سرتو بدزد بازیگر!

از ثمرات 8 سال مبارزه ملت در برابر تهاجم دشمن بعثی ، در عرصه هنر می توان به ظهور و بروز ژانر جنگ در رشته ها و گرایش های آن اشاره کرد.

کد خبر: ۱۴۷۴۰۰

شاید سینما مهمترین و تاثیرگذارترین آثار خود را در زمینه جنگ در دوران معاصر به مخاطبانش هدیه کرده. ساخت و پرداخت یک فیلم جنگی این روزها یکی از پرهزینه ترین و سخت ترین کارها در عرصه سینماست که بدون گشاده دستی و حمایت دولت این مساله محقق نخواهد شد.
هنر هفتم یک هنر دسته جمعی است که از همیاری تعداد انبوهی افراد متخصص از مرحله قوه به فعل می رسد.
یکی از مهمترین گرایش ها در تولید فیلم جنگی ، خدمات سخت و گاه خطرآفرین بروبچه های جلوه های ویژه برای بالا بردن عنصر باورپذیری در این گونه فیلمهاست.
محسن روزبهانی بیش از 2 دهه است که در این حرفه خلاقه به فیلمهای جنگی رنگ و لعاب واقعیت می بخشد. با این مرد کار بلد ، گرایش جلوه های ویژه را در کمال آرامش زیر ذره بین برده ایم.

چه شد این حرفه را که یک کار فنی و تخصصی است برای حضور در سینما انتخاب کردید؛
من ابتدا به انگیزه بازیگری وارد سینما شدم. سال 61 در عضویت سپاه بودم و در پادگان ولیعصر خدمت می کردم. مرحوم ناصر مهدی پور برای فیلم «پیشتازان فتح» دنبال بازیگر می گشت ، به گروه او ملحق شدم . کم کم پی بردم بازیگری با فراز و نشیب همراه است و به کار ما نمی خورد ، برای ماندگاری در سینما باید یک کار تخصصی فرا گرفت ، چون جلوه های ویژه را دوست داشتم در این مسیر به حرکت خود ادامه دادم . پس از پیشتازان فتح بلافاصله در فیلم «عقابها» مرحوم خاچیکیان مشغول به کار شدم و اکنون 24 سال است در این حرفه فعالیت دارم.

در مقطع آغازین جنگ شما از جلوه های ویژه چقدر شناخت داشتید؛
شناخت آنچنانی نداشتم ولی در منطقه خیلی تست زدم. به جرات می توانم بگویم تمام دستمزد خود را صرف تست زدن برای پیشتازان فتح کردم. به هر حال خدا کمک کرد و توانستیم نیازهای فیلم را به گونه ای برآورده کنیم.

تلقی عامه از جلوه های ویژه به انفجارها ، توپ و تفنگ گره خورده است. محدوده کاری شما تا کجاست؛
جلوه های ویژه 138 مورد دارد که یکی از موارد آن به انفجارها ارتباط دارد. در 2 سال اخیر برای 2 فیلم غیرجنگی «شهر آشوب» و «قاعده بازی» جایزه دریافت کردم . در کل اگر بخواهم تعریفی در ارتباط با این حرفه ارائه کنم ، هر مورد خاصی که خارج از رویه واقعی و عادی فیلم انجام می پذیرد ، به وسیله گروه جلوه های ویژه باید سر و شکل بگیرد. در یکی دو سال اخیر علاوه بر طوفان و باران ، قضیه کابل کشی مثل فیلم قاعده بازی و خلق صحنه تصادف مانند فیلم «تقاطع» نیز توسط تیم ما انجام شده است.

صنف شما برای آموزش نیروهای تازه نفس چه کارهایی انجام داده است؛
متاسفانه دوستان در این مورد دست و پای ما را بسته اند. برای استفاده از دستیار ما مشکل داریم . به ما اعلام کرده اند مسوول جلوه های ویژه باید در هر کاری فقط از 2 دستیار استفاده کند. وقتی دلیل این موضوع را پرسیدم ، پاسخی که به من دادند خیلی خودخواهانه است . دوستان مدعی هستند با افزایش دستیار در جلوه های ویژه ، رقیب در این کار زیاد می شود! سینما باید آدمهای تازه نفس را جذب کند. در حال حاضر خودم 8 دستیار دارم . بچه هایی که همراه من هستند همگی از فعالان با سابقه این حرفه محسوب می شوند. از طرفی این بچه ها یک دهه است که کنار من هستند و از این حرفه نان می خورند ، آیا همکارم را باید کنار بگذارم ، مگر می شود؛! مهمتر این که تجربه ما باید به نسل جوانتر منتقل شود.

جلوه های ویژه بیشترین فیلمهای جنگی را شما انجام داده اید. کار در این ژانر با چه خطراتی همراه است؛
خطرات این گونه کارها که عیان است البته اگر بخواهیم درست به این مقوله نگاه کنیم مخاطراتش برای ما بچه های جلوه های ویژه است . چون ما تمام جوانب امر را می سنجیم و آزمایش انجام می دهیم تا خطری در صحنه وجود نداشته باشد. در خارج از کشور تمام ملزومات و ابزارها در کارخانه تولید شده و به دست مسوول جلوه های ویژه می رسد. اگر کسی بخواهد چاشنی بگذارد از کارخانه می خرد. مواد منفجره ساخته شده و آماده است ولی در ایران چون خود بچه ها مواد و ابزار را می سازند ، در هر صورت این شیوه کار کردن با خطراتی همراه است.

در اکثر فیلمهای حاتمی کیا انجام وظیفه کرده اید ، این کارگردان به مقوله جلوه های ویژه از چه زاویه ای می نگرند؛
متاسفانه ایشان اطلاعاتی راجع به جلوه های ویژه ندارند ، نه تنها حاتمی کیا بلکه بندرت در ایران کارگردانی داریم که بخواهد به جلوه های ویژه اهمیت دهد.

حاتمی کیا خودش که از جنس جبهه و جنگ است؛
این که دلیل نمی شود! ایشان از آن ابتدایی که وارد سپاه شدند ، آموزش کارگردانی دیدند و در جبهه هم به عنوان فیلمبردار حضور داشتند. یک بحث قدیمی هم وجود دارد، چون جلوه های ویژه جزو پرخرج ترین بخشهای تولید فیلم است ، تهیه کننده ها رغبتی برای هزینه کردن در این بخش ندارند. فیلمهای ما هم فقط داخل کشور اکران می شود و بازار خارجی هم ندارد که روی بازگشت سرمایه آن حساب کنند. به هر حال دیدیم که برای فیلم «دوئل» هزینه کردند و آن طرف مرزها فیلم را نمایش دادند که جواب داد و نتیجه خوبی به همراه داشت . خارج از موضوع جنگ در فیلمی مثل «تقاطع» تهیه کننده برای صحنه تصادف فیلم هزینه کرد و نتیجه آن هم خوب درآمد.

از لحاظ ابزار و مواد اولیه نیست به استانداردهای موجود سینمای جهان ، ما کجا قرار داریم؛
چون در ارتباط با ابزار و مواد ، خودمان سازنده هستیم ، نمی توانیم توقع داشته باشیم که این وسایل که خلق الساعه و فی البداهه گاه تولید می شوند با استانداردهای جهانی برابری کند. نمونه ساده و بدیهی ابزار، اسلحه است . در همین کشورهای خاورمیانه هر مدل اسلحه مشقی بخواهید وجود دارد ولی ما داخل کشور چنین چیزی نداریم .ما برای چند فیلم خودمان با دست تعدادی اسلحه را مشقی کردیم البته متعجبم که چرا برای وارد کردن این گونه اسلحه های مشقی هیچ اقدامی انجام نمی دهند. مانند تمام کشورهای آسیایی می توانند این نوع سلاحها را وارد کنند. من این گونه اسلحه ها را در ترکیه ، سوریه و حتی لبنان هم دیدم ، لبنانی که اصلا فیلمسازی در آن وجود ندارد!

بسیاری از شوخی های فیلم «قاعده بازی» حاصل زحمات گروه شماست که حداقل در سینمای عقب مانده ما تازگی داشت؛
این ترفندها را مشترک با آقای پژهان کار کردیم. یک دفتری راه انداختیم تا کارهای رایانه ای و میدانی را با هم جلو ببریم. ما با یکسری کابل کشی بازیگرهای فیلم «قاعده بازی» را در هوا نگه داشتیم. طرح پلانها را آقای پژهان می دادند و ما در صحنه اجرا می کردیم. بعد با رایانه سیمها و کابلها را برداشتیم البته 80 درصد جلوه های ویژه قاعده بازی میدانی است . برای بنده که تجربه جذاب و ایده آلی بود. اکنون برای فیلم جواد کاسه ساز که یک کار رزمی است از همین شیوه ترکیبی جلوه های ویژه میدانی و رایانه ای استفاده می کنیم.

شما در آثار تاریخی چون شهر آشوب ، صنوبر و شاهزاده ایرانی نیز به تجاربی دست زده اید ، جلوه های ویژه در فیلمهای تاریخی چه دردسرهایی به همراه دارد؛
مشکلات که بسیار است ولی ما هم برای هر مشکلی یک راهکار پیدا می کنیم.

قبل از این که ما وارد کارهای تاریخی شویم ، به عنوان نمونه مشعل ها تمام پارفینی بود ، گاهی نیز از گازوئیل برای روشنایی آنها استفاده می کردند. اکنون ما مشعلها را گازی کردیم حتی مشعلهای دستی را هم با گاز روشن می کنیم. برای تیرها هم گاه از فنر و برخی مواقع هم از سیم بهره می بریم.

در یک نگاه کلی به فیلمهای جنگی داخلی ، جلوه های ویژه این آثار با نمونه های خارجی قابل قیاس است.
از نظر میدانی ، اگر بخواهید حساب کنید ما عقب نیستیم. شاید حتی یک قدم هم جلوتر باشیم.

یعنی جلوه های ویژه داخلی ما با فیلمی مثل «نجات سرباز رایان» برابری می کند؛
بله ! اگر شما بخشهای رایانه ای «سرباز رایان» را حذف کنید ، از لحاظ میدانی ما جلوتر هم هستیم. به جرات می توان گفت 50درصد کار آنها را رایانه پیش می برد ولی شما به «دوئل» نگاه کنید ، هیچ افه رایانه ای ندارد و همه جلوه های ویژه آن میدانی است. «دوئل» را در بازار فرانسه دوستان نشان دادند ، فرانسوی ها فیلم را دیدند و امتیاز آن را خریدند حتی کره ای ها هم فیلم را پسندیدند به دلیل این که جلوه های ویژه فیلم میدانی است و رایانه در آن نقشی ندارد.

اتفاقی که چند مدت پیش برای پگاه آهنگرانی زمان فیلمبرداری افتاد ، به جلوه های ویژه کار ارتباط داشت؛
این فیلم متاسفانه مسوول جلوه های ویژه نداشت ، وقتی چنین فردی در صحنه حاضر باشد، موظف است طناب و تور را کنترل و استحکام آن را تایید کند به هر حال ، برخی تهیه کنندگان برای صرفه جویی در هزینه ، جلوه های ویژه را از فیلم خدف می کنند که متاسفانه عواقب این چنینی پیامد آن است . برای تولید باران می بینید که بچه های صحنه و فنی ها جلوی دوربین باران را کار می کنند که متاسفانه تمام این سکانس های بارانی خراب در می آید و به فیلم ضربه می زند.

معضل باران در فیلمهای ایرانی گویا حل نشدنی است و هنوز همان شیوه های شلنگ و ماشین آتش نشانی چاره ساز است !
بچه ها این روزها کمتر از ماشین آتش نشانی استفاده می کنند. آقای عباس شوقی ابزارهای باران سازی ساخته که خیلی خوب در آمده است.

حضور در این حرفه پرخطر در مدت 24 سال چه دستاوردهایی برای شما به همراه داشته است؛
دستاوردهای زحمات بنده اکنون در دکور منزلم است. 5 سیمرغ از دوره های مختلف جشنواره فجر گرفتم. تندیس خانه سینما 3 بار به بنده رسیده است. 4 مرتبه در جشنواره دفاع مقدس برگزیده شدم. تقدیرنامه هایی از فرماندهان ارتش ، سپاه و وزیر ارشاد گرفته ام که تمام این هدایا برای من عزیز و مهم هستند.

در این حرفه تا کجا می خواهید پیش بروید؛
قرار است با آقای پژهان سفری به خارج از کشور داشته باشیم و امکانات جدیدی بیاوریم. ابزار و یراقی که جدای از کارهای جنگی است. براساس کاتالوگ هایی که تهیه می کنیم ، ابزاری که می توانیم در داخل بسازیم را تولید کنیم و آن وسایلی که مشکل داریم ، اصل جنس را به مملکت بیاوریم . اگر خدا مدد برساند می خواهیم تغییر و تحولی در جلوه های ویژه سینما ایجاد کنیم و این حرفه را از وضعیت بی رمق فعلی در بیاوریم . جلوه های ویژه در دیگر نقاط دنیا کارگردان جداگانه دارد و مثل اینجا نیست که براساس دکوپاژ کارگردان وقت خود را هدر دهیم اگر خدا بخواهد، می خواهیم این شیوه را در کشور پیاده کنیم یعنی قرارداد می بندیم صحنه های جلوه های ویژه را جدا می گیریم ، مونتاژ می کنیم و محصول نهایی را تحویل می دهیم !