زبان دنیا بدون برجام

سازمان همکاری شانگهای با بهره‌مندی از سه میلیارد جمعیت، بیش از ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلی در عرصه جهانی، عضویت چهار قدرت هسته‌ای و دو عضو دائم شورای امنیت، تجربه‌ای منحصر به فرد برای کشورمان فراهم می‌کند؛ چراکه این سازمان بر پایه همکاری‌های امنیتی و سیاسی شکل گرفته و در طول سال‌های عمرش تلاش کرده این موضوع را دنبال کند، ولی در سال‌های اخیر و به‌خصوص بعد از تحریم روسیه و چین گرایش این سازمان به سمت همکاری‌های اقتصادی بیشتر شده است. ایران، ظرفیت‌های بسیار خوب و گسترده‌ای در زمینه‌های اقتصادی، مسیر‌های مواصلاتی، کریدور‌ها، ترانزیت، انرژی، علم و فناوری و بهداشت و سلامت دارد و این ظرفیت‌ها می‌تواند به عنوان ارزش افزوده در این سازمان مطرح باشد و با توجه به نیاز به این ظرفیت‌ها، عضویت ایران می‌تواند در این سازمان تحول ایجاد کند.

سازمان مهم منطقه‌ای
نشست دیروز آخرین گام از روند عضویت کامل و رسمی و تمام‌عیار ایران در سازمان همکاری شانگهای بود و عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای یک منفعت دوطرفه، هم برای ایران و هم برای شانگهای و اعضای آن است. این تحول مثبت می‌تواند ارزش‌ افزوده‌های مرتبط با سازمان شانگهای به عنوان سازمان مهم منطقه‌ای را افزایش دهد و این تحولی در راستای منافع همه کشورهای عضو و تقویت روند منطقه‌گرایی خواهد بود.

چرا شانگهای مهم است؟
اما مزایای عضویت در شانگهای چیست؟ سازمان همکاری شانگهای در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف برقرارکردن موازنه قدرت در برابر نفوذ آمریکا و ناتو به نام شانگهای۵ پایه‌گذاری شد و بعد از پیوستن ازبکستان به آن، سازمان همکاری شانگهای نام گرفت. سازمان همکاری شانگهای رسما در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ میلادی تأسیس و دفتر مرکزی آن در چین ایجاد شد. زبان رسمی این سازمان روسی و چینی است.
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۵ و چهار سال بعد از تشکیل رسمی این سازمان به همراه هند و پاکستان عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای شد و یک سال بعد ( ۲۰۰۶ میلادی) درخواست عضویت دائم در این سازمان را مطرح کرد. هند و پاکستان در تابستان سال ۲۰۱۶ میلادی به عضویت دائم این سازمان درآمدند. عضویت دائم ایران در بیست و یکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در ۲۶ شهریور ۱۴۰۰ با حضور سید ابراهیم رئیسی در دوشنبه پایتخت تاجیکستان مورد پذیرش اعضای این سازمان قرار گرفت و یادداشت تعهدات عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای هم ۲۳ شهریور ۱۴۰۱ توسط حسین امیرعبداللهیان در نشست سران شانگهای در سمرقند امضا شد و اکنون جمهوری اسلامی ایران بعد از عضویت دائم در همه تصمیم‌گیری‌های سازمان حضور خواهد داشت، از جمله هر عضو جدید اعم از عضو دائم،‌ ناظر و شریک گفت‌وگو برای پیوستن به این سازمان باید موافقت همه اعضا را به دست بیاورد.

در نشست شانگهای چه گذشت؟
دیروز (سه‌شنبه) ۱۳ تیر و در بیست و سومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای که به صورت مجازی و به ریاست هند برگزار شد، عضویت جمهوری اسلامی ایران در این سازمان به صورت رسمی اعلام و بر این اساس جمهوری اسلامی ایران نهمین عضو سازمان همکاری شانگهای شد. چین،‌ روسیه، هند،‌ قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان، پاکستان و ازبکستان هشت عضو اصلی این سازمان هستند که با پیوستن ایران در حال حاضر این سازمان ۹ عضو دائم دارد. امارات هم اردیبهشت همین امسال توانست شریک گفت‌وگو در سازمان همکاری شانگهای شود.
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در سخنرانی افتتاحیه این نشست از ایران به عنوان عضو جدید سازمان شانگهای یاد کرد و به ایران تبریک گفت. نخست‌وزیر هند در ادامه افزود: برای مردم ایران و سید‌ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران آرزوی بهترین‌ها را دارم چرا‌که ایران دیگر به طور رسمی به عنوان عضو رسمی سازمان شانگهای پذیرفته می‌شود. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه هم دیروز طی سخنانی در این نشست عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای را تبریک گفت و افزود: پیوستن رسمی ایران به این سازمان می‌تواند ظرفیت جدیدی به آن بیفزاید. امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان هم در سخنانش در این نشست، عضویت دائم ایران در این سازمان را تبریک گفت.

متعهد به ایجاد یک نظم جهانی عادلانه هستیم
ولادیمیر پوتین در سخنرانی خود در اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که او هم به صورت ویدئو کنفرانس سخنرانی کرد، گفت: پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای به ظرفیت‌های این سازمان می‌افزاید. امروزه تهدیدها و خطرهای اقتصادی در حال گسترش هستند؛ امری که می‌تواند منجر به تهدیدات امنیتی شود. این امر بیش از حد مهم است. پوتین گفت: بسیاری از کشورها در حال توسعه ایده‌های نئونازی در اوکراین و مسلح کردن اوکراین برای آسیب رساندن به روسیه هستند. یک جنگ ترکیبی آشکار علیه روسیه در جریان است. وی از کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به دلیل حمایت از اقدامات مسکو برای حفاظت از نظم و قانون اساسی روسیه در جریان شورش مسلحانه اخیر توسط گروه واگنر تشکر کرد. پوتین گفت: روسیه یقینا در برابر تحریم‌ها و فشارهای خارجی مقاومت خواهد کرد و امروز مردم روسیه از هر زمان دیگر با هم متحدتر هستند. رئیس‌جمهور روسیه در بخش دیگری از سخنانش از پیوستن بلاروس به سازمان همکاری شانگهای نیز حمایت کرد. وی با اشاره به ضرورت ایجاد سازوکارهای بانکی و پولی جدید برای تسهیل تجارت میان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، استفاده از ارزهای ملی کشورها را مورد اشاره قرار داد و گفت: بیش از ۸۰ درصد تجارت میان روسیه و چین با استفاده از روبل و یوان (ارزهای ملی دو کشور ) انجام می‌شود. پوتین افزود: سهم ارز روسیه در معاملات صادراتی با کشورهای سازمان همکاری شانگهای در سال۲۰۲۲ از ۴۰ درصد فراتر رفت. رئیس‌جمهور روسیه در بخش دیگر از سخنانش گفت که سازمان همکاری شانگهای متعهد به ایجاد یک نظم جهانی عادلانه با محوریت سازمان ملل است.

روز تاریخی شانگهای
روزهای آینده در حوزه سیاست خارجی کشورمان تاریخی خواهد بود؛ اجلاس دیروز موضوعاتی را در دستورکار داشت که یکی از آنها عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای بود و علاوه‌برآن توسعه کریدور شمال ــ جنوب، تکمیل پروژه «یک کمربند ــ یک جاده»، مبارزه با افراط‌گرایی و تروریسم و تلاش برای دلارزدایی در تبادل تجاری میان کشورها از دیگر موضوعات دستورکار اجلاس بودند اما اتفاق مهم‌تر عضویت دائم ایران در این سازمان است که وضعیت کشورمان از ناظر به دائم تغییر می‌کند و اتفاقی تاریخی رقم خواهد خورد، چراکه کارشناسان بین‌الملل معتقدند سازمان همکاری شانگهای ماهیت اقتصادی و امنیتی دارد و اقداماتی برای تبدیل این سازمان به نهاد امنیتی و اقتصادی انجام داده است. همچنین تلاش این سازمان توسعه اقتصادی و افزایش تبادلات تجاری میان کشورهاست. از آنجا که این سازمان در تلاش است دلارزدایی را در دستور جلسات اصلی خود قرار دهد، تلاش‌های زیادی از سوی اعضا برای نهادینه کردن این موضوع انجام شده است. همچنین شاهد مشابه چنین ابتکاری از سوی کشورهای عضو بریکس هستیم که حدود دو ماه آینده در اجلاس آفریقای‌جنوبی با حضور کشورهای عضو، این موضوع بررسی می‌شود و به رأی گذاشته خواهد شد.

تاثیر روی انتقال انرژی از خلیج‌فارس
در زمینه انتقال انرژی از تنگه هرمز و خلیج‌فارس به بازارهای بین‌المللی، میانگین ۲۵ تا ۳۵ میلیون بشکه نفت فقط از تنگه هرمز عبور می‌کند و عبور این حجم گسترده حامل‌های انرژی از تنگه هرمز به بازارهای جهانی به برقراری ثبات و امنیت نیاز دارد که می‌توان خروجی این موضوع را در برقراری و ازسرگیری روابط دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی ایران و عربستان شاهد بود که با میانجیگری چین انجام شد. یکی از نقش‌های کلیدی جمهوری اسلامی ایران در غرب‌آسیا حفظ ثبات و امنیت منطقه‌ای است. علاوه‌براین، توسعه پروژه «یک کمربند و یک جاده» که از سوی چین دنبال می‌شود، همه بازارهای منطقه اوراسیا، اروپا، اروپای‌ شرقی و غربی را در بر می‌گیرد. بنابراین عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای یکی از لازمه‌های اساسی پیاده‌سازی و اجرایی شدن پروژه «یک کمربند و یک جاده» است که با توجه کشورهای عضو این سازمان اجرایی شده و حالا ۱۳تیر روزی تاریخی در عرصه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود که شاهد عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای بودیم.

​​​​​​​نظم عادلانه بین‌المللی، نیازمند حذف دلار است
سید‌ابراهیم رئیسی ظهر دیروز اولین بار به عنوان رئیس‌جمهور نهمین عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، در بیست و سومین نشست سران این سازمان مهم منطقه‌ای، بزرگترین ظرفیت کشورهای عضو برای وحدت و صلح‌سازی را ظرفیت تمدنی آنها دانست و بیان کرد: اینک که این قاره کهن دوباره سربرآورده باید با تکیه بر اخلاق، معنویت، عدالت، عقلانیت و احترام به کرامت انسانی، بار دیگر تمدن‌ساز شود. سازمان همکاری‌های شانگهای که نماد این «خانواده بزرگ تمدنی» است اکنون در جایگاهی ایستاده که می‌تواند، افق‌های جدیدی از همگرایی منطقه‌ای و همکاری‌های امنیت‌ساز را بنا نهد. رئیسی بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان سازمانی در حال رشد با شاخصه‌ها و ظرفیت‌های قابل توجه، از جایگاه ممتازی در ارتقای روند توسعه همکاری‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی برخوردار است. قطعا مزایای عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، در تاریخ ماندگار خواهد شد.
رئیس جمهور افزود: در باب امنیت؛ تجربه ملل مختلف در دو دهه گذشته، بیش از پیش نشان داده که امنیت، امری درون‌زا و دستاوردی جمعی است. صلح و ثبات پایدار، زمانی میسر می‌شود که ملت‌های منطقه با تکیه بر آرمان‌های مشترک برآمده از فرهنگ و تمدن خود، بستر همکاری را فراهم آورند. امنیت منطقه‌ای از خواست ملت‌ها آغاز شده، با اراده دولت‌ها قوام یافته و به‌دور از مداخله قدرت‌های سلطه‌گر میسر شود.
به گفته وی جمهوری اسلامی ایران بر اساس چنین دیدگاهی، سیاست «همسایگی و همگرایی» را مبنای سیاست خارجی خود قرار داده و آن را مسیر مطلوب برای تحقق صلح و ثبات منطقه‌ای می‌داند. جمهوری اسلامی ایران با تجربه بیش از دو دهه مبارزه موفق با تروریسم و افراط‌گرایی، تعهد خود به تضمین امنیت و مبارزه با سلطه‌گری در منطقه را به اثبات رسانده است و آمادگی دارد که تجربه و ظرفیت‌های خود را در چارچوب سازوکارهای سازمان همکاری شانگهای به اشتراک بگذارد تا به‌سوی منطقه‌ای عاری از تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی پیش‌رویم. رئیسی یادآور شد: جمهوری اسلامی که حتی فراتر از سهم عادلانه خود از آوارگان ملت ستم‌دیده افغانستان میزبانی کرده، بر این باور است که صلح‌پایدار در این کشور راه‌حلی جز تشکیل حکومت فراگیر از همه گروه‌ها و اقوام و احزاب‌سیاسی و جریان‌های‌مذهبی ندارد.
رئیس‌جمهور تاکید کرد: ما همچنین آمادگی همکاری در مقابله با تهدیدهای نوین ازجمله در حوزه جرایم سایبری و جرایم سازمان‌یافته موادمخدر را از طریق سازمان همکاری‌های شانگهای داریم. در باب اقتصاد، سازمان همکاری شانگهای بیش از ۶۰درصد منطقه اوراسیا و بیش از ۴۰درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده است. این ظرفیت عظیم، توان بالقوه گسترده‌ای را به این سازمان برای توسعه تجارت و تعمیق همکاری‌های اقتصادی در اشکال مختلف اعطا کرده است.