سازش‌ناپذیر

در سال 1319 به اصرار برادرش که به علت اشتغال در سمت شهرداری شیراز ناچار به ترک اصفهان بود، به اصفهان بازگشت و پس از چندی اداره روزنامه باختر به تهران انتقال یافت و شرکتی برای اداره ‌آن تشکیل شد و مدیریت آن به عهده وی محول گردید.1

روزنامه باختر به علت مقالات تند و در عین حال مستند و همکاری با گروهی از نویسندگان برجسته بزودی جای خود را در محافل سیاسی و مطبوعاتی تهران باز کرد؛ بویژه این که نشریه‌ای انتقادی هم بود.باختر تا سال 1324 به صورت روزانه انتشار یافت و در همین سال فاطمی تصمیم گرفت برای تحصیل روزنامه‌نگاری سفری به فرانسه نماید، لذا ابتدا به عنوان نمایده مطبوعات در کنفرانس کار به ژنو رفت سپس در پاریس تحصیلات خود را دنبال نمود.وی در اروپا رابطه خود را با مطبوعات ایران قطع نکرد و مقالاتی برای روزنامه‌های «مرد امروز» و «ستاره» تنظیم و ارسال می‌داشت.

 سال 1327 به تهران بازگشت و تصمیم به انتشار روزنامه گرفت و سال 1328 امتیاز روزنامه یومیه باختر امروز به نام وی صادر شد.2

عصر روز 8 مرداد 1328، دو روز پس از پایان عمر مجلس پانزدهم و معلق ماندن قرارداد الحاقی نفت، نخستین شماره باختر امروز با سرمقاله‌ای تحت عنوان «یا مرگ یا آزادی» منتشر گردید و این روزنامه از همان آغاز به انتقاد شدید و گزنده و افشاگری صادقانه از هیات حاکمه و دستگاه حکومتی پرداخت،3  آن‌گونه که بزودی این روزنامه در صف اول مطبوعات ایران قرار گرفت. 4در اواخر سال 1328 به دنبال تشکیل جبهه ملی، فاطمی در کنار دکتر مصدق قرار گرفت و روزنامه خود را ارگان جبهه ملی کرد. وی توسط این روزنامه افکار و عقاید جبهه ملی را انتشار می‌داد و در حقیقت کارگردان جبهه ملی و مشاور نزدیک دکتر مصدق بود 5 و بنا به شهادت صریح دکتر مصدق ابتکار پیشنهاد ملی کردن نفت از سوی دکتر فاطمی بود. 6

به هنگام نخست‌وزیری دکتر مصدق، فاطمی معاونت سیاسی و پارلمانی او را عهده‌دار بود. در سال 1330 در اواخر آذر ماه برای شرکت در انتخابات مجلس شورای ملی از سمت خود کناره‌گیری نمود. در بهمن 1330 روزنامه باختر امروز مراسمی به مناسبت سالگرد شهادت محمد مسعود بر مزار او تشکیل داد و فاطمی که ناطق مراسم بود، به هنگام سخنرانی مورد اصابت گلوله قرار گرفت و قریب 8 ماه در تهران و اروپا تحت عمل جراحی و درمان بود.7 در این هنگام جمعیت فدائیان اسلام به رهبری صفوی در زمره مخالفان دولت درآمده و یکی از اعضای آن، عامل این سوءقصد بود. 8

در انتخابات دوره 17 مجلس شورای ملی فاطمی به وکالت از طرف مردم تهران انتخاب شد ولی تا چند ماه به علت بیماری نتوانست در پارلمان شرکت کند.

در مهرماه 1331 دکتر فاطمی عهده‌دار وزارت امور خارجه شد؛ در این سمت در اجرای سیاست خارجی دولت قاطعانه عمل نمود و وزارت امور خارجه را تصفیه نمود.

از جمله کارهای اساسی او در وزارت امور خارجه، قطع رابطه سیاسی با انگلستان و بستن سفارت و کنسولگری‌های این کشور در تهران و شهرستان‌ها بود. 9

بعد از واقعه 9 اسفند سال 1331، شاه تصمیم به خروج از ایران گرفت و در این وقایع دکتر فاطمی لطمات شدیدی را متحمل گشت زیرا منزل وی مورد هجوم واقع شد و از این تاریخ مبارزه علنی او با دربار آغاز گردید.در 25 مرداد 1332 پس از خروج شاه از ایران، تظاهراتی بزرگ در میدان بهارستان انجام شد و در آن، جبهه ملی انتقاد شدید‌اللحنی از شاه نمود و دکتر فاطمی نیز خواستار لغو نظام سلطنتی در ایران شد.

به دنبال کودتای 28 مرداد 1332 و سقوط دولت مصدق، دکتر فاطمی قریب 7 ماه در مخفیگاه به سر برد تا این‌که در 6 اسفند 1332 توسط مامورین فرمانداری نظامی دستگیر گردید و سپس توسط عده‌ای از اراذل و اوباش به سرکردگی شعبان جعفری با چاقو مورد حمله واقع و مجروح گشت و بالاخره به حکم بیدادگاه نظامی به چهار بار اعدام محکوم شد.حکم اعدام روز چهارشنبه 19 آبان 1333 در میدان تیر لشگر 2 زرهی واقع در پادگان قصر اجرا شد و پیکرش در جوار شهدای 30 تیر آرام گرفت. 10

پی‌نوشت‌ها:

1. شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، باقر عاقلی، 3/ 21069. همان، 2 / 31072. ماهنامه حافظ، ش 8 ، آبان 1383، پنجاهمین سال شهادت دکتر حسین فاطمی، دکتر انور خامه‌ای، ص 46 . شرح حال رجال ... ، 2 / 51072. همان6. ماهنامه حافظ، همان، ص 76. شرح‌حال رجال ... ، 2/ 81072 . جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران و کودتای 28 مرداد، غلامرضا نجاتی، ص 9356. شرح حال رجال... 2 / 101072. شرح حال رجال...، همان، صص 1073  ‌1072

فریده شریفی‌