آمریکا در لیست سیاه مذاکره

به‌همین دلیل تیم دیپلماتیک دولت چهاردهم که ایده اصلی‌‌اش در ابتدا حل مشکلات از‌طریق گفت‌وگو باغرب بود اکنون با ناامیدی از این مسیر تلاش دارد تا سبد دیپلماسی کشور را گسترش دهد؛ به‌خصوص آن‌که کشورهای غربی نیز با نابود‌کردن برجام و سوءاستفاده از مکانیزم ماشه و پشت‌کردن به توافق قاهره و بیان زیاده خواهی‌های جدید در هفته‌های اخیر هیچ راهی برای تعامل برابر باقی نگذاشته‌اند.به‌همین دلیل ایران براین باوراستوار است که مسیردیپلماسی‌اش صرفا از دروازه آمریکاعبور نمی‌کند. این رویکرد، که ریشه درتجربیات تلخ مذاکرات هسته‌ای وحملات نظامی همزمان با مذاکرات دارد، دربرگزاری دومین نشست منطقه‌ای دیپلماسی استانی در مشهد مقدس برجسته شد.سیدعباس عراقچی دراین سفر، بر پایبندی تهران به راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز تاکید کرد اماشرط بازگشت به میز مذاکره با واشنگتن راکنارگذاشتن«زیاده‌خواهی»واحترام به منافع متقابل دانست. 
   
دیپلماسی استانی‌؛ پلی به‌سوی همسایگان 
دومین نشست منطقه‌ای دیپلماسی استانی، که روز گذشته در مشهد برگزار شد، نمادی از ابتکار دولت چهاردهم برای تقویت تعاملات محلی و فرامرزی بود. این نشست، با حضور رئیس مجلس شورای اسلامی، وزرای امور خارجه و میراث فرهنگی، استانداران سه استان خراسان، سفرای ایران در کشورهای همسایه مانند افغانستان، پاکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و چین، و به همراه مقاماتی از بانک مرکزی، سازمان توسعه تجارت و اتاق بازرگانی ایران، بر توسعه روابط اقتصادی و فرهنگی تمرکز داشت. عراقچی دیپلماسی استانی را «از ابتکارات دولت چهاردهم» خواند و گفت: «ارتباط بین ایران و کشورهای همجوار از مسیر تعاملات و روابط استان‌های بین ۲ طرف مرز انجام می‌شود که برکات زیادی دارد، چرا‌که راه‌حل محلی برای بسیاری از مشکلات در مرزها وجود دارد و در تعاملات بین استان‌های مرزی با کشورهای همسایه برطرف می‌شود.» وی به برگزاری نخستین همایش دیپلماسی استانی در شیراز اشاره کرد و افزود: «توسعه تعاملات اقتصادی بین دو‌سوی مرز در منطقه خراسان در همایش این دوره پیگیری می‌شود.» این رویکرد، در شرایط تحریم‌های گسترده، به‌عنوان یک استراتژی کلیدی برای دور‌زدن فشارهای غربی عمل کرده است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد که تجارت ایران با ۱۵ کشور همسایه در سال گذشته به بیش از ۷۴ میلیارد دلار رسیده و سهم آن از کل تجارت خارجی کشور به حدود ۳۰ درصد افزایش یافته است. 
عراقچی در نشست مشهد تاکید کرد: «یکی از زمینه‌های همکاری استان‌ها با افغانستان و پاکستان و کشورهای آسیای مرکزی مربوط به حوزه گردشگری است، گردشگری برای ایرانیان و همچنین اتباع کشورهای ذکر شده می‌تواند پیگیری شود و همین موضوع گسترش‌دهنده روابط اقتصادی کشور با این کشورها باشد.» وی خاطرنشان کرد: «همسایگان ما در زمان تحریم‌ها نقش کلیدی و مهمی دارند، به‌نحوی که شاید تجارت ما با برخی کشورهای همسایه از مجموع تجارت کشور با مجموعه کشورهای اروپایی‌ها بیشتر باشد.»
این آمارها نه‌تنها پایبندی ایران به دیپلماسی اقتصادی را تایید می‌کند، بلکه نشان‌دهنده موفقیت تهران در ایجاد شبکه‌ای از روابط مستقل از محور غربی است. 
   
تجربیات تلخ مذاکرات‌؛ آمریکا، مسدودکننده دیپلماسی
با وجود این پیشرفت‌ها، ایران مذاکرات با آمریکا را به دلیل «بدعهدی» و«زیاده‌خواهی» طرف مقابل، فعلا منتفی می‌داند. عراقچی با اشاره به تماس‌های اخیر استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه از طریق واسطه‌ها، موضع تهران را روشن کرد: «جمهوری اسلامی ایران اهل صلح و دیپلماسی است‌؛ ماهمواره نشان داده‌ایم که پایبند به دیپلماسی و راه حل‌های مصالحت‌آمیز هستیم ولی این به معنی گذشتن از حقوق مردم ایران نیست.» وی افزود: «هر‌جا که منافع کشور و مصالح عالی کشور از مسیر دیپلماسی قابل حل باشد، ما از هیچ تلاشی فروگذار نخواهیم کرد اما طرف مقابل بارها ثابت کرده که پایبند به دیپلماسی نیست و تجربیات گذشته این موضوع را ثابت می‌کند.» عراقچی به مذاکرات اخیر اشاره کرد و گفت: «امسال نیز پس از پنج دور مذاکره آمریکا به حمله نظامی اسرائیل علیه ایران ملحق شد و سپس در نیویورک نیز زمینه توافق و مذاکرات مبتنی بر راه حل معقول مبتنی بر منافع متقابل وجود داشت که باز هم با زیاده‌خواهی طرف آمریکایی این مذاکرات به سرانجام نرسید و تا زمانی که این روحیات و تجربیات تلخ مذاکرات با آمریکا وجود دارد، امکان ورود به مذاکرات را نداریم. این اظهارات، در چارچوب حملات ۱۲ روزه آمریکا و اسرائیل به ایران در خرداد ۱۴۰۴ قابل درک است. در آن حملات، نیروی هوایی اسرائیل به چندین نقطه در سراسر ایران، از جمله تاسیسات هسته‌ای و مناطق شهری مانند تهران، مشهد و اصفهان، حمله کرد و آمریکا به‌طور رسمی از آن حمایت کرد. 
   
راه‌حل‌؛ قدرت بیشتر کشور
این رویدادها نه‌تنها مذاکرات را مسدود، بلکه اعتماد متقابل را هم نابود کرد. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در جمع دانشجویان دانشگاه علوم اسلامی رضوی(ع)درمشهد، این تجربیات راباتمرکز بربرجام تشریح کرد:«درماجرای اسنپ‌بک، طرف مقابل به ما اعتماد نداشت و ما نیز به آنها اعتماد نداشتیم... در برجام ما با حسن‌نیت تعهد خود را انجام دادیم اما با بدعهدی طرف مقابل روبه‌رو شدیم.» وی افزود: «قطعنامه ۲۲۳۱ به‌باور مبتنی بر استدلال حقوقی و منطقی، خاتمه یافته است اما طرف مقابل می‌خواهد آن را حفظ کند‌؛ حتی ۲عضو دائم شورای امنیت و کشورهای عضو جنبش عدم‌تعهد نیز با تفسیر و روش غربی‌ها مخالفند.» 
بقایی رویکرد آمریکا را «قلدرمآبانه» توصیف کرد وگفت: «رویکرد قلدرمآبانه آمریکا کل روابط بین‌الملل را دچار مشکل کرده و تغییر نام وزارت دفاع آمریکا به وزارت جنگ هم رویکرد آنها را نشان می‌دهد.»
 وی تاکید کرد: «عقل و منطق اقتضا می‌کند بیش از پیش خود را تقویت کنیم.» بقایی همچنین به دستاوردهای دیپلماتیک ایران اشاره کرد: «جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از ظرفیت‌های حقوق بین‌الملل توانست مانع بازگرداندن قطعنامه‌های لغو‌شده شود. بنابراین این دستاورد، نشانگر وزن سیاسی و اعتبار جهانی کشور و جایگاه راهبردی و توانمندی دیپلماتیک ایران در صحنه بین‌المللی است.»
   
پایبندی به دیپلماسی: نه دوگانگی، بلکه انسجام
عراقچی نیز در اظهاراتش، شرط بازگشت به مذاکره را روشن کرد: «تا زمانی که آمریکایی‌ها سیاست زیاده‌خواهانه خود را کنار نگذارند و تقاضاهای غیرمعقول از ما داشته باشند، به میز مذاکره بازنمی‌گردیم اما اگر قبول کنند که براساس منافع متقابل و احترام و از موضع برابر وارد مذاکراتی بشوند که هدف آن یافتن راه‌حل‌های دیپلماتیک و مصالحت‌آمیز برای رفع مشکلات باشد، و‌الا اگر بخواهند مسیرهای دیگر را امتحان کنند نتیجه نخواهند گرفت.» این مواضع، در حالی بیان می‌شود که ایران در عرصه جهانی، از جمله در سازمان ملل و جنبش عدم تعهد، حمایت گسترده‌ای برای حفظ حقوق هسته‌ای خود کسب کرده است. 
در نهایت، سفر عراقچی به مشهد نه‌تنها بر تقویت روابط استانی-منطقه‌ای تمرکز داشت، بلکه پیامی روشن به جهان ارسال کرد که ایران، با وجود فشارها، به دیپلماسی پایبند است اما این پایبندی مشروط به احترام متقابل است. در جهانی که زورگویی به قاعده غالب تبدیل شده، تهران با تکیه بر همسایگان و اصول حقوقی، مسیری مستقل را پیش می‌برد‌؛ مسیری که از واشنگتن عبور نمی‌کند اما به صلح جهانی گشوده است.