میزان واردات گندم در سال گذشته کاهش یافته بود و اکنون اعلام‌شده خودکفایی گندم در دستور کار است. نرخ خرید تضمینی گندم در سال گذشته هرچند کمتر از میزان تورم بود اما از نرخ جهانی بیشتر بود. در این گزارش بررسی کرده‌ایم که آیا خودکفایی گندم در شرایط فعلی امکان‌پذیر است؟
تولید محصولات کشاورزی در کشورمان و رسیدن به امنیت غذایی جزو اولویت‌های اساسی وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم است؛ به طوری که وزارت جهاد کشاورزی در یک سال اخیر با حمایت از کشاورزان در زمینه‌های مختلف از جمله افزایش نرخ خرید تضمینی محصولات کشاورزی و کشت قراردادی، به‌دنبال رسیدن به این هدف است. انتهای سال زراعی گذشته (۱۴۰۲-۱۴۰۱) بود که وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد که دوشرکت زیرمجموعه خود یعنی شرکت بازرگانی دولتی و سازمان تعاون روستایی توانسته‌اند ۱۰میلیون و۴۰۰هزارتن از۱۳میلیون و ۵۰۰هزار تن گندم تولیدشده توسط کشاورزان در کشور را خریداری کنند.این میزان خرید تضمینی گندم توسط وزارت جهاد کشاورزی به این معناست که گندم مورد نیاز برای آرد نانوایان توسط کشاورزان به صورت کامل تامین‌شده ولی برای رسیدن به خودکفایی کامل تولید باید به ۱۴ تا ۱۵ میلیون تن وخرید تضمینی به ۱۱میلیون و۵۰۰هزارتن تا۱۲میلیون تن برسدکه بهنظرمیرسد درسال‌زراعی فعلی(۱۴۰۳-۱۴۰۲)کشورمان‌به‌آن‌نائل خواهدشد.
نرخ خرید تضمینی گندم
قیمت خرید تضمینی گندم در سال جاری براساس نظر شورای قیمت‌گذاری کالاهای اساسی ۱۷هزار و۵۰۰تومان تعیین شد که این امر نشان‌دهنده افزایش۱۷درصدی نسبت به نرخ خرید تضمینی درسال زراعی قبل(۱۵ هزارتومان) است.هرچند نرخ۱۷ هزار و ۵۰۰ تومانی خرید تضمینی گندم در سال زراعی جاری نسبت به نرخ سال ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ یعنی سال آخر دولت دوازدهم (۵۰۰۰ تومان)افزایش۲۵۰درصدی را به اثبات میرساند. این امر نشان‌دهنده آن است که متولیان تولید مصر بر خودکفایی در کالاهای اساسی خصوصا گندم هستند تا از میزان ارزبری برای واردات این محصول بکاهند.مدعای این امر را می‌توان در صحبت‌های معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی یافت به طوری که علیرضا مهاجر در این‌باره گفت: برنامه داریم امسال حتی یک کیلوگرم گندم وارد نکنیم و به خودکفایی کامل برسیم و در این خودکفایی را حفظ کنیم.معاون امور زراعت وزارت جهادکشاورزی تصریح کرد: امیدواریم بتوانیم با توجه به وعده‌ای که دولت به مردم داده، برای همیشه به صورت پایدار در گندم خودکفا باشیم. مهاجر با بیان این‌که برنامه‌های درازمدتی در بحث تولید گندم تدوین کرده‌ایم، افزود: برای گندم دیم برنامه جداگانه‌ای داریم که با مشارکت ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره)به نام جهش تولیددردیمزارها بامشارکت مردم،کارشناسان وصاحب‌نظران انجام می‌شود.به گفته وی بایک میلیون و۸۰۰هزارهکتار گندمی که به صورت آبی کشت می‌شود، اگر کشاورزان خرده‌پا را بسیج کنیم و امکانات در اختیارشان قرار دهیم، می‌توانیم ازهمین گندم آبی‌به خودکفایی برسیم وگندم دیم هم می‌تواند برای صادرات استفاده‌شود.
خودکفایی شدنی است؟
کشورمان برای خودکفایی کامل در تولید گندم سالانه به حدود ۱۵میلیون تن گندم نیاز دارد،این درحالی است که درسال گذشته ۱۳میلیون و۵۰۰هزارتن گندم تولید شد.ازاین میزان حدود ۱۰.۴میلیون تن آن برای مصرف نانوایی‌ها و ۱.۲میلیون تن آن برای بذر سال آینده کشاورزان است که وزارت جهاد کشاورزی به صورت لیبل‌دار به آنها عرضه می‌کند.دو میلیون تن از گندم تولیدشده کشاورزان نیز توسط واحدهای صنف و صنعت (کارخانجات ماکارونی، قنادی‌ها، صنایع بیسکویت، شیرینی و شکلات) خریداری و مصرف و ۱.۴میلیون تن دیگر گندم تولیدشده درکشور درروستاها ومناطق عشایری برای پخت نان یادرانبارها برای ذخایر استراتژیک کشور نگهداری می‌شود.بنابراین پرواضح است که کشورمان می‌تواند به آسانی به خودکفایی گندم برسد،هرچند باید هرساله نرخ خرید تضمینی گندم برای تداوم این خودکفایی به صورت منطقی وباتوجه به هزینه‌های کشاورزان تعیین شود.
طرح جهش تولید در دیمزارها
طی چند سال گذشته نیز وزارت جهادکشاورزی با همکاری ستاد اجرایی فرمان امام(ره) طرح جهش تولید در دیمزارها را کلید زده به طوری که گفته می‌شود بخش زیادی از این پروژه برای افزایش تولید گندم متمرکز است. در راستای اجرای این طرح، برنامه‌های حمایتی و تشویقی ازجمله ارائه آموزش رایگان به کشاورزان، یارانه بیمه محصولات کشاورزی و پرداخت تسهیلات ارزان‌‌قیمت، پرداخت یارانه کود و سایر نهاده‌ها از جمله سم و بذر و تأمین تجهیزات و ادوات کشاورزی از محل اعتبارات تشویقی به کشاورزان اعطا می‌شود.به گفته سیدمصطفی هاشمی، معاون هماهنگی ستاد اجرایی فرمان امام(ره) درحال حاضردر ۴.۲میلیون هکتار از اراضی دیم در۲۱استان کشور این طرح اجراشدکه در۱۷هزار روستا این طرح عملی می‌شود.وی افزود: تاکنون میانگین تولید یک تن در هکتار بوده، اما برنامه‌ریزی شده تا سال آینده میزان تولید به ۱.۲تن در هکتار افزایش یابد و با اجرای کامل این طرح پنج میلیون تن به تولیدات کشاورزی خصوصا گندم افزوده می‌شود.
کاهش ۵۰ درصدی واردات گندم
آمارهای گمرک حاکی از آن است که در سال گذشته میزان گندم وارداتی به کشور به حدود یک میلیارد دلار می‌رسد که کاهش محسوسی را نسبت به سال۱۴۰۱و سنوات قبل‌تر داشته است، به طوری که در مجموع پس از چای بیشترین کاهش ارزبری در بین کالاهای اساسی مربوط به گندم بوده است.به لحاظ وزنی نیز میزان واردات گندم نسبت به سال۱۴۰۱بیش از ۵۰درصد یا به عبارت دیگر سه میلیون و ۳۰۰هزار تن کاهش یافته، به طوری که این مهم به لطف افزایش تولید گندم در سراسر کشور و رسیدن میزان تولید این محصول به ۱۳.۵میلیون تن رقم خورده است.ازاین رو وزارت جهادکشاورزی توانست باخرید ۱۰میلیون و ۴۰۰هزارتن قوت‌لایموت از گندمکاران، کشور را تاحدزیادی ازواردات این محصول استراتژیک بی‌نیاز کند،هرچند برای تامین ذخایر استراتژیک به میزانی باید گندم وارد کشور می‌شد تا در شرایط بحرانی متوجه کشورمان شود.
توصیه به گندمکاران برای برداشت
سهراب سهرابی با بیان این‌که با توجه به افزایش بارش‌ها در ایام پایانی سال۱۴۰۲ وابتدای سال جاری، قطعا بیماری‌های گندم مانند زنگ زرد، سفیدک پودری و فوزاریوم خوشه(کپک صورتی) و... توسعه پیدا می‌کند، اظهار کرد: به کشاورزان توصیه می‌کنیم به مراکز خدمات و کلینیک‌های گیاه پزشکی مراجعه کنند.وی افزود: آفت سن افزایش خواهدیافت،لذاباید مبارزه براساس دستورالعمل‌ها انجام شود، یعنی آبیاری مزارع در اراضی آبی براساس دستورالعمل‌ها و براساس زمان‌بندی مناسب دما و خشکی انجام شود. سهرابی به تغذیه گیاهی در مرحله داشت نیز اشاره کرد وگفت: درمناطق معتدل مانند اصفهان و اقلیم‌های سرد مانند آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان، قزوین، مرکزی وهمدان، باید از کودهای پتاسیم،سولفات آمونیوم وریزمغذی‌هااستفاده شود. بنابر اعلام وزارت جهادکشاورزی مجری طرح گندم با اشاره به این‌که کشاورزان دربرداشت محصول از کمباین‌هایی استفاده کنند که ریزش کمتر داشته و معاینه فنی برای آنها صادر شده است،گفت:همچنین درساعاتی که رطوبت هوا بالاست،اقدام به برداشت نکنند.
