جهان آرام گرفت!

بازنگری در یافته‌های برنده نوبل
در سال ۲۰۱۱، سه گروه از اخترفیزیکدانان برای کشف شتاب‌دار‌بودن انبساط جهان، جایزه نوبل فیزیک را دریافت کردند. آن پژوهش‌ها بر پایه مشاهدات ابرنواخترهای نوع Ia بود؛ انفجارهای ستاره‌ای نادری که به‌عنوان نوعی«شمع استاندارد» برای اندازه‌گیری فاصله‌های کیهانی به‌کار می‌روند.اما تیم دانشگاه یون‌سِی به سرپرستی پروفسور یونگ-ووک‌لی می‌گوید: ممکن است در این روش اندازه‌گیری، یک خطای سیستماتیک پنهان وجود داشته باشد که تاکنون نادیده گرفته شده است.
   
نقص در شمع‌های استاندارد
درپژوهش جدید،داده‌های مربوط به‌حدود۳۰۰کهکشان بررسی شده است.محققان دریافته‌اندکه درخشندگی ذاتی ابرنواخترهای نوع Ia ثابت نیست و به سن ستارگانی که آنها را به‌وجود آورده‌اند، وابسته است.به بیان ساده‌تر، ابرنواخترهایی که از ستارگان جوان‌تر شکل می‌گیرند، کم‌نورتر هستند، در حالی‌که آنهایی که از ستارگان پیرتر نشات می‌گیرند، پُرنورترند.
این تفاوت ظریف اما مهم، سبب می‌شود که فاصله‌های کیهانی به اشتباه بزرگ‌تر از مقدار واقعی تخمین زده شوند. تیم پژوهش با اطمینان آماری ۹۹۹/۹۹درصد تأیید کرده که این اثر واقعی است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
   
بازنگری در مدل استاندارد کیهان‌شناسی
تا امروز، مدل معروف به «لامبدا-سی‌دی‌ام» ستون فقرات نظریه‌های کیهان‌شناسی بوده است. در این مدل، نماد Λ (لامبدا) بیانگر آن ثابت کیهانی‌ای است که تأثیر انرژی تاریک را به معادلات مربوط به انبساط کیهانی وارد می‌کند.اما پژوهش جدید نشان می‌دهد که وقتی اثر سن ستارگان در داده‌ها تصحیح شود، نتایج دیگر با مدل ΛCDM هم‌خوانی ندارند. در عوض، یافته‌ها با مدلی که از تحلیل «صدای مه‌بانگ» یا همان نوسانات آکوستیکی باریونی و تابش زمینه کیهانی به‌دست آمده است، هماهنگی بیشتری نشان می‌دهند. این دو پدیده، درواقع پژواک‌های اولیه‌ انفجار بزرگ‌اند و اطلاعات دقیقی از تاریخچه‌ انبساط جهان در اختیار ما می‌گذارند.
   
پروژه DESI و همگرایی نتایج
این دیدگاه تازه با نتایج پروژه‌ ابزار طیف‌سنجی انرژی تاریک نیز هم‌جهت است. این پروژه، که در آزمایشگاه ملی لارنس برکلی در آمریکا اجرا می‌شود با رصد میلیون‌ها کهکشان تلاش می‌کند تاریخ انبساط جهان را با دقت بی‌سابقه‌ای ترسیم کند.
پروفسور لی توضیح می‌دهد: «در پروژه ابزار طیف‌سنجی انرژی تاریک، داده‌های اصلاح‌نشده‌ ابرنواخترها با اندازه‌گیری‌های پیشین ترکیب شدند و براساس آن نتیجه گرفته‌شده که جهان هنوز در حال شتاب‌گیری است، هرچند در آینده کند می‌شود اما وقتی ما تصحیح مربوط به سن ستارگان را اعمال کردیم، مشخص شد که جهان همین حالا هم وارد مرحله انبساط کندشونده شده است.» 
جالب آن‌که نتایج این تیم با پیش‌بینی‌های مستقل حاصل از مدل‌های پیشین هم مطابقت دارد، هرچند این همگرایی تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته بود.
   
آزمایش‌های بیشتر در راه است
پژوهشگران می‌گویند مطالعه‌ کنونی تنها گام نخست است. آنان اکنون در حال اجرای آزمایش‌ها و تحلیل‌های تکمیلی هستند تا یافته‌های خود را با داده‌های گسترده‌تر و ابزارهای دقیق‌تر بیازمایند.نتایج اولیه این آزمایش‌ها نیز فرضیه‌ کاهش تأثیر انرژی تاریک و آغاز مرحله‌ کندشونده‌ انبساط را تأیید می‌کند. با این حال، آنها تأکید دارند که برای نتیجه‌گیری قطعی، به داده‌های بیشتری نیاز است.
یکی از مهم‌ترین منابع داده آینده، رصدخانه‌ ورا سی. روبین در شیلی است که ازسال جاری فعالیت علمی خودرا آغاز کرده است. این رصدخانه، با قوی‌ترین دوربین دیجیتال جهان، قصد دارد در قالب برنامه‌ای ۱۰‌ساله به نام «پیمایش میراث فضا و زمان»، بخش جنوبی آسمان را با جزئیات بی‌سابقه‌ای رصد کند. پروفسور چول چونگ ازاعضای این تیم، می‌گوید: «در پنج سال آینده، با کشف بیش از ۲۰هزارکهکشان میزبان ابرنواخترجدید،می‌توانیم سن ستارگان رابادقت بسیار بیشتری اندازه بگیریم. این کار امکان اجرای آزمون‌های بسیار دقیق‌تر و قطعی‌تر ازکیهان‌شناسی ابرنواخترها را فراهم خواهد کرد.»