ایران سبز شدنی است؛

کشور ما به لحاظ اقلیمی جزو مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شود. در نواحی خشک برعکس نواحی مرطوب ، پدیده های فیزیکی نظیر باد نسبت به پدیده های شیمیایی نقش بسیار مهمتری دارند

کد خبر: ۴۰۶۰۵

و هرچه ناحیه مزبور خشک تر باشد، نقش عوامل فوق بارزتر می شود.
در مناطق خشک باد فراوان و فعال است که یکی از دلایل آن اختلاف شدید دمای هوای روز و شب است. باد همچون آبهای جاری دارای ظرفیت و نیرو است.
ظرفیت باد بیشتر از ظرفیت رودها اهمیت دارد، زیرا توسط کناره های رود در کلان محدود نمی شود. خاکهای رسی به دلیل رطوبت و نیز چسبندگی حاصل از وجود هوموس توسط باد جابه جا نمی شوند، اما بیابان توام با باد و هوای مملو از گرد و غبار و دانه های ریز شن است.
در بیابان های گرم ، عمل باد بسیار موثر است ، زیرا روی خاک هیچ چیز حتی نمک نمی تواند نقش ضدفرسایشی داشته باشد.
در حدود 12 میلیون هکتار از مساحت ایران بیابان های شنی است. در این مناطق ذرات شن به قدری کوچک هستند که می توانند با باد جابجا شوند، در عین حال به اندازه کافی ریز نیستند تا مثل ذرات رس به هم بچسبند.
به همین دلیل به این تپه ها، تپه های روان نیز گفته می شود؛ زیرا با گذشت زمان به وسیله باد ممکن است یک تپه از محل خود جابه جا شده و به مکان دیگری منتقل شود. جابجایی این شنها در بیابان موجب به وجود آمدن طوفان های شنی می شود که این طوفان ها مشکلات دیگری نظیر سوانح و تصادف های رانندگی را در جاده های نواحی کویری به دنبال خواهد داشت.
این تنها بخشی از مشکلات نواحی کویری است. در هر حال ، بیابان ، کویر و تپه های شنی بخش وسیعی از خاک ایران را شامل می شوند و به عنوان یک پدیده جغرافیایی و طبیعی قابل حذف نیستند.
بنابراین باید به دنبال راهکارهایی برای سازگاری با این مناطق باشیم. در گذشته برای تثبیت شنهای روان از مواد نفتی به صورت قیر مانند با فشار زیاد برای قیراندود کردن شنها استفاده می شد تا از حرکت شنها و ایجاد طوفانهای شنی جلوگیری شود.
روش دیگر برای تثبیت تپه های شنی کاشت گیاهی به نام تاغ است. این گیاه را تنها در سال اول آبیاری می کنند. پس از آن ، گیاه با ایجاد ریشه های عمیق در شنها مستقر می شود و تا ارتفاع حدود 2 تا 3 متر رشد می کند و انبوهی از درختچه ها روی سطح تپه های شنی به وجود می آید که باعث کاهش سرعت باد می شود که البته این گیاه هیچ مصرف دیگری ندارد.
محققان و پژوهشگران کشاورزی در مرکز بین المللی همزیستی با کویر در نظر دارند با یک طرح جدید برای تثبیت شنهای روان در کنار گیاه تاغ از گیاهان سودآور نیز استفاده کنند.
این تحقیقات روی گیاهانی متمرکز شده است که علاوه بر استعداد و پتانسیل مقاومت در برابر آبهای شور این مناطق و قابلیت رویش در تپه های شنی برای کشاورزان سودآور بوده و برای دامها و واحدهای کوچک دامداری روستایی تولید علوفه کنند.
این طرح کاربردی در راستای اهداف همزیستی با کویر در سایتی به مساحت هزار مترمربع در ایستگاه تحقیقاتی شهید صدوقی واقع در کیلومتر 25 جاده یزد میبد اجرا می شود.
دکتر سیدرضا میرحسینی ، استادیار دانشگاه یزد و مجری این طرح معتقد است تپه های شنی کویر نه تنها بلا نیست ، بلکه طلاست و می تواند مانند طلا مفید و سودآور باشد.
تنها لازم است راهکارهای مناسب برای سازگاری با این مناطق شناسایی شود. در نواحی شنی بارندگی کم است ، اما میزان کم باران می تواند درون شن نفوذ کند و ذرات شن می توانند این آب را ذخیره کنند.
مزیت تپه های شنی در مقایسه با خاکهای رسی در این است که شن ، آب نفوذی را به سطح نمی آورد و هدر نمی دهد، در حالی که اگر جنس خاک رس باشد بارندگی کم ، نفوذ نمی کند و ذخیره نمی شود.
همچنین به دلیل تشکیل لوله های مویین در خاکهای رسی در تابستان آبهای عمیق به سطح می آید و تبخیر می شود. در مورد آبیاری با آب شور نیز زمینهای شنی این مزیت را دارند که آب شور در شن راحت پایین می رود ولی در خاکهای رس در سطح می ماند و پایین نمی رود و در نتیجه با گذشت زمان آب تبخیر شده و نمک آن در سطح می ماند و مشکلات بیشتری را به دنبال خواهد داشت.
تحقیقات نشان داده است گیاه رناس علاوه بر توانایی استفاده از آب شور سازگاری خوبی با مناطق کویری و تپه های شنی دارد.
در حال حاضر کشت رناس در سایت تحقیقاتی انجام شده است و مطالعات روی این گیاه ادامه دارد. گیاه رناس از گیاهان سودآوری است که ریشه آن برای تولید رنگ استفاده می شود و همچنین ارزش صادراتی نیز دارد.
شنهای مناطق کویری محیط مناسبی برای تولید ریشه در این گیاه محسوب می شود. در این طرح برای آبیاری گیاهان از آبیاری تحت فشار استفاده می شود؛ به این ترتیب که لوله هایی در اطراف گیاهان طراحی می شود و آب شور که از چاهها تامین می شود تا پای ریشه گیاه هدایت می شود و سیستم آبیاری به صورتی تنظیم شده است که آبیاری به اندازه نیاز گیاه صورت گیرد.
علاوه بر رناس ذرات خوشه ای که مصرف علوفه ای دارد و همچنین گیاه آفتابگردان که دانه های روغنی آن ارزش بسیاری دارد و نیز برای این طرح مفید است و مطالعات روی این گیاهان نیز در حال انجام است.
با اجرای این طرح ، علاوه بر رفع مشکلات ناشی از شنهای روان و طوفان های شنی مشکل اشتغال نیز در مناطق کویری مرتفع شده و از مهاجرت زارعان و روستاییان کویر به شهرها جلوگیری می شود.
بنابراین کویر، این زمین به ظاهر خشک و بایر که همواره در نگاه مردم فقیر از گیاهان سبز و مورد خشم طبیعت بوده است ، نه تنها بی حاصل و زیان آور نیست ، بلکه می تواند به کوشش پژوهشگران بخش کشاورزی مفید و سودآور نیز باشد.