پزشک خانواده

فتق وقتی ایجاد می‌شود که قسمتی از بدن فرد  معمولا روده کوچک  از خلال یک شکاف یا نقطه ضعیف موجود در بخش دیگری از بدن بیرون بزند. چندین نوع فتق بند ناحیه شکم ایجاد می‌شود: فتق مغبنی، رانی، نافی، هیاتال و فتق برش (جراحی)‌. مردم فکر می‌کنند ایجاد فتق با بلند کردن اجسام سنگین ارتباط دارد، اما در حقیقت فتق اغلب اوقات علت واضحی ندارد و حتی ممکن است کودکی با فتق به دنیا بیاید.

1- فتق هیاتال: بیرون‌زدگی قسمتی از معده از خلال منفذ مخصوص مری است. این منفذ در عضله دیافراگم قرار دارد.

2-‌ فتق مغبنی: مردان به طور شایع دچار فتق ناحیه کشاله ‌ران (مغبنی)‌ می‌شوند. کشاله ران جایی است که طناب اسپرمی و عروق خونی بیضه از حفره شکم خارج شده و وارد کیسه بیضه می‌شوند. مسیری که این طناب عروق خونی از خلال عضلات شکم طی می‌کنند مجرای مغبنی نام دارد. اگر حلقه‌ای از روده به موازات طناب اسپرمی از شکم خارج شود، به آن فتق مغبنی غیرمستقیم گویند، اما در صورتی که این برآمدگی مستقیما در دیواره شکم ایجاد شود آن را فتق مغبنی مستقیم می‌نامند. فتق مغبنی مستقیم و غیرمستقیم مجموعا 4 مورد از هر 5 مورد فتق در مردان را شامل می‌شوند. با شیوع کمتر، این نوع فتق که می‌تواند در زنان در نقطه بافت همبند حمایت‌کننده رحم از شکم خارج شده و به بافت مجاور مهبل (واژن)‌ می‌پیوندد، ایجاد شود.

علائم فتق مغبنی عبارتند از: احساس ناراحتی هنگام خم شدن یا بلند کردن اجسام و برآمدگی دردناک در ناحیه کشاله ران. در مردان گاهی اوقات بیرون‌زدگی روده وارد کیسه بیضه شده و باعث درد و تورم کیسه بیضه می‌شود.

معمولا پزشک با معاینه بیمار، فتق مغبنی را تشخیص می‌دهد. بسیاری از فتق‌ها برآمدگی قابل توجه را در کنار استخوان شرمگاهی ایجاد می‌کنند. بسیاری از فتق‌های کوچک حین معاینه معمولی کشف می‌شوند.

فتقی که نتوان با فشار دادن ساده به درون شکم باز‌گرداند، احتمالا به دام افتاده است (فتق محبوس)‌. در صورت عدم درمان این فتق محتقن ‌شده و جریان خون روده را قطع می‌کند. به دنبال این اتفاق، بافت این قسمت از روده می‌میرد. این رویداد تهدیدکننده حیات است و به درمان فوری از طریق جراحی نیاز دارد. اگر همراه این برآمدگی، تهوع و استفراغ نیز وجود داشته باشد، نشانه انسداد یا احتقان فتق است.

بهترین درمان فتق مغبنی علامت‌دار، عمل جراحی است. در طی عمل، روده به داخل شکم برگردانده شده و عضلات ضعیف دیواره شکم به یکدیگر دوخته می‌شوند. به این عمل، ترمیم فتق (هرنیورافی)‌ گویند. در بعضی موارد، پزشک تصمیم می‌گیرد که این عمل را با استفاده از قطعه‌ای تور مصنوعی انجام دهد. این تور (مش)‌ منطقه ضعیف را دوباره محکم می‌کند. این نوع جراحی را می‌توان با استفاده از روشی با تهاجم بسیار پایین به نام لاپاراسکوپی انجام داد. در این روش به جای یک برش بزرگ، تنها چند برش کوچک در شکم ایجاد می‌شود. این روش جراحی علائمی از قبیل درد پس از عمل را کاهش داده و سرعت بهبود را افزایش می‌دهد. پوشیدن شکم‌بند راه‌حل درازمدت خوبی برای فتق نیست، اما ممکن است پزشک از شما درخواست کند تا زمان عمل جراحی از شکم‌بند استفاده کنید تا از بدتر شدن فتق جلوگیری شود.

3- فتق رانی: فتق رانی در طول مجرایی ایجاد می‌شود که عروق خونی اصلی ناحیه ران (سرخرگ و سیاهرگ رانی)‌ را در خود جای داده است. این فتق معمولا یک برآمدگی را در ناحیه‌ای کمی پایین‌تر از محل فتق مغبنی به وجود می‌آورد. فتق رانی در زنان شایع‌تر از مردان و احتمال محقق شدن آن نیز بیشتر است.

4- فتق نافی: این نوع فتق، به علت ضعف بخشی از دیواره شکم که ناف را احاطه می‌‌کند، یک برآمدگی در ناف ایجاد می‌شود. بعضی نوزادان هنگام تولد دارای یک فتق نافی هستند. بخشی از روده آنها در خارج از شکم قرار گرفته است. این فتق‌ها اغلب هیچ علامتی ندارند و ممکن است خود به خود برطرف گردند. در بالغین فتق‌های نافی گاهی اوقات زخمی یا دردناک شده و نیاز به ترمیم دارد.

5- فتق برشی: برش جراحی روی دیواره شکم می‌تواند منجر به بروز فتق شود. احتمال ایجاد عوارض در فتق برشی اندک است. با این وجود گاهی اوقات بخشی از روده از خلال فتق بیرون زده و باعث ایجاد ناراحتی می‌شود.

عود در فتق‌های عمل شده وجود دارد ولی تهدید‌کننده حیات نبوده و با تحصیل و کار کردن منافاتی ندارد.

سوالات پزشکی خود را با ما در میان بگذارید.

دکتر رضا وفایی‌مهر