۵مزیت ائتلاف دریایی در خلیج‌فارس

در دوره معاصر نیز کشورهای صاحب قدرت همانند آمریکا با اعزام ناوهای هواپیمابر، زیردریایی‌های اتمی و هواپیماهای استراتژیک خود، حضوری فعال در این منطقه داشته‌اند. اگرچه این موضوع با نگاه سطحی و به بهانه تأمین امنیت، نقش تأثیرگذاری در منطقه دارد اما با نگاه عمقی و بررسی تجربه سالیان اخیر، نه‌تنها منجر به ایجاد صلح و آرامش در منطقه نبوده، بلکه بحران‌های شدیدی را نیز به دنبال داشته است. در جهت رفع نگرانی درخصوص ناامنی و بی‌ثباتی ناشی از حضور کشورهای فرامنطقه‌ای، جمهوری اسلامی ایران در سال‌های قبل هم طرح تشکیل ائتلاف دریایی با حضور کشورهای منطقه را مطرح کرد. اگرچه در ابتدا این طرح مورد موافقت قرار نگرفت اما پس از توافقات صورت‌گرفته بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، خبرها حکایت از تشکیل ائتلاف دریایی با حضور کشورهای منطقه دارد که این موضوع طی مصاحبه امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی راهبردی مورد تأیید قرار گرفته است. در این گزارش نقش این ائتلاف دریایی را بر امنیت کشورهای منطقه مورد تجزیه و تحلیل قرار دادیم.

پایان حضور آمریکا در منطقه خلیج‌فارس
جنگ جهانی دوم انگیزه حضور نظامی آمریکا در سراسر جهان شد. اقدام متفقین و در رأس آنها آمریکا، سبب دخالت نظامی شوروی و انگلیس در ایران و به دنبال آن حضور نیروهای آمریکایی در خلیج‌فارس شد که علایق سیاسی و اقتصادی آن دولت را درپی داشت اما تحولات جهانی و افزایش قدرت جمهوری خلق چین، آمریکا را بر آن داشت تا رویکرد خود را از منطقه خلیج‌فارس به سمت دریای چین و تنگه تایوان معطوف نماید. از طرفی توافق ایران با عربستان که با وساطت چین به وقوع پیوست این فرصت برای کشورهای منطقه ایجاد کرد تا برای تأمین امنیت به دیگر کشورها متکی نباشند. لذا باتوجه به توضیحات داده‌شده حضور آمریکا به عنوان متضمن امنیت منطقه، دیگر توجیهی نخواهد داشت.

اتمام پروژه ایران‌هراسی در سطح منطقه
در چند سال اخیر به‌واسطه سیاست ایران‌هراسی و با ادعای «مهار ایران» شاهد ائتلاف‌سازی علیه جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج‌فارس با حضور برخی از کشورهای منطقه و خارج از منطقه بوده‌ایم. چنان که این کشورها بعضا ادعاها و اتهاماتی را علیه ایران در این حوزه مطرح می‌کردند، ولی اکنون به نظر می‌رسد این ائتلاف‌ها به نوعی در حال فروپاشی است و ابتکار مطرح‌شده از سوی تهران، می‌تواند جایگزین این گونه ائتلاف‌ها شود که هم چهره جمهوری اسلامی ایران را در بین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس موجه سازد و هم هزینه‌های امنیتی کشورهای یادشده را به حداقل می‌رساند.‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍

ثبات امنیت در منطقه خلیج‌فارس
با تشکیل ائتلاف دریایی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای منطقه، نقطه عطفی در همکاری‌های امنیتی منطقه‌ای در خلیج‌فارس در حال شکل‌گیری است. برای نخستین بار در طول چهار دهه گذشته می‌توان شاهد رسمیت یافتن یک ائتلاف نظامی متشکل از ایران و اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس بود. به تبع آن تحولات منطقه‌ای روند متفاوت‌تری از گذشته را سپری می‌کند و در عین حال می‌توان شاهد پویایی‌های جدیدی در نظام امنیتی منطقه بود که می‌تواند چشم‌انداز با ثبات‌تری از مجموعه سیاسی امنیتی خلیج‌فارس، غرب آسیا و شمال آفریقا به دست دهد و تأثیرات این ثبات نیز به پیشرفت در هم‌گرایی کشورهای منطقه در حوزه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی بینجامد.

کاهش خرید و فروش تسلیحات در منطقه
تشکیل ائتلاف دریایی با حضور کشورهای منطقه میزان تهدید را کاهش می‌دهد و به دنبال آن، امنیت نیز فراهم می‌گردد، چرا که کشورهای منطقه با ایران یک پیمان و توافقنامه امضا کرده‌اند و دیگر لازم نیست نگران باشند که ایران امنیت آنها را به مخاطره بیندازد. در صورت تشکیل چنین ائتلافی، ایران ضمانت می‌دهد که امنیت این کشورها به مخاطره نیفتاده، درنتیجه از دید آنها در صورت تحقق و توفیق این توافقنامه دیگر جای نگرانی در ارتباط با ایران وجود ندارد که البته این امر در گروی توان و قدرت دستگاه دیپلماسی ما است.

افزایش قدرت اقتصادی کشورهای منطقه
کشورهای حوزه خلیج‌فارس در کنار الجزایر و لیبی با اکتشاف متوالی منابع انرژی از دهه ۵۰ میلادی، اهمیت خود در بازار بین‌المللی نفت و در درجه دوم گاز را به اثبات رسانده‌اند. حدود ۱.۵۵تریلیون بشکه ذخایر قطعی نفت خام در جهان وجود دارد و در این میان، کشورهای حوزه خلیج‌فارس با در اختیار داشتن حدود یک‌سوم این ذخایر، بازیگری مهم و کلیدی در بازار انرژی جهان به شمار می‌روند. مجموع ذخایر شش کشور حوزه خلیج‌فارس (عربستان، بحرین، قطر، سلطنت عمان، امارات و کویت) ۵۱۰ میلیارد بشکه نفت است که حدود ۳۲.۷درصد مجموع ذخایر قطعی جهان (۱.۵۵تریلیون بشکه نفت) را تشکیل می‌دهد. پدیدار شدن قدرت‌های اقتصادی رو به رشد و شکوفایی آنها ضرورت این نگرش استراتژیک به حوزه‌های تأمین انرژی در جهان را روشن‌تر ساخته ، بنابراین مرزهای امنیت با منافع کشورهای جهان انطباق پیدا کرده است. با تشکیل ائتلاف دریایی در خلیج‌فارس و حضور کشورهای منطقه، افزایش قیمت نفت و گاز در منطقه امری طبیعی است؛ چرا که خود این کشورها از تأمین‌کننده‌های اصلی منابع نفت و گاز در دنیا به شمار می‌آیند. بنابراین، این ائتلاف بومی‌محور می‌تواند امنیت صنعت کشتیرانی را نیز تضمین کند و اقتصادهای بزرگ دنیا با خیالی آسوده و در فضای امن نسبت به خرید نفت و گاز از خلیج‌فارس اقدام کنند که این امر سبب شکوفایی اقتصاد کشورهای منطقه می‌شود.