تحریمها در کشور باعث شد که ایران همیشه در مسیر کالاهای اساسی خود قدم بردارد؛ یکی از این کالاها گندم بود که اولین فرآورده غذایی مورد نیاز مردم است. ایران برای اولینبار در سال۸۳ به خودکفایی گندم رسید که در این سال رکورد تولید ۱۴میلیون و ۵۶۸هزار تن گندم شکست اما درست یک سال پس از جشن خودکفایی، ایران دوباره واردکننده گندم شد. درسال ۸۵ دوباره ایران در تولید گندم خودکفا شد اما قیمت پایین خرید تضمینی گندم، کشاورزان را برای کاشت مجدد این محصول ترغیب نکرد؛ بدهی دولت به کشاورزان برای تسویه گندم نیز مزید برعلت شد و تولید آن بازهم کاهشی شد تا جایی که در سال۹۲ دولت برای جبران کمبود این کالای استراتژیک مجبور به واردات هفت میلیون تن گندم به کشور شد.
خرید تضمینی
در سال ۹۵ بهدلیل افزایش بارشها و همچنین بهصرفهبودن قیمت خرید گندم از کشاورزان، ۱۴میلیون و ۳۰۰هزار تن گندم در کشور برداشت شد که شرکتهای غله و خدمات بازرگانی و تعاون روستایی بیش از ۱۱میلیون تن از این مقدار را خریداری کردند و به این ترتیب سومین جشن خودکفایی گندم در کشور گرفته شد! این بار دلالان اجازه ندادند که خودکفایی گندم در کشور دوام داشته باشد و با ارائه قیمتهایی بالاتر از نرخ خرید تضمینی، گندمهای کشاورزان را خریداری کرده و در نهایت به کشورهای مجاور قاچاق میکردند. عدماتخاذ سیاستهای حمایتی مناسب از کشاورزان، خشکسالی و کاهش بارندگی، عدم پرداخت بهموقع مطالبات ازسوی دولت و... دلایلی بود که فاصله میان کاشت گندم و خرید آن توسط دولت بیشتر و بیشتر شود. تا جایی که در سال ۱۴۰۰ بیش از ۹ میلیون تن گندم وارد شد که نتیجه این سیاست خروج بخش زیادی از منابع ارزی از کشور بود. در نیمه تابستان سالجاری هم سیدمجتبی خیامنکویی، معاون وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرد که فقط یکقدم تا خودکفایی گندم فاصله باقی مانده است؛ سرانجام در پایان شهریور وزارت جهادکشاورزی رقم نهایی خرید تضمینی گندم در سال زراعی ۱۴۰۲ را ۱۰.۵میلیون تن اعلام کرد که در مقایسه با سال۱۴۰۰ بیش از ۱۳۳درصد افزایش داشته است. البته براساس آمار اعلامی در ابتدای شهریور، میزان گندم کشت شده امسال حدود ۱۳میلیون و ۵۰۰هزار تن بوده است. طی روزهای گذشته هم وزارت کشاورزی آمریکا در گزارشی که هرساله از وضعیت غلات در دنیا ارائه میدهد، میزان گندم تولید شده توسط ایران را ۱۴ میلیون تن اعلام کرد.
جزئیات تولید
براساس این آمار، تولید گندم ایران در این سال با افزایش ۸۰۰ هزار تنی معادل ۶ درصد نسبت به سال قبل از آن مواجه شده است. ایران در سال پیش از آن ۱۳.۲ میلیون تن گندم تولید کرده بود. این آمار نشان میدهد که طی سال ۲۰۲۳ کل گندم تولیدی در جهان حدود هفتمیلیون تن کاهش داشته اما ایران با افزایش تولید خود، رتبه سیزدهم تولید این محصول در دنیا را بهدست آورده و جزو کشورهای برتر تولید گندم قرار دارد. به عنوان مثال میزان تولید گندم در چین که بزرگترین تولیدکننده گندم در دنیا در سال ۲۰۲۳ است، نسبت به سال گذشته روند کاهشی داشته است.
تضمین قیمت در تنش جهانی
تنش اوکراین و روسیه بهعنوان دو کشوری که سالانه بخشی از نیاز گندم دنیا را تأمین کرده و جزو برترین کشورهای تولیدکننده گندم هستند، کشورهای دیگر را بهشدت نگران کرده بود، هرچند که تولید گندم در روسیه و اوکراین متأثر از درگیریها نبود. این نگرانیها از جهت افزایش قاچاق گندم، به ایران هم رسید؛ بهطوریکه پیشبینی میشد با توجه به افزایش جهانی قیمت گندم، دلالان تمام تلاش خود را برای خرید این محصول از کشاورزان به کار ببندند اما قیمت مناسب خرید تضمینی گندم امسال که ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان بهازای هر کیلوگرم گندم اعلام شد و سیاستهای تشویقی دولت مانند ۱۵۰۰تومان برای بخشی از هزینههای کود و بذر و ۲۰۰۰ تومان جایزه تحویل گندم برای کشاورزان دست دلالان را از گندم ایرانی کوتاه کرد.
