بی‌محلی به یک غول

همین حالا چند سالی است که بیش از نیمی از داوطلبان مجاز به انتخاب رشته از خیر تحصیل در دانشگاه میگذرند. چند ماه پیش هم اعلام شد ۳۵ دانشگاه در آستانه ورشکستگیاند و وزیر علوم هم هفته گذشته از حذف بیش از ۱۰۰۰ کد رشته جدید دانشگاهی در سال تحصیلی جدید (مهر سال جاری) خبر داد. بحران صندلیهای خالی دانشگاهها از یکسو و بیکاری معنادار فارغالتحصیلان از سوی دیگر نشان از تغییر رفتار داوطلبان کنکور دارد. اما آیا میتوان از این بیمیلی به آموزش عالی به تغییر اولویتهای جامعه برسیم؟ یا تنها مولفههای اقتصادی است که تعیینکننده این تغییر رفتار در یکی دو دهه گذشته است؟ آیا اقبال عجیب به رشتههای تجربی و افول در انتخاب رشتههای ریاضی میتواند پیامی به ما بدهد؟افول استقبال داوطلبان از علوم ریاضی و مهندسی، رشد چشمگیر گرایش به رشته تجربی از نیمۀ دوم دهه ۸۰ تا اواسط نیمه دوم دهه ۹۰ و همین طور افزایش قابل توجه داوطلبان رشته انسانی در سالهای اخیر توجه کارشناسان بسیاری را به خود جلب کرده است.برخی قرارگرفتن کشور در مسیر توسعه و عمران و نیاز به حضور مهندسان را دلیل گرایش به رشتههای مهندسی در اواخر دهه ۶۰ و سپس دهه۷۰ میدانند تا آنجا که حتی کسانی که علاقهمند به رشتههای پزشکی و حقوق بودند نیز دیپلم ریاضی میگرفتند و در کنکور ریاضی شرکت میکردند . این احساس نیاز پس از گذار از دوران سازندگی فروکش کرد و احساس نیاز به فارغالتحصیلان این رشتهها کاهش یافت. نکته دیگری که شاید بتوان آن را با عدم گرایش به علوم ریاضی و مهندسی در دو دهه اخیر مرتبط دانست، این که بیشترین تعداد مشاغلی که در این دو دهه در کشور تولید شده در بازار کار اصلی مهندسان یعنی بخش صنعت ایجاد نشده بلکه در بخش خدمات به وجود آمده است. از سال ۸۴ تا سال ۹۸ تعداد مشاغل خالص ایجادشده در بخش خدمات، دو میلیون و ۸۵۰ هزار شغل بوده در حالی که این تعداد در بخش صنعت یک میلیون و ۴۷۱ هزار شغل بوده است. تعداد داوطلبان کنکور ۱۴۰۲ رشته هنر ۳۹.۰۰۰ ۶۹%کاهشرشته زبان ۵۸.۰۰۰ ۶۷%کاهشرشته ریاضی ۱۲۰.۰۰۰ ۱۵%کاهشرشته انسانی ۳۰۹.۰۰۰ ۲۵%کاهشرشته تجربی ۴۵۰.۰۰۰ ۲۱%کاهش