حمایت از گردشگری درحدحرف!

امروزه گردشگری به‌قدری در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاددانان از آن به‌عنوان «صادرات نامرئی» نام می‌برند.از اوایل هفته جاری بود که نمایشگاه بین‌المللی گردشگری در تهران شروع‌به‌کار کرد و درحالی امروز آخرین روز این نمایشگاه است که هنوز هم مسئولان امرتوسعه این صنعت رادرحدحرف،سمینار،نمایشگاه وشعارهای بی‌عمل نگه داشته‌اند. گردشگری، صنعتی است که درکمترین زمان ممکن‌می‌توان نتایج سرمایه‌گذاری درآن رادید. آنچه آمارهای سازمان جهانی گردشگری ازتعداد گردشگران خارجی که در سال گذشته به ایران سفر کرده‌اند، نشان می‌دهد،این است که این اعداد و ارقام همچنان با آمار سال۲۰۱۹ یعنی پیش از دوران کرونا فاصله معناداری دارد.هرچند سفر عراقی‌ها ودیگر کشورهای عربی، به‌ویژه پس ازتوافق عربستان و ایران روند افزایشی پیداکرده ‌اما به گفته رئیس‌جامعه تورگردانان، ایران از مقصد سفر بسیاری از کشورهای آسیایی واروپایی حذف‌شده است.
     
گردشگران داخلی بهتر از توریست‌های خارجی
شورای جهانی گردشگری که به‌اختصار WTTC نامیده می‌شود، ۳۰سال است در حوزه ارائه آمار و اطلاعات صنعت گردشگری در حال فعالیت است.اواسط امسال بود که این شورا جدیدترین آمار صنعت گردشگری ایران را به تفکیک استان‌ها منتشر کرد. گزارش جدید و مختصر این شورا در خصوص صنعت توریسم ایران و با محوریت سال ۲۰۲۲ است. این گزارش به‌عنوان پیش‌بینی‌های یک‌ساله و ۱۰‌ساله، نظری به سال ۲۰۲۳ و ۲۰۳۳ نیز دارد. همچنین سال ۲۰۱۹ به‌عنوان سال پیش از کرونا بررسی شده تا امکان مقایسه شرایط قبل و بعد از ویروس کرونا وجود داشته باشد.به‌طور کلی در سال ۲۰۲۲ سهم صنعت گردشگری از کل اقتصاد جهانی ۷.۶درصد بوده است. همچنین تعداد کارمندان این صنعت به ۲۹۵ میلیون نفر می‌رسد. این رقم ۱۰سال دیگر به ۴۳۰میلیون نفر می‌رسد. یکی از جالب‌ترین قسمت‌های این گزارش، مربوط به آمار گردشگران ورودی به ایران و توریست‌های خروجی ایران است.بر همین اساس، عراق در صدر کشورهایی است که به ایران توریست می‌فرستد. در سال ۲۰۲۲ سهم این کشور از کل توریست‌های خارجی در ایران، ۵۵درصد بوده و این رقم حدودا ۱۰درصد بیشتر از سهم گردشگران عراقی در سال ۲۰۱۹ است. با این حساب سهم سفر عراقی‌ها به کشور از کل تعداد سفرهای ورودی به ایران در حال افزایش است.یکی از دلایل این اتفاق می‌تواند کاهش ارزش پول ایران و به‌صرفه بودن سفر و خرید از ایران باشد. همچنین شهرهای زیارتی ایران مانند مشهد مقدس و قم و نیز مناطق سیاحتی همچون استان‌های شمالی، به شدت برای مردم عراق جذاب است. گردشگری سلامت هم یکی از جاذبه‌های ایران برای کشورهای منطقه است.

بازگشت سخت به دوران قبل از کرونا
اگرچه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سفر روس‌ها و چینی‌ها به ایران را در قیاس با سه چهار سال اخیر افزایشی اعلام کرده و امیدوار است توافق عربستان و ایران مثل سال‌های پیش از ۲۰۱۶ میلادی به افزایش سفر گردشگران کشورهای عربی و حاشیه خلیج‌فارس منجر شود، اما از اواسط سال ۱۴۰۱ و به دنبال هشدار سفر به ایران از سوی وزارت خارجه برخی کشورها، نام ایران از فهرست مقاصد سفر تعدادی از کشورهای آسیایی، اروپایی و آمریکایی کنار گذاشته شد. آن‌هم در شرایطی که رقبای منطقه همچون عربستان، درحالی‌که با «بحران حقوق بشر» دست به گریبان است و مصر با آن‌که دچار «بحران اقتصادی» شده است، در کنار ترکیه و امارات، با رشدی سریع، ‌میدان‌دار گردشگری شده‌اند.وضعیت ورود گردشگر به ایران خوب نیست و مقایسه آمار قبل و بعد از کرونا گواه این ادعاست. نمودارهای سازمان جهانی گردشگری نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ یعنی پیش از همه‌گیری ویروس کرونا آمار مسافران ورودی ایران کمی بیش از ۹ میلیون نفر بوده. این عدد در سال ۲۰۲۰ به ۹۹۰ هزار نفر و در ۲۰۲۱ به یک میلیون و ۵۵۰هزار نفر رسید.اما ایران در سال ۲۰۲۲ در مجموع میزبان ۴.۱میلیون توریست خارجی بوده که این آمار هنوز ۵۵ درصد کمتر از آمار مسافران ورودی ایران در سال ۲۰۱۹ است.همچنین بر اساس آمار گردشگری ورودی به ایران در سه ماه نخست سال ۲۰۲۳ نیز در مجموع حدود ۸۷۰ هزار گردشگر خارجی وارد ایران شده‌اند.

رکود مشاغل مرتبط با گردشگری
مسئولان هنوز روی چند عدد و رقم متمرکز هستند و به آنها دل‌خوش‌کرده‌اند. عزت‌ا... ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آمار ورود گردشگران خارجی به ایران در دو ماه نخست سال ۱۴۰۲ را ۸۵۰هزار نفر اعلام کرده است. به گفته او، این رقم نسبت به دو ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱ حدود ۵۵درصد افزایش داشته. همچنین آمار گردشگران خارجی به ایران در خردادماه ۱۴۰۲ نیز ۵۵۰هزار نفر بوده است. این درحالی‌است که جمهوری‌آذربایجان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهایی که بیشترین گردشگری ورودی به ایران را داشت مرزهای زمینی خود با ایران را بسته بود.در سال ۲۰۱۹ نزدیک به دومیلیون نفر در مشاغل مرتبط با صنعت گردشگری ایران مشغول به کار بوده‌اند. این میزان مساوی با ۸درصد کلیه شاغلان کشور است. با پیدایش ویروس کرونا این رقم ۳۳درصد کاهش یافت و خبر بد این‌که تا سال ۲۰۲۳ هم به میزان پیش از کرونای خود بازنگشت.پیش‌بینی می‌شود در ۱۰ سال آینده تعداد شاغلان مشاغل مرتبط با سفر در ایران همچنان روی دومیلیون نفر باقی بماند. این پیش‌بینی به‌وضوح از رکود و ایستایی صنعتی خبر می‌دهد که می‌تواند برای اقتصاد و فرهنگ ایران یک سکوی پرش باشد.با شرایط موجود و بی‌برنامگی‌های حاکم و سوء‌مدیریت‌ها باید گفت گردشگری ایران چه ازنظر میزان شاغلان و بازار کار صنعت گردشگری و چه از نظر هزینه‌کرد گردشگران خارجی و داخلی ایران، رشد زیادی نخواهد داشت. این درحالی‌است که ظرفیت ایجاد یک جهش در جایگاه صنعت گردشگری در ایران فراهم است. 

جای خالی تبلیغات مدرن
ایران به لحاظ جاذبه‌های گردشگری، در میان ۱۰کشور برتر جهان قرار دارد. این کشور با داشتن ۷۰۰ کیلومتر مرز آبی در دریای خزر و بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر در سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان، همچنین مالکیت بیش از ۲۰ جزیره در خلیج‌فارس و قرارگرفتن آن در بین مدارات ۲۵ تا ۴۰ درجه عرض شمالی دارای طیف وسیعی از چشم‌اندازها و همچنین آب‌وهوای متفاوت است.ایران با سابقه تمدنی چندهزارساله و با داشتن جاذبه‌های تاریخی مانند تخت‌جمشید، پاسارگاد، بی‌ستون، چغازنبیل، ارگ بم، تخت‌سلیمان، نقش‌جهان و گنبد سلطانیه که توسط کنوانسیون میراث جهانی به ثبت رسیده و نیز اماکن مذهبی ازجمله کشورهایی است که ظرفیت بسیار مناسبی برای جذب گردشگران خارجی دارد.بااین‌حال، چشم‌انداز آینده گردشگری ایران بدون ایجاد زیرساخت‌های مناسب و برنامه بلندمدت امکان‌پذیر نخواهد بود. علا‌وه‌براین آنچه ضعف مهم ایران را در حوزه جذب گردشگران خارجی رقم زده است، معرفی درست و اصولی توانایی‌های آن به گردشگران است که از آن به‌نام تبلیغات مدرن یاد می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد کشورهایی که سلطه دولت را از فعالیت‌ها و عرصه‌های گردشگری کاهش داده‌اند، با تقاضای فزاینده‌ای در این صنعت مواجه شده‌اند. درواقع روزبه‌روز بر تعداد کارشناسانی که اثربخشی مشارکت و دخالت دولت در صنعت گردشگری را مورد تردید قرار می‌دهند، افزوده می‌شود.کاهش دخالت دولت در این عرصه به افزایش کارایی در مشاغل وابسته به این صنعت انجامیده که خود عامل دستیابی به رشد اقتصادی همه‌جانبه است. زمینه‌سازی جهت حضور پررنگ‌تر بخش خصوصی ایران در صنعت گردشگری بدون‌شک می‌تواند از عوامل مهم اثرگذار بر رونق گردشگری در سال‌های آتی باشد. ‌