قاتل سرد در خانه‌های گرم

هر ساله به شهروندان توصیه می‌شود که ضمن استفاده بهینه از وسایل گرمازا،‌ به توصیه‌های ایمنی در مورد سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و مسیر خروجی گاز مونوکسید کربن از دودکش این وسایل توجه کنند.

عمده‌ترین منبع تولید این گاز مونوکسید کربن سوختن ناقص نفت و گاز است ولی اصولا در اثر احتراق هر نوع ماده سوختنی خصوصا در محیط‌های در بسته و فاقد اکسیژن ممکن است تولید شود. استفاده از آبگرمکن یا بخاری‌های مستعمل یا دارای نقص فنی و فاقد دودکش یا دارای دودکش بدون عملکرد مناسب در منزل بیشترین موارد ابتلا به مسمومیت را تشکیل می‌دهند.

از آنجا که تمایل این گاز برای ترکیب با هموگلوبین خون ما 250 برابر بیش از اکسیژن است لذا با بالا رفتن درصد آن در هوای اتاق، به سرعت باعث ایجاد مسمومیت خواهد شد و اکسیژن‌رسانی به بافت‌های مختلف بدن از جمله مغز و قلب را دچار اختلال می‌کند که به علت بی‌رنگ و بی‌بو بودن این گاز، ممکن است وجود آن در محیط، تا زمان ایجاد علائم مسمومیت شدید مورد توجه واقع نشود. بنابراین انواع وسایل گرمایشی مانند بخاری، آبگرمکن، شومینه و اجاق‌گازها به علت سیستم تهویه نامناسب (دودکش) می‌توانند عامل مسمومیت با گاز مونوکسید کربن شوند.

براساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، مرگ ناشی از مسمومیت با گاز مونوکسید کربن عمدتا در نیمه دوم سال به دلیل استفاده از وسایل گرمایشی افزایش می‌یابد، بنابراین می‌توان با رعایت نکات ایمنی و اطمینان از سلامت این وسایل، زمینه کاهش هر چه بیشتر مرگ ناشی از مسمومیت با این گاز را فراهم کرد. براساس حوادث اتفاق افتاده، حمام، کابین وسایط نقلیه سنگین و مکان‌های سرپوشیده و فاقد تهویه مناسب شایع ترین اماکن گازگرفتگی هستند.

علائم مسمومیت حاد با این گاز شامل سردرد، سرگیجه، تهوع و استفراغ و احتمالاً درد شکمی و سپس حالت بیهوشی، تشنج و اغما است. در بیماران مبتلا به ناراحتی‌های قلبی ممکن است تشدید بیماری یک علامت هشداردهنده باشد.

از سایر علائم مسمومیت می‌توان به سفتی عضلات، افزایش تعداد تنفس، کاهش فشار خون و گاه تنگی مردمک‌ها اشاره کرد. باید توجه داشت که اگر فردی در اثر ابتلا به مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست ندهد ممکن است دچار نواقص عصبی و روانی پیشرفته نظیر فلج عضوی یا اختلال قوای مغزی ‌شود. مسمومیت شدید با این گاز می‌تواند کشنده باشد.

مسوول آموزش مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی نیز در این خصوص می‌گوید: سالمندان، کودکان و زنان باردار به علت ضعف در سیستم ایمنی بدنشان بیشتر در معرض خطر مسمومیت با گاز منوکسیدکربن هستند و علائم گازگرفتگی زودتر در آنها ظاهر می‌شود.

دکتر صفیه آشوری‌مقدم ادامه می‌دهد: با توجه به فصل سرما و استفاده بیشتر از وسایل گرمایی گازسوز، خانواده‌ها باید از علائم شایع گازگرفتگی مطلع باشند و در صورت مشاهده این علائم، اقدامات اولیه را انجام دهند.

به گفته او گیجی، کرختی مزمن و سردرد ناگهانی از علائم شایع گاز گرفتگی است که افراد سالم به دلیل این که این علائم دیرتر در آنها بروز می‌کند باید کاملا هوشیار بوده و با مشاهده این علائم، در افرادی که حساس‌تر هستند، سریع اقدامات اولیه را انجام دهند.

مسوول آموزش مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی در پاسخ به این پرسش که در صورت مشاهده این علائم چه اقداماتی باید صورت گیرد،به مهر می‌گوید: بهترین کار در مواجهه با فرد گازگرفته این است که با حفظ خونسردی فرد را از شرایطی که دچار مسمومیت شده خارج و درها و پنجره‌ها را سریع بازکنند و اجازه دهند اکسیژن کافی به او برسد. باید از تجمع در کنار مریض جدا خودداری کنند زیرا این عمل از رسیدن سریع اکسیژن به فرد جلوگیری می‌کند.

آشوری‌مقدم توضیح می‌دهد: لباس تنگی که مانع رسیدن تنفس مناسب به فرد می‌شود را به سرعت آزاد کنند و با 115 تماس گرفته و اجازه دهند تا آنها، اقدامات اولیه مناسب را انجام دهند. البته باید توجه داشت این اقدامات زمانی تأثیرگذار است که فرد مدت زمان کمی را در مواجهه با گاز باشد. به گفته او در بسیاری از موارد که افراد در خواب هستند و مدت زمان طولانی با گاز منوکسیدکربن قرار دارند، غلظت این گاز سبب آسیب مغزی شدید بر فرد و منجر به یک آسیب برگشت‌ناپذیر و مرگ مغزی می‌شود.

آشوری‌مقدم با اشاره به این‌که افرادی که به مصدومان کمک می‌کنند، خود نیز در معرض گازگرفتگی قرار دارند، به آنان توصیه می‌کند: بلافاصله در بدو ورود، درها و پنجره‌ها را بازکرده و به تهویه مناسب هوا کمک کنند.

در مواجهه با این سوال که چگونه از مسمومیت با این گاز پیشگیری کنیم،سازمان پزشکی قانونی کشور در اطلاعیه‌ای، مواردی را مطرح کرده است که خواندن و به خاطر سپردن آن برای همه خانواده‌ها ضروری و لازم است.

1. آگاه باشید که هر وسیله گرمازای سوختنی که به نحوی با سوخت‌های فسیلی (نفت، گاز، ذغال سنگ) کار کند به صورت بالقوه می‌تواند سبب تولید گاز مونوکسید کربن شود.

2. از بخاری‌های مستعمل و فرسوده بدون دودکش یا دارای دودکش نامناسب و غیراستاندارد استفاده نکنید.

3. توجه داشته باشید،‌ استفاده از بخاری‌های بدون دودکش به هیچ وجه از تولید گاز مونوکسید کربن جلوگیری نمی‌کند.

4. هرگز در فضای بسته و محدود که تهویه کافی و مناسب ندارد (نظیر اتاق، گاراژ و...) آتش روشن نکنید.

5 . هرگز در فضای بسته گاراژ موتور اتومبیل را روشن نگذارید.

6 . قبل از راه‌اندازی وسایل گرمایشی، از سلامت مسیر دودکش ساختمان و بدون ترک و نشتی بودن آن اطمینان حاصل نموده و از اتصال مناسب و صحیح لوله بخاری و آبگرمکن به دودکش دیواری اطمینان داشته باشید.

7. تمام دودکش‌ها باید وسیله انتهایی ضد باد(کلاهک) مناسب داشته باشد.

8 . در محیط‌های شغلی و منازل که در آنها از کوره و مشعل استفاده می‌شود از سلامت دستگاه و سیستم تخلیه دود اطمینان حاصل نمایید.

9. هر وسیله گازسوز باید دارای یک دودکش مستقل و منتهی به فضای بیرون باشد و لذا به کارگیری آبگرمکن‌های دیواری در فضاهای بسته یا مکان‌های فاقد جریان هوا مجاز نیست.

10. شیب لوله‌های افقی درداخل واحدها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله دربیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.

11. توجه به داغ بودن دودکش پس از روشن کردن وسیله گرمایشی به اطمینان شما از تخلیه گاز کمک خواهد کرد. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد است دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی ازدودکش است در این صورت باید ضمن رفع نقص، به طور موقت با بازکردن قسمتی از در یا پنجره تهویه در محیط ایجاد نمایید.

12. ضمن ایجاد تهویه مناسب جهت آشپزخانه و حمام منزل، از نصب آبگرمکن در حمام و نیز روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه جداً خودداری کنید.

13. اگر فضای منزل خود را با شوفاژ و سیستم حرارت مرکزی گرم می‌کنید درزبندی و بستن منافذ درها و پنجره‌ها به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلاملانع است اما درصورتی که از بخاری‌های گازسوز به منظور گرمایش محیط استفاده می‌کنید، حتماً مختصری تهویه از طریق در یا پنجره در فضا ایجاد و از درز بندی و بستن کامل منافذ خودداری کنید.

14. در صورت احساس علائم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد فوراً آن مکان را ترک نموده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

15. در صورت تداوم علائم فوق برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.