از اختلالات شتاب به اوج خود رسید. برخی ریشه این اختلالات را به خاطر نارسایی‌های مخابراتی و گروهی دیگر علت آن را در خود شبکه شتاب که در بانک مرکزی مستقر است می‌دانند. اکنون ناصر حکیمی مدیر اداره نظام‌های بانک مرکزی و عبدالمجید امامی مدیرکل مدیریت و بهره‌برداری دیتای شرکت مخابرات ایران در میزگرد «جام‌جم» از سهم و نقش دستگاه متبوع خود در شبکه شتاب و اختلالات آن می‌گویند.

با آغاز واریز یارانه‌های نقدی، اختلالات متعددی در شبکه شتاب ایجاد شد و باعث نارضایتی‌های زیادی در مردم گردید. کارشناسان علت این مساله را از 2 حال خارج ندانستند یا اختلالات مخابراتی یا ایرادات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری خود شبکه در بانک مرکزی، نظر شما در این باره چیست؟

امامی: تعامل شرکت مخابرات ایران با بانک مرکزی به سال‌های 72 و 73 که ارتباطات دیتا در ایران شکل گرفت برمی‌گردد. از سال 72 و 73 شبکه 25 ـ x در ایران راه‌اندازی شد که ارتباطات شبکه‌های بانکی را با سرعت پایین برقرار می‌کرد. شبکه 25 ـ x با حداکثر سرعت 2/19 کیلوبیت / ثانیه ارتباط بانک‌ها را فراهم می‌کرد. پس از گذشت 4ـ3 سال شبکه‌های جدید با پروتکل‌ها و امکانات جدید راه‌اندازی شد و از سال 75 شروع به سرویس‌دهی به بانک‌ها کرد.

در آن سال‌ها تعداد شعبات بانک‌ها کم بود. اما الان افزایش قابل ملاحظه‌ای یافته است. هم‌اکنون از مجموع 31244 شعبه بانک موجود در کشور شامل شعبات بانک‌های دولتی، خصوصی، موسسات اعتباری و موسسات پرداخت الکترونیکی مخابرات ایران به 30683 شعبه امکانات مخابراتی تخصیص داده شده که از این تعداد امکانات حدود 29069 شعبه دایر شده است.

یعنی امکانات لازم به 98 درصد شعب بانک‌ها داده شده و 95 درصد دایر می‌باشد. درخواست شعبات بانک‌ها از مخابرات برای ارتباطات در ابتدا با حداقل سرعت بوده است. حداقل سرعتی که ما در شبکه‌های نوپروتکل داشتیم 64k بود که بعضی شعبات سرویس‌هایی تا همین حد یعنی با حداقل سرعت خواستند. بعضی شعب نیز سرویس‌های بیشتری در حد 2mg خواستند به طوری که هم‌اکنون ما در تهران که نقاط اصلی شعب بانکی است سرعت‌های 10mg و 20mg و سرعت‌های بالاتر از آن را نیز سرویس می‌دهیم. یعنی مخابرات تا الان سعی کرده پهنای باندی که شعبات بانک‌ها خواستند را تامین کند.

با این حال در یک سال و نیم گذشته جلساتی با بانک مرکزی داشتیم که بتوانیم ارتباطات پشتیبان و مکمل را برای شعبات بانکی فراهم کنیم. شعبه بانک یک مرکز تجاری است و  ارباب‌رجوع دارد. در همه جای دنیا متداول است که برای شعبات بانکی پررفت و آمد معمولا ارتباطات پشتیبان را پیش‌بینی می‌کنند که اگر ارتباط عادی شعبه به هر علت قطع شد، ارتباطات مکمل بلافاصله جای آن را گرفته و نگذارد کار روی زمین بماند.

در بازه ارتباطات در خود شرکت مخابرات هم همین طور است. یعنی از چند مسیر برای ارتباطات بین استانی خودش ارتباط برقرار کرده است. یعنی به غیر از لایه Acsess که یک ارتباط عادی تا مقصد ادامه می‌یابد، در لایه‌های دیگر مانند age و Core (شبکه لایه هسته‌ای) چون ارتباطات زیاد است برایش ارتباطات پشتیبان در نظر می‌گیریم که اگر به هردلیلی ارتباط قطع شد ارتباطات بتواند از مسیر پشتیبان دایر شود. درباره بانک‌ها نیز همین‌طور است. در بانک‌ها، سازمان‌های دولتی وجاهایی که مشتری و ارباب‌رجوع زیادی دارند، ارائه سرویس به مردم با ارتباطات، رابطه مستقیمی دارد. اگر ارتباط قطع شود سرویس‌دهی هم مختل می‌شود و به خاطر اهمیت موضوع، ارتباطات پشتیبان را پیش‌بینی می‌کنیم.

ظرف 1.5 سال گذشته جلساتی با بانک مرکزی داشتیم و چند بانک بخصوص بانک ملی هم پیگیر بودند که بتوانیم یک شبکه مستقل مخابراتی ـ بانکی طراحی کنیم که در این شبکه مستقل ارتباطات پشتیبان هم پیش‌بینی شده باشد. یعنی ارتباطات مکمل روی ارتباطات مسی یا کابلی بصورت ارتباطات بی‌سیم برقرار شود.

چون کابلی که از محل شعبه به اولین مرکز مخابرات می‌آید به هر دلیلی ممکن است قطع شود. بخاطر همین ارتباطات پشتیبان مثل Wireless (بی‌سیم) را پیش‌بینی می‌کنند.

در این 1.5 سال، پیشرفت خوبی برای دایری این شبکه داشتیم و خیلی از بانک‌ها در جلسات شرکت کردند. ولی اخیرا کار متوقف شده است و اگر کار، مجددا به جریان بیفتد و شرکت مخابرات بتواند با بانک مرکزی به توافق برسد و این شبکه مستقل مخابراتی برای بانک‌های کشور طراحی شود به رفع قطعی‌های موجود کمک زیادی می‌کند. البته در شبکه فعلی و موجود هم قطعی زیاد نیست. البته قطعی ارتباطات در همه جای دنیا هست، اما این طور نیست که در بانکی که 3000 شعبه دارد همزمان 100 شعبه دچار قطعی شوند و ممکن است در طول شبانه‌روز یک شعبه دچار قطعی ارتباط شوند نه بیشتر.

آماری از قطعی ارتباط در شبکه بانکی کشور دارید؟

امامی: ما نه‌تنها با بانک‌ها بلکه با همه مشترکان توافقنامه سطح سرویس داریم و به همه مشترکان اعلام کردیم در زمان قطعی ارتباط با شماره‌های ما تماس بگیرید. اگر ارتباط قطع شود و در مدت زمان مشخصی برقرار نشود مخابرات مجبور به پرداخت خسارت است. الان آمار قطعی ارتباط در شبکه‌های بانکی را به صورت خاص ندارم اما آمار قطعی ارتباط کامل در کل مشترکان ما در کل کشور به یک درصد هم نمی‌رسد.

سهم مخابرات ایران در قطعی‌های شبکه شتاب به چه میزان است؟

امامی: شبکه شتاب ارتباطی است بین بانک‌ها و بانک مرکزی و تعاملاتی که بانک‌ها با هم دارند. هر کدام از بانک‌ها از ما به عنوان مخابرات، خدمات مستقل گرفتند و ما برای‌شان شبکه مخابراتی ایجاد کردیم. شبکه شتاب، ارتباطاتی بین شبکه بانکی و در خود شهر تهران است و مخابرات، ارتباطات شبکه شتاب را فراهم کرده است.

قطعی دو نوع است در یکسو بانک مرکزی و بانک‌ها و در سوی دیگر مخابرات دراین امر دخیل هستند. باید ببینیم قطعی مربوط به چیست. Application برنامه کاربردی بانک مرکزی، شبکه شتاب، application برنامه کاربردی خود بانک‌ها، Data centre پایگاه داده ها بانک‌ها و Server room اتاق سرور بانک‌ها در برقراری ارتباط دخیل هستند. اگر قطعی به ارتباطات برگردد مربوط به شرکت مخابرات است. ما آماری نداریم که بگوید تمام قطعی شبکه شتاب مربوط به مخابرات است یا از آن طرف آماری نداریم که بگوید اگر شبکه شتاب قطع می‌شود اشکالش از ناحیه مخابرات بوده است.

وقتی در شبکه شتاب ارتباط یک بانک قطع می‌شود این بدان معنی نیست که ارتباط از طرف مخابرات قطع شده است، چرا که ممکن است ارتباط درلایه بالاتر مثلا ارتباط بانک ملی با بانک شتاب قطع شده باشد.

ما در چند سال گذشته با بانک‌ها تعامل خوبی داشتیم و هر موقع اعلام خرابی کردند، بلافاصله رفع کردیم. نمی‌خواهم بگویم در شبکه مخابراتی قطعی نداریم، اما مثلا اگر بانکی به بزرگی بانک ملی فقط با یک ارتباط به بانک مرکزی مرتبط باشد ممکن است این ارتباط در طول سال یکی دو بار قطع شود، لذا جایی مثل بانک ملی که ارتباطاتش تا این اندازه مهم است نیاز به ارتباطات پشتیبان دارد. البته الان خود شبکه شتاب وابسته به یک ارتباط نیست و ما انواع سرویس‌های مخابراتی را برای آن برقرار کرده‌ایم، اما این سرویس‌ها برای سایر بانک‌ها وجود ندارد و همین امر، آنها را تا حدی آسیب‌پذیر می‌کند.

ترافیک و مراجعه مردم به شبکه شتاب تا چه حد با ظرفیت شبکه مخابراتی تناسب دارد؟

امامی: ما براساس اعلام و درخواست خود بانک‌ها پهنای باند را ارائه می‌دهیم و این ظرفیت  کاملا بستگی به درخواست بانک دارد و از نظر ما محدودیتی وجود ندارد.

لذا مشکل قطعی شبکه شتاب نمی‌تواند از ناحیه پنهای باند باشد. حتی اگر پهنای باندی که شعبات بانکی درخواست کرده‌اند بعد از مدتی پر شده باشد می‌توانند تقاضای افزایش پهنای باند بدهند و مخابرات نیز اجابت می‌کند.

بانک مرکزی علت قطعی‌های شبکه شتاب بویژه پس از واریز یارانه‌های نقدی را چگونه ارزیابی می‌کند؟

حکیمی: ابتدا باید ببینیم منظور شما از قطعی شبکه شتاب چیست؟ آیا منظور این است که مردم از این شبکه، سرویس نگرفتند؟ ارتباط بانکی با شتاب قطع بوده است؟

خود شبکه شتاب قطع بوده است؟ ارتباط بانک مقصد قطع بوده است؟ این قطعی به علت خرابی Serverهای پشتیبان بوده؟ خرابی دستگاه بوده؟ خرابی تجهیزات بانک مقصد بوده؟ اصولا چه بوده است؟

این که مردم به هر نحو به شبکه شتاب مراجعه کردند و سرویس نگرفتند، لزوما به خاطر قطعی شبکه شتاب نیست. رسانه علاوه بر اطلاع‌رسانی اگر بتواند نقش آموزشی داشته باشد که مردم دقیقا بدانند نقطه گیر کجاست و متناسب با آن بتوانند رفتارهای‌شان را تنظیم کنند، بخش زیادی از مسائل حل می‌شود. انجام یک تراکنش ساده که مثلا شما از یک دستگاه خودپرداز وجه برداشت می‌کنید یا خرید می‌کنید یک فرآیند نسبتا پیچیده و وابسته به هم را طی می‌کند.

مثلا شما وارد ATM خودپرداز بانک الف می‌شوید و می‌خواهید برداشت وجه انجام دهید. ATM با یک خط مخابراتی و یک Application نرم افزار کاربردی با واسطه یک نرم‌افزار کاربردی به سوئیچ آن بانک متصل می‌شود. در این میان هم خط مخابراتی دخیل است و هم برقراری ارتباط. حالا در این میان، ممکن است خط برقرار باشد اما بین سوئیچ بانک و دستگاه خودپرداز اختلال ایجاد شود. علاوه بر این نرم‌افزار دو طرف باید به این درخواست جواب دهد.

حالا در ارائه این فرآیند، درخواست برداشت وجه به سوئیچ بانک می‌اید. اگر کارت متعلق به سوئیچ همان بانک باشد آن را برمی‌گرداند. توجه داشته باشید وقتی شما کارت یک بانک را در ATM همان بانک استفاده کنید اصولا شتاب درگیر نمی‌شود یعنی اگر تراکنش داخلی باشد جواب از خود بانک روی ATM برمی‌گردد و اینجاست که اگر قطعی رخ دهد، اصولا ربطی به شتاب ندارد.

انجام یک تراکنش موفق وابسته به تمام این مولفه‌هاست که این خط‌ها برقرار شود، application‌ها با هم صحبت کنند و سر سوئیچ هم خلوت باشد و حالا اگر تراکنش مورد درخواست، مربوط به بانک دیگری باشد، تازه سوئیچ وصل می‌شود به سیستم بانک دیگر و کار پیچیده‌تر می‌شود. توجه داشته باشید اگر تراکنش مورد درخواست مربوط به بانک خودکارت باشد، سوئیچ به یک سیستم بانکداری که یک نرم‌افزار حسابداری و مربوط به نگهداری حساب‌های مشتریان است، متصل شده و وجه از حساب کسر می‌شود و جوابش از سوئیچ برمی‌گردد به دستگاه خودپرداز تا وجه را پرداخت کند. همه این فرآیند ممکن است موفق طی شود، اما دستگاه پول نداشته باشد و موقعی که دستگاه پول را نمی‌دهد، مردم می‌گویند شبکه شتاب قطع است، حال آن که این تلقی‌های عرفی، نادرست است.

اما حالت پیچیده‌تر این است که شبکه شتاب را هم درگیر کنید. کارت بانک به بانک الف می‌رود و این مسیر را طی می‌کند. حال تراکنش به جای این‌که به سمت سیستم‌های حسابداری آن بانک هدایت شود، به سمت مرکز شتاب هدایت می‌شود، تازه در اینجا مرکز شتاب دخیل می‌شود. مرکز شتاب آن را برای سوئیچ بانک ب می‌فرستد. سوئیچ بانک ب آن را به سیستم‌های بانکداری بانک ب می‌فرستد تا حساب مورد درخواست کنترل و وجه کسر شود. حال دوباره این مسیر باید طی شده و به عقب برگردد و لزوما باید تمام این مسیر درست کار کند و اگر درست کار کند و دستگاه پول نداشته باشد یا خیلی ساده بگویم PC پشت خودپرداز هنگ کند، داغ کند و از کار بیفتد، تلقی مشتری با این‌که کل شبکه شتاب تعطیل شده باشد، هیچ فرقی ندارد.

البته تلقی مردم درست است، چون از نظر ما به عنوان بانک مرکزی این‌که مشتری سرویس نمی‌گیرد، ضدارزش محسوب می‌شود و با هیچ دلیلی قابل توجیه نیست، اما نکته این است که بگوییم «شبکه شتاب قطع است» و در دیگر موارد عبارت درستی نیست.

خود سوئیچ مجموعه‌ای است که ممکن است درست کار کند، اما سیستم بانکداری به دلیل شلوغی شعبه در زمان مناسبی جواب ندهد، اما نکته بعدی که باید بگویم گره کار ما در زمان تراکنش‌هاست.

زمان تراکنش‌های بانکی نامحدود نیست. وقتی از خودپرداز درخواست تراکنش می‌کنید، دستگاه نمی‌تواند تا ابد منتظر جواب سیستم‌ها باشد. 30 ثانیه فرصت در نظر گرفته می‌شود و اگر ظرف 30 ثانیه از هر کدام از این زنجیرها جواب نیاید، تراکنش ناموفق می‌شود و مشتری می‌بیند که پاسخی از مرکز دریافت نشد یا می‌گوید سیستم قطع است. ما از نظر این زمان محدودیت داریم، یعنی اگر زمان را بیشتر از 30 ثانیه کنید، انبار سیستم‌ها پر از درخواست می‌شود و طول صف خودپرداز را زیاد می‌کند، لذا در حالت‌های عادی که خودپردازها شلوغ نیست، انتظار و تاخیر سیستم بی‌دلیل بالا می‌رود. از طرفی موقعی که دکمه درخواست وجه را می‌زنید تا زمانی که پول را بشمرد و تحویل دهد، سیستم تمام مسیر را به عنوان یک جلسه باز نگه می‌دارد و جلسه را روی سیستم‌ها باز می‌گذارد، یعنی تا این مسیری که عرض کردم، طی نشده و جواب به خودپرداز برنگردد و تا ATM نگوید که پول را پرداخت کردم یا نکردم، جلسه باز است. بنابراین نمی‌توانید به صورت نامحدود جلسات را روی سیستم‌ها باز بگذارید، چون ظرفیت سخت‌افزارها و شبکه برای باز کردن تعداد همزمان جلسات محدود است. ظرفیت هم چیزی نیست که بگویید براحتی و با سرمایه‌گذاری آن را افزایش می‌دهید، چون بسیار هزینه‌‌بر و در مواقع زیادی غیرضروری است، بنابراین 30 ثانیه زمان می‌گذارند که جلسات حداقل به 30 ثانیه محدود شود. اگر در 30 ثانیه جواب نگرفت، پیش‌فرض ما این است که یا ترافیک بیش از حد قابل تحمل سیستم‌هاست یا در بخشی اختلالی اتفاق افتاده و بهتر است سریع تکلیف مشتری را معلوم کنید و جلسه را در جاهای مختلفی که درگیرش کرده، خاتمه بدهید تا سیستم‌ها بی‌دلیل معطل نشوند.

یعنی قطعی‌های شما بیشتر درون‌سیستمی‌ است؟

حکیمی: از نظر مخابراتی، ما هیچ گزارشی دریافت نکردیم که به صورت معنادار قطعی در شبکه شتاب اتفاق افتاده باشد، البته در مواردی ممکن است یکی دو دقیقه قطعی داشته باشیم یا خط از نظر پروتکل مشکل داشته باشد. چند مورد استثنایی هم داشتیم؛ اما علت قطعی و مشکلاتی که ممکن بود مردم در شبکه شتاب با آن مواجه شوند، خیلی کم به مسائل مخابراتی برمی‌گشت.

نقش شبکه مخابراتی هم از یک دستگاه ATM شروع می‌شود تا سوئیچش و سپر مخابراتی که دارید، در واقع شما از سوئیچ بانک تا سوئیچ مرکز شتاب یک مسیر مخابراتی دارید و همین مسیر تا بانک مقصد ادامه پیدا می‌کند. درست مثل همان فرآیندی که برای تراکنش شبکه شتاب عرض کردم. بنابراین تکه‌های مختلفی دارید. باید ببینید مثلا آیا یک منطقه خاص مخابراتی در تهران دچار مشکل شده است؟ بیشتر خودپردازها برای ارتباطات‌شان از خطوط زمینی استفاده می‌کنند. بعضی‌هایشان خط پشتیبان دارند، بعضی هم ندارند.

لذا ممکن است در آن منطقه برای ATM تمام بانک‌ها مشکل ایجاد شده باشد و این مشکل ممکن است به خاطر کابل برگردان باشد، چون همه خودپردازها به یک مرکز سوئیچینگ مخابراتی وصل می‌شوند و از آنجا به سوئیچ بانک می‌آیند.

صریح بگویم در 5 دوره یارانه‌ای که به مردم پرداخت شد، اختلالات مخابراتی، کمترین سهم را در عدم سرویس‌گیری مشتریان داشت. نکته‌ای که ما با‌ آن برخورد کردیم، بیشتر بر سر کاربری دستگاه‌ها و ایجاد ترافیک و صف در مجموعه‌های بانکی بود.

ما پارسال و در حالت عادی حدود 4 تا 5 میلیون تراکنش در مرکز شتاب داشتیم.

این میزان قبل از مرحله اول واریز یارانه نقدی در آذرماه به 6 میلیون تراکنش و در مقطع 28 تا 29 آذرماه بلافاصله ظرف یک روز به 12 میلیون تراکنش رسید.

تراکنش‌ها در اسفند 89 به 15 تا 16 میلیون رسید و الان هم روی همین رقم مانده است.

روز اول پرداخت یارانه اگر روز تعطیل نباشد 16 تا 15 میلیون تراکنش خواهید داشت. ببینید، 12 تا 10 طول کشیده تا امکانات فعلی شبکه شتاب به این درجه از توسعه رسیده. اما ظرفیت تراکنش‌ها در 6 ماه چندین برابر شده است.

صریح بگویم 3 برابر شدن یکساله یا 2 برابر شدن یکشبه تراکنش‌های بانکی چیزی نیست که بشود با سرمایه‌گذاری یکشبه آن را رفع کرد. از نظر فنی، سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، لجستیکی و مالی هم امکانپذیر نیست.

با این حال ما اختلال ناشی از شلوغی سوئیچ‌های بانک‌های صادرکننده را به صورت شفاف و در سایت بانک مرکزی آوردیم. بعضی از بانک‌ها تا 90 تا 50 درصد به تراکنش‌ها جواب دادند. بعضی بانک‌ها هم اختلالاتی داشتند و پاسخ‌های درستشان به درخواست‌ها به 45، 55 و 65 درصد کاهش پیدا کرد.

فرض کنید شبکه شتاب به 95 درصد تراکنش‌ها پاسخ مثبت بدهد. این یعنی از 15 میلیون درخواست، 300 هزار تراکنش سرویس نگرفتند.

خب! پیش‌فرض عادی این است که شما انتظار دارید از دستگاه سرویس بگیرید و وقتی سرویس نمی‌گیرید ناراضی می‌شوید و با فرض 95 درصد عملکرد مثبت باز هم 300 هزار آدم ناراضی می‌شوند.

برای ما به عنوان بانک مرکزی عملکرد بالای 95 درصد رقم خوبی است. اما اگر شبکه بیاید روی 90 درصد عملکرد مثبت، یعنی نتوانستید 10 درصد تراکنش‌ها را جواب دهید و 1.5 میلیون نفر ناراضی از پای دستگاه‌ها رفته‌اند، یعنی حتی با درصدهای جزئی از تراکنش ناموفق تعداد آدم‌هایی که سرویس نگرفته‌اند اعداد بزرگی خواهد شد. لذا احساس می‌شود کل شبکه شتاب خوابیده در حالی که این اتفاق نیفتاده است و حداکثر 10 درصد از درخواست‌ها به پاسخ نرسیده‌اند.

اگر بخش عمده اختلالات به دلیل مسائل مخابراتی نبود، پس علت اصلی چه بود؟

حکیمی: اگر به بخش عمده‌ای از این عدم سرویس‌گیری در شتاب نگاه کنید به خاطر ایجاد صف و محدودیت 30 ثانیه‌ای بود که برای انجام تراکنش درنظر گرفتیم.

صف ایجادشده،‌ بار زیادی بر سیستم‌ها وارد آورده بود و آنها نمی‌توانستند در آن زمان محدود پاسخ‌دهی مناسب داشته باشند. زمان 30 ثانیه زمان بهینه برای انجام عملیات مربوط به یک تراکنش است اما کافی نیست. کمتر از 30 ثانیه میزان خطای دستگاه را بالا می‌برد و بیشتر از 30 ثانیه صف را طولانی می‌کند، اما 30 ثانیه نیز کافی نیست و چاره‌‌ای هم نداشتیم.

الان 50 درصد از کل تراکنش‌های شبکه شتاب برداشت وجه از خودپرداز است. اما به لحاظ ارزش مبادلاتی، فقط 10 درصد کل مبادلاتی که در مرکز شتاب رد و بدل می‌شود مربوط به برداشت وجه از ATM است و 65 درصد خرید با دستگاه و 25 درصد انتقال وجه است.

درست است که تعداد زیادی از مردم به خودپرداز مراجعه می‌کنند که پول نقد بگیرند اما بیشتر کار و کاسبی‌ها و بیشتر حجم مبادلات با دستگاه‌های کارتخوان است.

بخش بزرگی از این جواب ندادن‌ها این نیست که سیستم خوابیده و جواب نمی‌دهد بلکه بدین دلیل است که سیستم ظرف 30 ثانیه نمی‌تواند جواب دهد و برای پاسخگویی احتیاج به زمان بیشتری دارد.

حال راه‌حل چیست؟

حکیمی: دو روش برای مقابله با این ترافیک بالای شبکه شتاب وجود دارد.

روش اول این است که روی سخت‌افزار، شبکه و ... 3 برابر سرمایه‌گذاری کنید. یعنی خودپردازها را 3 برابر کنید که در اینجا محدودیت وجود دارد.

چون ATM یک دستگاه امنیتی است و یک باجه بانکی محسوب می‌شود که باید در جای امنی قرار داشته باشد. یعنی حفاظت فیزیکی کافی برای دستگاه و خطی که به آنجا می‌آید تامین شده باشد. نکته بعد حفاظت از مشتریان است. نمی‌توانید ATM را در جای خلوتی بگذارید به امید این‌که یک محل مسکونی و محل رفت و آمد مردم است. بسیاری از موارد پیش آمده که به خاطر جای نامناسب ATM برای مردم حوادث خطرناک پیش آمده است.

بنابراین محدودیت طبیعی وجود دارد که بجز شعبه در جاهای دیگری خودپرداز جدید بگذارید، چون شعبه تا حد زیادی پارامترهای امنیتی پیش‌گفته را دارد. گذاشتن ATM خارج از شعبه مشکلات زیادی دارد. اول این‌که آن را کجا بگذاریم که دزدیده نشود، دسترسی غیرمجاز به آن ممکن نباشد، شبکه امن را تحت تاثیر قرار ندهد، پرونده انبوه مشتریان در مخاطره قرار نگیرد و غیره.

اگر به منحنی‌های نصب ATM نگاه کنید، می‌بینید ATM ها در سه چهار سال اخیر خیلی سریع رشد کردند اما یکی دو سال است که رشدشان از شتاب افتاده است. این به خاطر این است که هرجا می‌شده ATM بگذاریم، گذاشتیم. دیگر جای مناسب نداریم و نیاز به زیرساخت‌های دیگری است که فضای امن و فیزیکی را برای نصب خودپرداز تامین کند.

نکته بعد این‌که ما 30 هزار شعبه خودپرداز را تحت پوشش داریم.

حال این شبکه بزرگ و حساس مالی نیاز دارد که قوی‌تر شده و مرتب سرکشی شود. سرکشی به یک میلیارد و ششصد هزار نقطه مختلف، نیروی انسانی و هزینه می‌خواهد. بانک‌ها باید همه اینها را تدارک ببینند تا بتوانند شبکه را سرکشی کنند.

نکته بعدی این که شما یکسری رایانه مرکزی SERVER، مجموعه، رایانه های مادر MAINFRAME ، کامپیوتر و سوئیچ و تشکیلات دارید. اینها 2 مولفه دارند. یک مولفه سخت‌افزاری و یک مولفه نرم‌افزاری. شما می‌توانید سخت‌افزار را قوی‌تر کنید اما معماری نرم‌افزارها تا یک حجمی اجازه می‌دهد که ترافیک را تحمل کند. در غیر این صورت باید معماری نرم‌افزار را قوی‌تر کنید اینها ما را به یکسری محدودیت‌های فناوری هم می‌رساند. در این حالت بانک در مقابل یک دوراهی قرار می‌گیرد؛ آیا بخاطر یک یا 2 روز ترافیک سنگین، کل معماری نرم‌افزاری و کل تجهیزات سخت‌افزاری که قیمتشان اصلا کم نیست را تغییر دهیم؟ بخاطر این چند روز ترافیک، این سرمایه‌گذاری انجام شود یا نشود؟ البته این یک روش است و انکار هم نمی‌کنیم که باید به این سمت برویم.

اما نکته اینجاست که وقتی شما می‌خواهید ساختار سخت‌افزار و نرم‌افزار یک بانک را عوض کنید یکی دو سال زمان می‌برد.

اگر بخواهید نرم‌افزار مخابراتی را عوض کنید نمی‌توانید بگویید یکی دو هفته شبکه را قطع می‌کنم تا بتوانم این کار را انجام دهم.

نظام بانکی نمی‌تواند تعطیل شود تا نرم‌افزارها عوض شود.

شما باید کارهای سیستم را موازی با هم جلو ببرید. شتاب عید و غیرعید و شب و روز ندارد. در روز می‌توانید یک ربع برای عملیات سیستم را قطع کنید اما نه بیشتر. حالا اگر می‌خواهید نرم‌افزاری را جایگزین کنید باید این کار را موازی با عملکرد شبکه پیش ببرید. بعد تمام ایرادهایی که احتمالا سیستم جدید دارد را برطرف کنید تا خطایی اتفاق نیفتد و سرانجام دیتاهای سیستم قدیم را به سیستم جدید بفرستید. این دیتاها در طول 30، 40 و 50 سال در سیستم‌ها جمع شده و لذا انتقال آن به سیستم‌های جدید هم بشدت زمان بر است و هم بشدت ریسکی.

چون کوچکترین خطایی که اتفاق بیفتد مثلا حساب بانکی 5 میلیون تومانی را به 5000 تومانی تبدیل می‌کند. این خطاها اگر در نظام بانکی اتفاق بیفتد عواقب اجتماعی بسیاری دارد. پس فرآیند باید با دقت و ریزبینی زیادی انجام شود چون قابل ریسک نیست و نمی‌شود با پول مردم شوخی کرد.

در 15ـ10 سال اخیر که شبکه‌های الکترونیکی بانکی راه افتاده این روش در دستور کار بانک‌ها بوده است. بانک‌ها SERVER (رایانه هایشان( را UP DATE (بروز رسانی) کردند و از نرم‌افزارهای جدیدتر استفاده کردند.

این در برنامه‌شان هست و مرتب افزایش می‌دهند، منتها برنامه بسیار درازمدتی است.

و روش دوم؟

حکیمی: روش دوم، مدیریت ترافیک است. وقتی نمی‌توانید حجم و قابلیت فنی موجود را به حدی برسانید که ترافیک را فورا جواب دهد لزوما باید ترافیک را مدیریت کنید.

مرداد و شهریور پارسال که بحث پرداخت یارانه نقدی مطرح شد، این روش را پیشنهاد کردیم. ما در بانک‌ها زمان‌های طبیعی ترافیک داریم. زمان‌های طبیعی مثلا ناشی از حقوق گرفتن مردم است. شرکت‌ها قبض صادر می‌کنند و بازنشستگان مستمری می‌گیرند. این زمان معمولا بین بیست و پنجم یک ماه تا پنجم ماه بعد است.

به طور طبیعی تراکنش در شبکه در این مقاطع 2 برابر ایام عادی است.

بین دهم تا بیستم ماه ترافیک سبک‌تری داریم، اما مراجعات برای یارانه‌ها انبوه است. ما در شبکه‌ای که روزی 8ـ7 میلیون تراکنش انجام می‌دهد یکدفعه بیست و خرده‌ای میلیون حساب یارانه‌ای شارژ می‌شود و ملت برای برداشت از آن مراجعه می‌کنند و حجم تراکنش به اندازه 3 برابر بالقوه افزایش می‌یابد. لذا این ترافیک باید مدیریت شود و ما پیشنهاد کردیم پرداخت یارانه به دهم تا بیستم ماه موکول شود. بدین ترتیب بدون این که سرمایه‌گذاری غیرعادی‌ای انجام دهید، هم ترافیک را مدیریت کردید، هم امکاناتی که در مقاطعی بلااستفاده مانده را مورد  استفاده قرار دادید و هم مردم از شلوغی و عدم پاسخگویی ناشی از ترافیک بیش از حد سیستم کمتر ناراضی می‌شوند.

نکته بعدی که بعد از 5 مرحله پرداخت یارانه‌های نقدی به آن رسیدیم، این است که هر کدام از نوبت‌های پرداخت یارانه‌ها که به آخر هفته برخورد کرد، ترافیک بهتری به ما داد.

ما در دو دوره پرداخت یارانه، پرداخت در روزهای 5 شنبه و جمعه را داشتیم که فرصت مغتنمی بود و سیستم‌ها بهتر جواب داد. تراکنش ناموفق بانک‌ها هم تا حد زیادی کاهش پیدا کرد بنابراین به نظر می‌رسد در کوتاه‌مدت و میان‌مدت مدیریت ترافیک امنیت بیشتری دارد تا این که ما تجهیزات را قوی کنیم یا بگوییم خط مخابراتی جواب نمی‌دهد. خط مخابراتی و همین تجهیزات موجود پاسخگوی نیازهاست ولی ما باید با هماهنگی بیشتری عمل کنیم که ترافیک را مدیریت کنیم.

در مقطع پنجم پرداخت یارانه نقدی اتفاق ویژه‌ای افتاد که به‌صورت طبیعی نارضایتی مردم را در بر داشت. از شب قبل اعلام شد که فردا صبح بروید یارانه را بگیرید در حالی که فردا بعدازظهرش یارانه‌ها به حساب واریز شد. یعنی بانک‌ها پول نداشتند که به حساب بریزند و ظهر وجه به بانک‌ها داده شد. اما مردم از صبح به شبکه مراجعه می‌کردند و حجم زیادی از تراکنش‌ها ناموفق بود. چون یارانه در حساب نبود. بنابراین ناهماهنگی در اطلاع‌رسانی باعث شد تقاضای سنگینی برای حساب‌هایی که پول نداشتند روی سیستم شتاب بیاید. مردم هم احساس می‌کردند شبکه شتاب جواب نداده یا بانک‌ها تعلل کردند.

بنابراین هماهنگ کردن اطلاع‌رسانی بین دستگاه‌های مختلف که در پرداخت یارانه نقدی دخیل هستند در مدیریت ترافیک شبکه شتاب که در حال افزایش است، فوق‌العاده مهم است.

به نظر من بعد از مراحل طی شده فرصت خوبی است که ما یک آسیب‌شناسی کاملی از ایرادهای موجود داشته باشیم. به نظر من هماهنگی بیشتر بین دستگاه‌ها برای مدیریت ترافیک و مدیریت اطلاع‌رسانی می‌تواند با همین ظرفیت‌های موجود ما را به سمت خدمات‌رسانی بهتر ببرد.

مخابرات می‌گوید همکاری بانک مرکزی برای راه‌اندازی شبکه مخابراتی پشتیبان شتاب گم شده است، علت چیست؟

حکیمی: همکاری کند نشده است. البته من دقیقا در جریان علت کند شدن نیستم اما در جریان این هستم که شبکه بانکی بشدت نیازمند یک شبکه ویژه برای تراکنش‌های بانکی است. این شبکه ویژه دو خاصیت دارد یکی این‌که باید حداقل زمان قطعی را داشته باشد.

دوم این‌که شبکه‌های است که مسائل حفاظتی و امنیتی در درجه اعلایش رعایت شود. اگر پیامک شما مختل شود، مکالمه صوتی‌تان دچار وقفه شود آسیب می‌بینید، اما آسیبش زیاد نیست. اما اگر کسی مانده حسابش دست بخورد یا وارد یک تراکنش بانکی ناموفق برای جابه‌جایی وجه شود، اثرات و بحران‌های زیادی در اجتماع ایجاد می‌کند. بنابراین ما به عنوان شبکه بانکی بشدت روی بحث امنیت حساس هستیم. این شبکه اختصاصی از دو بعد این نیازمندی شبکه بانکی را تامین می‌کند.

به طور طبیعی شبکه ارتباطات عادی بانک‌ها که با کابل زمینی برقرار می‌شود، در معرض آسیب‌های زمینی هم هست و این نه تقصیر مخابرات است نه تقصیر بانک مرکزی. شهرداری زمین را می‌کند، اتفاق طبیعی می‌افتد و خط قطع می‌شود. بنابراین همیشه باید خطوط پشتیبان داشته باشید که اگر خطوط عادی قطع شد ارتباط سریع روی شبکه بی‌سیم یا شبکه دیگری که بتواند عملیات بانکی را بدون وقفه روی بستر مخابراتی انجام دهد منتقل شود. اگر وقفه‌ای هم داشته باشد در عرض چند ثانیه است. این موضوع ایجاد ابر مخابراتی، برای نظام بانکی یا شبکه اختصاصی برای نظام بانکی در دستور کار جدی ماست.

من دلیل کندی‌اش را نمی‌دانم چون مستقیما درگیر این موضوع نیستم اما این را می‌دانم که ایجاد این شبکه جزو نیازمندی‌های کاملا اصلی ماست و بشدت پیگیر هستیم که شبکه اختصاصی مخابراتی و ارتباطی برای نظام بانکی داشته باشیم.

بنابراین من از جانب بانک مرکزی می‌گویم که این شبکه جزو نیازمندی‌های کاملا اصلی‌مان است.

امامی: وقتی یک ارتباط بانکی می‌خواهد برقرار شود، مولفه‌های گوناگونی دارد؛ کارت بانک مبدا، خودپرداز بانک مبدا، مودمی که پشت ATM قرار دارد، نوع ارتباطی که این ATM دارد و این‌که از طریق خطوط تلفن برقرار شده یا از طریق ارتباطات اختصاصی، کامپیوتری که در آن شعبه بانکی است و غیره.

بعد از آن ارتباط خط تلفن یا ارتباط اختصاصی است تا می‌رسد به سوئیچ‌های بانک، Application و برنامه‌های کاربردی تا بخواهد وارد شبکه شتاب شود. پس یک ارتباط لایه‌های مختلفی دارد از لایه 1 فیزیکی تا لایه 7 . لایه 1 و 2 و 3 مربوط به ارتباطات مخابراتی است و از لایه 4 تا 7 بحث کاربردها و نرم‌افزارها و serverها مطرح می‌شود.

قبل از هدفمندی یارانه‌ها بحث این بود که اجرای طرح با مشکل زیادی مواجه خواهد شد اما با هماهنگی‌ای که سازمان هدفمندی یارانه‌ها، بانک مرکزی، بانک‌ها و مخابرات ایران داشتند واریز یارانه‌های نقدی با کمترین مشکل انجام شد. اگر طرح در کشور دیگری اجرا می‌شد شاید بیش از این مشکل وجود داشت.

بله. یکسری از مردم نتوانستند بموقع از بانک پول بردارند اما عوامل گوناگونی در این اتفاق دخیل بودند.

درباره بحث ما در رابطه با شبکه مستقل بانکی، شرکت مخابرات ایران قبلا دولتی بود و الان خصوصی شده و لذا مثل بقیه شرکت‌ها دنبال مشتری است. اکنون بازار، بازار رقابتی شده واین جور نیست که فقط شرکت مخابرات ایران در بازار باشد بلکه 11 شرکت انتقال  داده pap سرویس می‌دهند. شرکت زیرساخت هم خدمات بین استانی را ارائه می‌دهد.

در مورد ارتباطات هم فقط شرکت مخابرات دخیل نیست یک قسمت از ارتباطات در حوزه اختیارات شرکت ارتباطات زیرساخت است می‌پذیرم که ما طی 9ـ 8 سال گذشته در ارائه سرویس به شعبات بانکی مشکلاتی داشتیم آمار 95 و 98 درصد که عرض کردم مربوط به الان است ما به تدریج به این آمار رسیدیم. شبکه بانکی که شروع به الکترونیکی شدن کرد در سال‌های اولیه مشکل داشت. اما الان با پیگیری‌هایی که خود بانک‌ها داشتند و مثلا ظرف 5 ـ4 سال گذشته در تک‌تک استان‌ها جلسات ماهیانه با حضور نمایندگان واحد انفورماتیک و ارتباطات بانک مرکزی و کمیسیون ارتباطات بانک‌ها داشتیم و مشکلات را بررسی کردیم. با این جلسات بعد از یک سال به اعداد فوق رسیدیم. خوشبختانه الان 98 درصد شعبات بانکی ما در کشور حداقل یک ارتباط را دارند ما آمادگی داریم که با هماهنگی بانک مرکزی ارتباطات پشتیبان را هم به شعبات بانک‌ها ارائه دهیم.

اما ارتباط یعنی چه، شاید با مدیریت ترافیک و انتقال زمان واریز مبلغ یارانه نقدی به هفته دوم ماه خیلی از مشکلات حل خواهد شد. ما هم در شبکه مخابرات کاری را که می‌شود با مدیریت ترافیکی انجام داد با هزینه‌کردن و اضافه‌کردن تجهیزات جدید انجام نمی‌دهیم.

مشکلات فعلی شبکه شتاب با راه‌اندازی شبکه پشتیبان حل می‌شود؟

امامی: قطعی‌هایی که مربوط به شبکه مخابرات باشد حل می‌شود.

الان چند درصد از شعبه‌های بانکی ارتباط پشتیبان دارند؟

امامی: فقط شرکت مخابرات ایران نیست که به بانک‌ها سرویس ارائه می‌دهد. ما در مخابرات ظرف چند ماه گذشته شروع به واگذاری ارتباط پشتیبان کردیم اما این امر هنوز در تمام استان‌ها آماده نیست. تقریبا در 15 استان آمادگی داریم که ارتباطات پشتیبان بانکی را برقرار کنیم. در استان‌هایی که ارائه خدمات آماده شده با نماینده بانک‌ها صحبت کردیم و آنها هم در پی این هستند که در شعباتی که لازم است ارتباط پشتیبان فراهم کنند. البته بعضی بانک‌ها در تعدادی از استان‌ها این ارتباط را برقرار کردند.

بانک مرکزی دقیقا برای مدیریت ترافیک و بهبود کیفیت خدمات شبکه شتاب چه کرده است؟

حکیمی: نکته مهمی که در این راستا در دستور کار بانک مرکزی هست تحول در ابزارهای پرداخت است. بخش بزرگی از شبکه و پرداخت‌های مردم تبدیل به پرداخت‌های آنلاین شده که پرداخت پرهزینه‌ای است یعنی سیستم‌ها را در مدت زمانی درگیر می‌کند و نیاز به سرمایه‌گذاری دارد. در سال جاری و سال بعد تلاش ما معطوف بر این است که بخش بزرگی از پرداخت‌هایی که می‌توانند به صورت انبوه و دسته‌ای و آنلاین انجام شوند را به سامانه جدیدی بفرستیم که الان ایجاد شده‌اند. ما این درخواست را از شبکه‌هایی که مبتنی بر مبادلات آنلاین هستند به مبادلاتی منتقل کنیم که در ساعات خلوت به صورت خودکار انجام شوند.

بخش زیادی از مراجعه مردم به بانک‌ها بابت پرداخت قبض است همچنین بخش بزرگی از ترافیک ATM ما هم مربوط به پرداخت قبض است.

اما نکته اینجاست که نه شرکت صادرکننده قبض نیازی به آنلاین بودن دریافت وجه دارد و نه مردم. اما بانک مرکزی از سر ناچاری و به خاطر آماده بودن بستر آنلاین قبل از بستر آفلاین مجبور به پذیرش خدمات آفلاین در شبکه آنلاین شدیم و نیز اولویت داشت که شعبه‌ها را خلوت کنیم و به سیستم‌های الکترونیکی که 24 ساعته سرویس می‌دهند، بفرستیم.

اما الان امکاناتی فراهم شده که بخش بزرگی از پرداخت‌هایی که به لحاظ زمانی ضرورت و اضطرار ندارند به صورت خودکار و کم‌هزینه انجام شود.

به عنوان مثال در سال جاری سامانه برداشت مستقیم را راه‌اندازی کردیم. این سیستم در اروپا و ژاپن به عنوان یک سیستم ضروری برای مدیریت پرداخت مردم کاربرد دارد. در این سیستم با مجوز شما، صورتحساب از حساب‌تان کسر می‌شود.

مثلا موقعی که بانک‌ها به کسی تسهیلات ارائه می‌کنند برای پرداخت قسط فرد مجبور است به شعبه مراجعه کند یا توسط خودپرداز اقدام کند اما با ارائه سرویس جدید می‌توانید هنگام گرفتن تسهیلات فرم برداشت مستقیم را امضا کنید تا در اول هر ماه از حسابی که شما معرفی کرده‌اید اتوماتیک وجه برداشت شود.

در این حالت در مقطع خاصی کل وام‌هایی که قسط‌هایش در آن روز سررسید شده توسط یک فایل به سیستم بانکی می‌رود و با مکانیزمی که هیچ سیستم دیگری را تحت تاثیر قرار ندهد مبلغ را از حساب برداشت می‌کند.

این یعنی مدیریت 12ـ10 میلیون تراکنش در ماه و آزاد کردن سیستم‌های آنلاین و شعبه. وقتی صحبت از شعبه می‌کنید، شعبه یعنی مخابرات. چون وقتی در شعبه قسط را پرداخت می‌کنید تراکنش آنلاین انجام داده‌اید. این طور نیست که صرفا خودپردازها الکترونیکی و شعبه دستی باشد. شعبه دستی نیست بلکه الکترونیکی است. الان اکثر سیستم بانک‌ها متمرکز است فقط به جای این‌که دستگاه خودکار از شما قسط بگیرد یک آدم قسط را می‌گیرد.

این سیستم‌ها برای مردم هم منافع زیادی ایجاد می‌کند چون دیگر دغدغه رفتن به بانک و مثلا پرداخت قسط یا سایر پرداخت‌های روتین را ندارند.

بحث بعدی درازمدت‌تر در برنامه بانک مرکزی برای مدیریت ترافیک شبکه شتاب است و نیاز به هماهنگی بیشتر دارد و البته اثرش هم بیشتر است. بحث «اتوماتیک کردن پرداخت قبوض» است.

بر این اساس فرمی را امضا می‌کنید که به صورت مستقیم تا سقف مبلغی که خودتان تعیین می‌کنید قبوض را از حساب‌تان پرداخت می‌کند و دیگر قبضی برایتان نمی‌آید.

یعنی شرکت صادرکننده قبض فقط برای کسانی که موفق به برداشت وجه از حساب‌شان نشده اعلامیه می‌فرستد.

براساس آمار موجود ما در سال یک میلیارد و 300 میلیون قبض داریم که به شعبه ATM یا تلفنبانک می‌آید که همه آنلاین هستند با این روش این تراکنش‌ها هم از شبکه شتاب و بانکی آنلاین خارج می‌شود. یک سیستم پردازشی که مبتنی بر ایجاد یک فایل بزرگ است نه تراکنش در اداره برق، آب، ارتباطات سیار یا هر جای دیگر ایجاد و پرداخت‌ها را به سیستم برداشت مستقیم می‌فرستد. این سیستم فایل را می‌شکند و به بانک‌ها می‌فرستد. بانک‌ها نیز کل فایل را پردازش می‌کنند و جواب را به صورت یک فایل برمی‌گردانند.

توجه داشته باشید که تراکنش‌هایی که آفلاین هستند فوق‌العاده ارزان‌قیمت‌اند و کمترین فشار را روی شبکه مخابراتی می‌آورند مثلا ارسال فایل بزرگ اگر از 12 شب تا 6 صبح هم طول می‌کشد، مهم نیست، چون زمان‌های تاخیر در این تراکنش‌ها کاملا پذیرفته شده است اما شما نمی‌توانید به مشتری پای ATM بگویید 6 ساعت منتظر بماند.

وقتی ترافیک را از سیستم آنلاین به آفلاین می‌برید چون کل server‌ها و تشکیلاتی که دارد از شبکه آنلاین جدا است پس بار شبکه شتاب به طور مستقیم کم می‌شود و این کمک بسیار بزرگی به مدیریت ترافیک این شبکه است.

پس اگر مدیریت ترافیک شبکه شتاب را 2 قسمت کنیم، یکی این است که برای هر کاربردی بین دستگاه‌های مختلف که حجم زیادی تراکنش تحمیل می‌کنند آنها را در مقاطع بهتری ارسال کنند. دوم این‌که لازم نیست همه تراکنش‌ها آنلاین باشد. خیلی از آنها می‌توانند در ساعات انتهایی شب و به صورت اتوماتیک انجام شوند.

این حرف رویایی و غیرقابل انجام نیست برداشت مستقیم در ژاپن و آلمان در دهه 80 آغاز شد. ممکن است سال‌‌ها طول بکشد تا مردم به آن اعتماد کنند، اما وقتی جا بیفتد به خاطر سهولت زیادی که ایجاد می‌کند مردم از سرویس دیگری استفاده نخواهند کرد. به همین دلیل در اروپا و ژاپن اکثر پرداخت‌ها با این روش‌ انجام می‌شود. اروپا متشکل از کشورهایی با فرهنگ‌های مختلف است. ژاپن هم کشور آسیایی با رفتار مشخص است.

وقتی این سرویس در این نقاط موفق بوده می‌توان این استنباط را کرد که عوامل فرهنگی، کمترین اثر را در پذیرش چنین سرویسی دارند. بیشتر بحث زمان و آموزش مناسب برای جا افتادن سرویس است. اگر هوشمند حرکت کنیم و آموزش عمومی و تخصصی را برای بانک‌ها جدی بگیریم این سرویس‌ در ایران هم با استقبال روبه‌رو خواهد شد.

البته عرض کنم که جدا‌کردن تراکنش‌های آفلاین به این معنی نیست که ما دیگر نمی‌خواهیم یک ریال هم در شبکه شتاب و آنلاین سرمایه‌گذاری کنیم. خیر، ما سرمایه‌گذاری‌مان را کماکان ادامه می‌دهیم و پیشفرض ما این است که هر سال تراکنش‌ها 2 برابر می‌شود. توسعه‌مان را هم بر همین اساس جلو می‌بریم. این اتفاق در 15 سال اخیر افتاده است ولی لازم نیست آن را 4 برابر کنیم ما با همین 2 برابرمان پیش می‌رویم و همزمان بخش بزرگی از ظرفیتی که برای پرداخت‌های غیرضروری اشغال است را به قسمت Back می‌فرستیم و این مدیریت باعث می‌شود این ظرفیت را که 2 برابر کردیم عملا به 4 برابر برسد. تلاش و آرزوی ما این است که چند سال بعد معطل شدن و پول نگرفتن از ATM برای مردم تبدیل به یک خاطره شود.

ببینید، من کاملا می‌پذیرم که در مراحل قبلی واریز یارانه نقدی مشکلاتی داشتیم، اما بالاخره کار انجام شد و بازخوردی نداشتیم که اشتباه واریز شد یا مثلا گفته نشد اصلا نتوانستم یارانه بگیرم.

ممکن است فرد با 3ـ2 روز تاخیر به وجهش رسیده باشد، اما اختلال ناشی از سود عملکرد مالی و حسابداری که بسیار مهم است در سامانه‌ها دیده نشد. اما اختلال‌ها و شلوغی‌ها را به عنوان آسیب‌شناسی در نظر گرفتیم و از بین می‌بریم.

‌برنامه‌ریز و عملیاتی مخابرات برای سرویس‌دهی بهتر به شبکه شتاب در واریز یارانه‌ها چیست؟

امامی: شبکه بانکی کشور با حدود 30 هزار شعبه یکی از مشتریان مهم شرکت مخابرات است.

شرکت مخابرات می‌داند که برای مشتریان مهم و کلان باید بیشتر هزینه کند. تمام تلاش‌ ما در چند سال گذشته این بوده که بتوانیم حداقل یک ارتباط را به هر شعبه بانک ارائه دهیم و طبق آمارها فکر می‌کنم موفق بوده‌ایم. برنامه ما این است که از یک ارتباط بگذریم و بتوانیم ارتباط پشتیبان را دایر کنیم. برنامه بعدی این است که بتوانیم سطح خدمات را بالا ببریم. در شبکه مخابراتی ممکن است یک ارتباط قطع شود. نمی‌شود گفت اصلا قطعی نداریم، اما شبکه بانکی از مشتریان مهم ما بوده و لذا همیشه واگذاری سرویس به شبکه بانکی در اولویت بوده است.

ما تا به حال سعی کردیم کیفیت مدنظر بانک‌ها را در شبکه ارائه دهیم اما ممکن است گاهی موفق نبوده باشیم. برنامه بعدی این است که با همکاری بانک‌ها توافقنامه سطح خدمات امضا کنیم که بتوانیم کیفیت سرویس مدنظر بانک‌ها را به آنها ارائه دهیم.

شایعه بستن خودپرداز برخی از بانک‌ها به روی شتاب در حین واریز یا برداشت یارانه‌های نقدی به گوش می‌رسید، این مساله تا چه حد صحت دارد؟

حکیمی: ما هیچ سند و دلیلی پیدا نکردیم که این اتفاق به صورت عمدی افتاده باشد.

ما سیستمی داریم که می‌شود توسط آن عملکرد یک بانک را روی بانک دیگر در چارچوب شتاب مشاهده کرد. مثلا اگر می‌خواهیم ببینیم بانک الف در یک ساعت خاص چقدر به کارت‌های بانک ب سرویس داده به محض این‌که قطعی اتفاق بیفتد خودش را در افت تراکنش‌ها نشان می‌دهد. اما ممکن است بخاطر شلوغی و خط شبکه شتاب، اختلال پیش بیاید مثلا به خاطر محدودیت پهنای باند.

در این حالت این تلقی کاملا به صورت درست برای شما اتفاق می‌افتد که بانک فقط کارت‌های خودش را جواب می‌دهد و کارت بقیه بانک‌ها را جواب نمی‌دهد. اما واقعیت این است که نه کسی ارتباط را قطع کرده بوده و نه سوئیچ خوابیده بوده و نه مشکلی داشته فقط صرفا ارتباط سوئیچ آن بانک با مرکز شتاب شلوغ بوده است. نکته بعدی این که بعضی مواقع 3 ـ‌2 تا از سوئیچ‌های ما به صورت مقطعی وارد فاز cleanup می‌شوند یعنی باید خودشان را تمیز کنند که دوباره با حجم بالا شروع به سرویس ‌دادن کنند، گاهی اوقات برنامه‌ای که سوئیچ‌ها با هم اقدام به تمیزکردن خود می‌کنند، یکسان است. بنابراین شما 4ـ3 کارت را در یک ATM خاص وارد می‌کنید و اگر جواب نمی‌دهد احساس می‌کنید این بانک شبکه‌اش را روی کارت‌ها بسته است.

البته مواقعی اتفاق افتاده که بانکی با ما به عنوان بانک مرکزی تماس بگیرد و بگوید سیستم من به خاطر شلوغی بیش از حد در حال مختل‌شدن است و لذا اجازه بدهید به صورت موقتی ارتباطم با شتاب را قطع کنم تا بتوانم صفم را خالی کنم و مجدد روی سرویس برگردم. ما این اجازه را به صورت موقتی به او می‌دهیم چون در غیر این صورت سیستمش می‌خوابد، اما این موارد کاملا استثنا بوده و با مجوز بانک مرکزی انجام می‌شود. صرفا در این حالت است که یک بانک به کارت بقیه بانک‌ها سرویس نمی‌دهد و فقط کارت‌های خودش را جواب می‌دهد.

هم‌اکنون تمام بانک‌های کشور در قالب شبکه شتاب به هم وصل هستند؟

حکیمی: بله.

پس چرا انتقال وجه از هر کارت به هر کارت توسط تمام بانک‌ها امکان‌پذیر نیست؟

حکیمی: امیدواریم تا نیمه دوم سال حالتی را راه بیندازیم که از هر ATM‌ و از هر کارت بتوانید به کارت دیگر تبادل وجه داشته باشید. پیش‌نیازهای این اقدام پیاده‌سازی شده است و در دوره‌های بعدی هم شاهد ارتقای خدمات بهتر شتاب در واریز یارانه‌های نقدی و هم شاهد ارتقای سایر خدمات آن خواهید بود.

سیدعلی دوستی موسوی / سعید نوری‌آزاد