صبح امروز، هزاران نوجوان در سراسر کشور وارد حوزه‌های امتحانی می‌شوند؛ برخی با اعتماد به‌نفس و البته بسیاری هم با دل‌نگرانی از آینده‌ای که تصور می‌کنند تنها در این آزمون خلاصه شده است. با وجود این‌که در سال‌های اخیر سهم رقابت تنها به ۱۵درصد رسیده و به گفته محسن زارعی، معاون وزیر آموزش‌وپرورش ۸۵درصد صندلی دانشگاه‌ها در ایران متقاضی نداشته و رقابتی نیز برای ورود به مراکز آموزش‌عالی وجود ندارد، باز هم مسئولان سعی کردند با ایجاد تغییراتی مثل افزایش سهم سوابق تحصیلی در ساختار کنکور تا‌حدی این فضای پر اضطراب را تعدیل کنند اما بااین حال این آزمون همچنان سهم بزرگی در تعیین مسیر تحصیلی و شغلی همان ۱۵درصد داوطلب دارد و کابوس عدم موفقیت در آن برای بسیاری از آنها و خانواده‌ها همچنان به قوت خود باقی است.
کنکور مبنای ارزش‌گذاری نباشد
یکی از مشکلات رایج در اغلب خانواده‌ها در بحث کنکور، تبدیل‌شدن این آزمون به نوعی قضاوت عمومی درباره هوش، شخصیت و آینده افراد است. به‌طوری که اگر داوطلبی موفق شود، تحسین می‌شود و اگر شکست بخورد، ناخواسته یا آشکار با عناوینی مثل بی‌استعداد، کم‌تلاش یا بی‌آینده برچسب می‌خورد. این نگاه خطرناک باعث شده بسیاری از نوجوانان در صورت کسب نتیجه نامطلوب، دچار افت شدید عزت‌نفس یا احساس بی‌ارزشی شوند. لیلا کریمی فرشی، روان‌شناس در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: «معمولا پس از اعلام رتبه‌های کنکور کم نیستند، خانواده‌هایی که می‌پرسند چرا رتبه فرزندشان خوب نشده است؟ برخی والدین نیز بچه‌ها را سرزنش می‌کنند و می‌پرسند، چرا برخلاف هزینه قابل‌توجه و شرکت در کلاس‌های آموزشی فرزندشان رتبه خوبی به‌دست نیاورده است؟»
این روان‌شناس ادامه می‌دهد: «فراموش نکنیم که این روزهابچه‌ها دچاراسترس وناامیدی فراوانی هستند.به همین دلیل هرسال در چنین مواقعی به‌دلیل برخوردهای نامناسبی که صورت می‌گیردبامسائلی ماننداقدام به خودکشی نوجوانان مواجه می‌شویم.»
وی درباره علت ناامیدی و استرس نوجوانان نیز توضیح می‌دهد: «آنها در ذهن‌شان آینده خیلی ایده‌آلی را در نظر گرفته‌اند اما وقتی متوجه می‌شوند که رتبه خوبی در کنکور به دست نیاورده‌اند، احساس می‌کنند کل آینده را از دست داده‌اند.»
همه چیز کنکور نیست!
شکست در کنکور، گرچه سخت و ناامیدکننده به نظر می‌رسد اما پایان دنیا نیست. در واقع بسیاری از دانش‌آموزانی که در اولین کنکور نتیجه دلخواه را نگرفتند، در سال‌های بعد با برنامه‌ریزی دقیق‌تر و ذهنی آرام‌تر به هدف خود رسیدند. محمدرضا پوردستمالچی، پژوهشگر و مشاور تحصیلی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: «سال‌هاست که این جمله را می‌شنویم و بارها تجربه کرده‌ایم که موفقیت در زندگی الزاما وابسته به موفقیت در کنکور نیست. بسیاری از افراد موفق نه رتبه برتر کنکور بوده‌اند، نه در دانشگاه‌های برتر تحصیل کرده‌اند و نه در کلانشهرها درس خوانده‌اند. موفقیت، فاکتورهای متعددی دارد و کنکور فقط یکی از آنهاست. نوجوانان ما بیش از هر چیز به امید، حمایت، آرامش و فرصت نیاز دارند؛ نه فشار، مقایسه و ترس. امروز، فردا یا سال آینده، زندگی فرصت‌های زیادی برای رشد و شکوفایی داردبه شرط آن‌که نوجوانان ما، به جای احساس شکست، باور کنند هنوز می‌توانند مسیر خود را بسازند.»
آخرین سال برگزاری کنکور در دو نوبت
سال ۱۴۰۳ برای داوطلبان کنکور سراسری با تغییرات متعدد و اعتراضات گسترده همراه بود. پس از اعلام تأثیر۵۰درصدی معدل در کنکور ۱۴۰۳، ممنوعیت ثبت‌نام پذیرفته‌شدگان برای کنکور ۱۴۰۴ و محدودیت‌های دیگر، اعتراضات داوطلبان به‌ویژه پشت‌کنکوری‌ها افزایش یافت. پس از چندین جلسه بررسی، شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم گرفت تأثیر معدل در کنکور ۱۴۰۴ را به ۴۰درصد برای پایه دوازدهم و ۶۰درصد برای پایه یازدهم تغییر دهد، در حالی که تأثیر پایه یازدهم تنهامثبت خواهد بود. این تغییرات، اضطراب و نگرانی زیادی را برای داوطلبان و خانواده‌های‌شان به همراه داشت.
پوردستمالچی در این‌باره می‌گوید: «این یک‌سال، سال آسانی برای دانش‌آموزان نبود اماحالا فرصتی بی‌نظیر برای موفقیت پیش‌روی‌آنهاست‌ومی‌توان‌گفت دانش‌آموزانی که امسال در‌آزمون‌سراسری شرکت می‌کنند،دوفرصت‌مهم برای موفقیت دارند.»
وی می‌افزاید: «نخست، این‌که امسال آخرین سالی است که کنکور در دو نوبت برگزار می‌شود؛ یعنی از سال آینده، آزمون اردیبهشت‌ماه حذف می‌شود و فقط یک آزمون در تیرماه برگزار خواهد شد. این موضوع به این معناست که داوطلبان امسال می‌توانند دو بار شانس خود را امتحان کنند؛ اگر در اردیبهشت به نتیجه دلخواه نرسیدند، تیرماه فرصتی دوباره خواهند داشت. این مزیت بزرگی است که برای داوطلبان سال‌های بعد وجود نخواهد داشت. دوم، تأثیر معدل پایه یازدهم در کنکور امسال به صورت مثبت است و از شش درس این پایه استفاده می‌شود. این یعنی اگر داوطلبی نتواند از این تأثیر مثبت بهره ببرد، همچنان می‌تواند با تلاش در پایه دوازدهم رتبه خوبی کسب کند. به عبارت دیگر، اگر دانش‌آموزی معدل پایینی در یازدهم داشته، حالا این فرصت را دارد تا با تمرکز بر امتحانات نهایی پایه دوازدهم، جبران کند.»
فرصت دوباره
بسیاری از داوطلبان و خانواده‌ها با اضطراب، به نتیجه آزمون اول نگاه می‌کنند و گمان می‌برند اگر همه‌چیز طبق انتظار پیش نرفته، دیگر فرصتی برای جبران نیست اما پوردستمالچی می‌گوید: «از الان تا کنکور تیرماه حدود ۵۰ روز باقی‌مانده و اگر دانش‌آموزی روزانه ۱۲ تا ۱۳ساعت مطالعه کند،چیزی در حدود ۶۰۰ تا۷۰۰ساعت زمان مطالعه دراختیار خواهد داشت که می‌تواند پیشرفت قابل‌توجهی را حاصل کند. همچنین اگر دانش‌آموزی اکنون معدل بالای ۱۸ دارد و درصد پاسخگویی او در کنکور حدود ۲۰درصد است، می‌تواند با همین معدل، در رشته‌های پرطرفدار دانشگاه‌های معتبر پذیرفته شود. خلاصه کلام این‌که آزمون اردیبهشت پایان راه نیست. تیرماه فرصتی دوباره است وحتی اگر داوطلبی در تیرهم به نتیجه دلخواه نرسید، این به معنای باخت در زندگی نیست.» همان‌طور که گفته‌اند: «چون تو را نوح است کشتیبان، ز طوفان غم مخور.»
