امشب آخرین ماه گرفتگی نیم‌ سایه تا ۱۹ سال دیگر

به گزارش جام جم آنلاین، در ۵ می ۲۰۲۳ برابر با ۱۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲، مردم در بسیاری از نقاط اروپا، آفریقا، آسیا و نیز استرالیا فرصت مشاهده یک ماه گرفتگی عمیق نیم سایه را دارند. این رویداد نجومی که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است، عمیقترین ماهگرفتگی نیمه سایه تا سال ۲۰۴۲ میلادی و سال ۱۴۲۱ شمسی خواهد بود. ماه گرفتگی نیم سایه به چه معناست؟ در طی یک ماه گرفتگی نیم سایه، تنها سایه بیرونی زمین، (penumbra) روی قرص ماه میافتد. برای اینکه ماه گرفتگی رخ دهد، خورشید، زمین و ماه باید در یک راستا قرار گیرند. با این حال، از آنجایی که صفحه مدار ماه به صفحه مدار زمین تمایل دارد، گاهی اوقات آنها به طور کامل تراز نمیشوند. بنابراین، زمین مانع رسیدن نور خورشید به ماه میشود و بیشترین سایه زمین بر روی قرص ماه میافتد که در اصطلاح به آن penumbra میگویند. گفتنی است که واژه penumbra از ریشه لاتین دو واژه pene به معنای نیمه و umbra به معنای سایه گرفته شده است. این ماه گرفتگی چگونه خواهد بود؟ در طول ماهگرفتگی نیم سایه، ماه کمی تیرهتر به نظر میرسد و این تفاوت به سادگی با چشم غیرمسلح قابل تشخیص نیست، به خصوص اگر آسمان ابری یا غبار آلوده باشد. در زمان وقوع این رویداد، در نزدیکی نقطه میانی ماه گرفتگی، سطح ماه ممکن است به جای رنگ سفید معمول، تیره رنگ تر و رنگی مایل به قهوهای پیدا کند. در حین چنین خسوفهایی، تنها بخشی از صفحه ماه که در قسمت نیم سایه قرار دارد، تاریک میشود و در واقع، امشب، قسمت بیشتر صفحه ماه پوشیده خواهد شد. قدر ماه گرفتگی چیست؟ اخترشناسان برای اندازهگیری عمق ماهگرفتگی از اصطلاح «قدر گرفتگی»، (eclipse magnitude) استفاده میکنند. بیایید برای لحظهای به تئوری مربوط به قدر ماه گرفتگی بپردازیم تا متوجه شویم در این زمان چه اتفاقی رخ میدهد. قدر ماه گرفتگی کسری از قطر ماه است که توسط سایه زمین پوشانده شده است. از آنجایی که زمین دارای دو نوع سایه است، ماه گرفتگی دو نوع قدر دارد؛ قدر umbral و قدر penumbral که هر دوی آنها در زمان بیشترین گرفتگی محاسبه میشوند. قدر Umbral: گرفتگی کامل: بیشتر از ۱ گرفتگی جزئی: از ۰.۰ تا ۰.۹ گرفتگی نیم سایه: کمتر از ۰ قدر umbral منفی به فاصلهای از لبه قرص ماه مرئی تا لبه سایه umbral که توسط قطر ماه تقسیم میشود، میگویند. قدر penumbral: گرفتگی کامل: بیشتر از ۲ گرفتگی جزئی: از ۱ تا ۲ گرفتگی نیم سایه: کمتر از ۱ گرفتگیهای نیم سایه با قدر زیر ۰.۶۰ معمولا با چشم غیر مسلح قابل تشخیص نیستند. این ماه گرفتگی در کدام مناطق قابل مشاهده است؟ امشب، ۱۵ اردیبهشتماه، ماه گرفتگی نیمسایه دارای قدر umbral -۰.۰۴۶ و قدر نیم سایه ۰.۹۶۵۵ رخ خواهد داد. این ماهگرفتگی نیمسایه در آسیا و استرالیا کاملا قابل مشاهده خواهد بود. در هنگام طلوع یا غروب ماه، در آفریقا و اروپای شرقی و مرکزی نیز قابل مشاهده خواهد بود. در ایران، این ماه گرفتگی در ساعت ۱۸ و ۴۴ دقیقه و ۱۱ ثانیه به وقت کشورمان آغاز میشود، لحظه اوج آن در ساعت ۲۰ و ۵۲ دقیقه و ۵۸ ثانیه خواهد بود و در ساعت ۲۳ و یک دقیقه و ۴۵ ثانیه شبانگاه جمعه ۱۵ اردیبهشت به پایان خواهد رسید.