مرگ پاییزی یک دریاچه

به گزارش جام جم آنلاین، مرداد گذشته بود که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در نشست بررسی وضعیت زیست محیطی پارک ملی دریاچه ارومیه ابراز امیدواری کرد که شرایط دریاچه در پاییز امسال بهبود پیدا کند.

این درحالی است که بیش از دو ماه از پاییز می‌گذرد و شرایط دریاچه نه فقط بهتر نشده بلکه برخی گزارش‌ها از این حکایت دارد که شرایط آن ناگوارتر نیز شده است. برای نمونه براساس آخرین گزارش مرکز تحقیقات سنجش از دور دانشگاه شریف این روز‌ها حدود ۴ درصد از سطح آب دریاچه باقی‌مانده است.

البته کم نیستند کارشناسانی که چنین شرایطی را پیش‌بینی می‌کردند و هشدار می‌دادند که نباید به بهبود شرایط دریاچه ارومیه در پاییز امیدوار بود، زیرا این دریاچه آب زیادی را از دست داده است و یک فصل بارندگی مناسب نمی‌تواند، شرایط آن را تغییر دهد.

احد وظیفه، رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی مدتی پیش در این باره به جام جم آنلاین گفت‌: بارش‌های پاییزی حدود ۲۷ درصد بارش‌های سالانه کشور را تشکیل می‌دهد و غیر ممکن است که بارش‌های این فصل دریاچه ارومیه را نجات دهد.

آن طور که او توضیح داد، نیمه شمالی آذربایجان غربی و تمام آذربایجان شرقی درگیر خشکسالی شدید شده و حدود سه سال است که این مناطق چنین شرایطی دارند. به همین دلیل بافت زمین نیز تغییر کرده و خاک رطوبت خود را از دست داده است. در نتیجه اگر بارش پاییزی مناسبی نیز در حوضه آبریز اتفاق بیفتد، بخش قابل توجهی از آن جذب خاک خواهد شد. 

ارومیه در پاییز خشکید

در این بین آنچه سبب نگرانی بیشتر کارشناسان شده این مساله است که این روز‌ها به دلیل شرایط جوی کشاورزی و برداشت آب در حوضه دریاچه ارومیه انجام نمی‌شود و یا بشدت کاهش یافته است. اما در چنین شرایطی نیز وضیعت دریاچه بهبود پیدا نکرده است.

حسام احمدی بیرگانی، عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه در این خصوص به جام جم آنلاین گفت: بیش از دو ماه از پاییز می‌گذرد. اما بارش‌های مناسبی که پیش‌بینی شده بود تاکنون اتفاق نیفتاده است و می‌توان گفت شرایط دریاچه مانند تابستان گذشته است.

او با اشاره به اینکه این روز‌ها فقط چاله‌های موجود در بستر دریاچه آب دارند، عنوان کرد: قسمت‌های بیشتری از دریاچه بی‌آب شده است و بجز قسمت‌های کوچکی که تابستان نیز دارای آب بود، بقیه سطح دریاچه خشکیده است.

این درحالی است که کارشناسان تاکید می‌کنند، وقتی از سطح آب دریاچه ارومیه صحبت می‌شود، باید به عمق آب نیز توجه کرد، زیرا از طریق تصاویر ماهواره‌ای فقط می‌توان به میزان سطح آب دریاچه پی‌برد.

عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه درباره اینکه گفته می‌شود، فقط ۴ درصد از سطح آب دریاچه باقی است، نیز توضیح داد: به نظرم شرایط نامناسب‌تر از این است، زیرا باید به عمق آب نیز توجه کرد. اگر فقط به تصاویر ماهواره‌ای‌ از پهنه آبی اکتفا کنیم، ممکن است هنگام بررسی شرایط دریاچه دچار خطا شویم.

او درباره اینکه آیا شرایط نامناسب دریاچه ارومیه بی‌سابقه است؟ نیز گفت: دریاچه ارومیه شرایط نامناسب داشته است. اما آنچه نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد، این نکته است که این روز‌ها در حوضه آبریز دریاچه کشاورزی انجام نمی‌شود و برداشت آبی نیز از سوی کشاورزان اتفاق نمی‌افتد با این حال شرایط دریاچه بهبود پیدا نکرده است.

آن طور که احمدی بیرگانی توضیح می‌دهد، این اتفاق نشانه خطرناکی است و از این حکایت دارد که در تابستان آینده دریاچه ارومیه شرایط بسیار بدتری پیدا خواهد کرد. 

دریاچه به شرایط قبل باز نمی‌گردد

کم نیستند مسئولانی که در سخنرانی‌های خود وعده نجات دریاچه ارومیه را داده‌اند. اما در عمل تاکنون اتفاقی نیفتاده است.

عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان به نجات دریاچه امیدوار بود؟ گفت: دریاچه بیش از ۲۰ میلیارد متر مکعب آب از دست داده است و نمی‌توان انتظار داشت که به شرایط سابق خود برگردد. البته احتمال دارد که در فصل‌های پربارش آب دریاچه به میزانی برسد که در آن قایق سواری کنند. اما چنین شرایطی موقتی است و با افزایش دمای هوا وضعیت دریاچه دوباره بحرانی خواهد شد. 

او درباره اینکه آیا وعده‌هایی که برای نجات دریاچه داده شده بی‌تاثیر است؟ نیز توضیح داد: وعده‌هایی که به عنوان پروژه‌های سخت افزاری مطرح شده نمی‌تواند به نجات دریاچه منجر شود. برای نمونه لایروبی رودخانه‌ها اقدام خوبی است. اما نباید انتظار معجزه از آن داشت.

 به این ترتیب لازم به یادآوری است که سدسازی در منطقه افزایش داشته و اولویت مسئولان نیز تامین آب شرب است. علاوه بر این اقدام مناسبی نیز برای بهبود نحوه کشاورزی، مدیریت منابع آب و تغییر الگوی کشت انجام نشده است. به همین دلیل در چنین شرایطی منطقی نیست که به نجات دریاچه ارومیه امیدوار بود. در واقع کارشناسان معتقدند‌ وعده‌های داده شده برای نجات دریاچه با وضعیت بحرانی آن همخوانی ندارد و نباید با چنین اقداماتی انتظار بهبود شرایط را داشت.