
شاید شهرت شهرستان کنگاور از آغاز تا امروز بیشتر به خاطر این بنای سنگی است که پیش از اسلام بر فراز صفه ای در مرکز این شهر بر پا شده و به نام معبد آناهیتا شهرت یافته است.
نخستین بار در سال 37میلادی" ایزدور خاراکسی " در کتاب خود تحت عنوان" ایستگاهها و چاپارخانه های پارت " از کنگاور به صورت " کنکوبار" نام برده و آن را معبد و پرستشگاهی برای الهه آرتمیس دانسته است.
در قرن سوم هجری به بعد مورخین و جغرافیانویسان مسلمان در تواریخ و سیاحت نامه های خود از کنگاور با عناوینی همچون قصرالصوص (کاخ دزدان) گردشگاه مخصوص خسرو، گردشگاه پرویز، کاخ خسرو، کاخ و قلعه خسرو نام برده اند.
دریکی دوقرن اخیر سیاحان و مورخین و درادامه آنها باستان شناسان غربی از کنگاور به عناوینی نظیر معبد خورشید، معبد یونانی،عمارت یونانی،معبد آنائیتیس،معبد دیان و بالاخره معبد ناهید یاآناهیتا نام برده اند و تاریخ آن را به دوره سلوکی یا اشکانی نسبت داده اند و با همین فرضیات در سال 1347شمسی کاوشهای باستان شناسی با همت باستان شناسان و محققین ایرانی آغاز شد که تا امروز نیز ادامه دارد.
با انجام چندین فصل کاوش بقایای این بنای عظیم بتدریج سر از خاک برآورده است.
این بنا از نظر کلی بر پشته ای از صخره قرار گرفته که دارای 220متر طول و 210متر عرض است و ضخامت دیوار محیطی آن به 5/18 متر می رسد.
بر اساس شواهد و مدارک باستان شناسی موجود بر فراز این دیوار یک ردیف ستون به صورت نرده که تنها القاکننده عظمت بناست و جنبه زیبایی و تزیینی دارد قرار گرفته چرا که این ستونها هیچگونه باری را بر روی خود ندارند.
این ستونها یا نردههای تزیینی دارای 354سانتیمتر ارتفاع و از سه بخش سرستون،میان ستون و پایه ستون تشکیل شده که فاصله محوری این ستونها نسبت به یکدیگر 475سانتی متر است.
دیوار محیطی که ستونها بر آن واقع شده خود از دوقسمت تشکیل شده، قسمت داخلی که با استفاده از سنگهای قلوه و لاشه به ابعاد و اندازه های مختلف و ملاط گچ ساخته شده و قسمت خارجی به وسیله یک ردیف سنگ تراش نماسازی گردیده است.
ارتفاع این دیوار نیز با توجه به شیب صخره ای که روی آن قرار گرفته است در قسمتهای مختلف متغیر بوده و از چهار متر تا 12متر است که بعضی محققین با استناد به برخی محاسبات این ارتفاع را درضلع جنوب غربی تا 18 متر تخمین می زنند.
در ضلع جنوبی ، پلکان دو طرفه ای تعبیه شده است که بنا بر شواهد موجود جاده قدیم همدان - کرمانشاه از کنار آن عبور می کرده است.
این پلکان به درازای 154متر است که بین 8 تا 11متر از سطح اراضی اطراف ارتفاع دارد.
قسمت بالای پلکان ها طی قرون و اعصار در دسترس اشخاص و عوامل طبیعی بوده و در معرض تخریب و تجاوز قرار گرفته است در نتیجه نمی توان حد دقیق آخرین پله بالایی را تعیین کرد، اما با توجه به هر سنگ پله که 8/14سانتی متر ارتفاع و 5/29سانتی متر پهنا دارد ممکن است ارتفاع هر پلکان را بتوان درمجموع تا 14متر از سطح دشت تخمین زد.
البته با گمانی نزدیک به یقین و از روی مجموعه بقایای پلکان راست می توان گفت که متجاوز از 30سنگ پله داشته است.
درفاصله دو جبهه شرقی وغربی پلکان،پاگردی به طول 119متر امتداد دارد ضمناینکه این پلکان ازدیواراصلی جنوبی 25/4متر پیش آمدگی دارد و در خلاء و فاصله دو پلکان ،مهتابی یا ایوانی وجود دارد که طول آن 94متر و فاقد ستون است.
از دیگر اجزای متصل به دیواره خارجی (اصلی ) بنا، پلکان واقع در جبهه شمال شرقی است.
این پلکان که به عنوان پلکان مخفی یا پلکان اختصاصی از آن یاد می شود با توجه به آثار باقیمانده منتهی به یک سکوی بزرگ است که در کنار دیواره شمال شرقی به صورت یک مکعب مستطیل ساخته شده است.
از دیگر بخش ها و عناصر اصلی بنای معبد آناهیتای کنگاور می توان به "صفه " آن اشاره کرد. آنچه از این بخش باقی مانده و در کاوشهای باستان شناسی مشخص شده، دیواری است در ضلع جنوبی صخره کنگاور که در بخش های شرقی و غربی اطراف صخره اثری از آن بر جای نمانده است.
ضلع شمالی نیزهنوز مورد کاوش قرار نگرفته و تنها در ضلع جنوبی آن دیواری با قطر 5/9متر و طول 93 به صورت یک سکو باقی مانده که روی بقایای دیوار آثارمربوط به معماری یک حمام سلجوقی مشخص است.
مصالح عمده این دیوار را سنگ غیر حجاری شده و ضخیمی تشکیل می دهد که با استفاده از ملاط گچ ، بر روی هم تثبیت شده اند.
آخرین بخش از معماری بنای کنگاور را بقایای معماری فراز تپه تشکیل می دهد، این بخش شامل دیواره ای به قطر شش متر است که محدوده ای در حدود یکهزار و 200متر مربع را شامل می شود که در جهت شرقی غربی ساخته شده و عملکرد آن هنوز برای ما مشخص نیست.
اثر تاریخی معبد آناهیتا اکنون چشم به راه مسافران نوروزی است تا آنها را با خود به مهمانی شگفتیها و زیباییها ببرد.
ایرنا
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفتوگو با «جامجم» مطرح کرد
دکتر حمیدرضا آصفی، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه و دیپلمات ارشد کشورمان در گفتوگو با «جامجم» مطرح کرد