آزمایش نجات بخش

در تعداد قابل توجهی از بیماران بویژه بیماران قلبی و بیماران مبتلا به سرطان ، عواقب چنین تصمیمی تاخیر غیرقابل جبران در درمان است. امروزه تعدادی از سرطان‌های شایع با تشخیص در مراحل اولیه قابل درمان و یا قابل کنترل برای مدت طولانی شده‌اند. از جمله اینها سرطان پستان است.

برای تشخیص زودتر (قبل از بروز علائم بیماری) از آزمایشاتی با عنوان علمی تست‌های غربالگری استفاده می‌شود. یکی از این آزمایشات غربالگری ماموگرافی است که نقش مهمی در تشخیص ضایعات پستانی دارد.

هرچند تعداد قابل توجهی از ضایعات پستانی توسط بیمار کشف می شود، ولی از بین روش‌های تشخیصی ضایعات پستان، تنها ماموگرافی است که در مطالعات مختلف باعث تسریع در شناسایی سرطان پستان در مراحل اولیه شده است.

به همین خاطر است که استفاده از ماموگرافی در خانم‌های سالم و بدون علامت نیز به عنوان تست غربالگری (یا به عبارت عامیانه تست چک آپ check up) از 40 سالگی به بعد به صورت هر 2 تا 3 سال یک بار توصیه شده است. در کسانی که زمینه ژنتیکی مثبت ابتلا به سرطان پستان وجود دارد (یکی از اقوام نزدیک به سرطان پستان مبتلاست) مطالعات غربالگری باید 5 تا 10 سال زودتر شروع شود.

ماموگرافی حساسیت بالایی در پیدا کردن ضایعات دارد ولی توانایی افتراق ضایعات پیدا شده توسط آن مانند جوشگاه (اسکار) التهاب یا عفونت‌های قدیمی بهبود یافته یا جراحی‌های قبلی و توده‌های خوش‌خیم کامل قابل افتراق از سرطان نیستند لذا هر گاه شک به وجود ضایعه یا توده‌ای وجود داشته باشد، معمولا اقدامات تکمیلی نظیر گرافی‌های اضافی ، گرافی بزرگنمایی ، سونوگرافی و بیوپسی از نواحی مشکوک با هدایت سونوگرافی و یا ماموگرافی ضرورت می‌یابد.

بیماران گاهی از گرفتن گرافی‌های اضافی به علت این که ماموگرافی دارای اشعه است، می‌ترسند.

این ترس پایه و اساس درستی ندارد، زیرا در ماموگرافی از فیلم‌های متفاوت با رادیولوژی معمول استفاده می‌شود. این فیلم‌ها بسیار حساس‌ترند و در نتیجه اشعه ‌ایکس مورد استفاده بسیار ضعیف است.

در حقیقت تنها 0.2 تا 0.3 راد کل دوز تابشی به بیمار در یک ماموگرافی روتین است. این میزان اشعه بسیار کمتر از آستانه آسیب‌رسان به انسان است.

در ضمن این میزان اشعه باعث دوزدریافتی چندین برابر کمتر از اشعه دریافتی افراد جامعه توسط عوامل محیطی مانند اشعه کیهانی خورشید و یا اشعه ساطع شده از ماده رادیواکتیو رادون موجود در اتاق‌های با تهویه کم است که همه افراد جامعه به صورت ناخواسته در معرض آنها قرار می‌گیرند لذا در عمل نگرانی در مورد عوارض اشعه ماموگرافی بی‌مورد است.

دکتر همایون مصلحی مقدم
متخصص رادیولوژی