گشایش گره‌های ذهنی در عصر تبیین

جهاد تبیین را جدی باید گرفت. همه، در حوزه، در دانشگاه، در صداوسیما، در مطبوعات، در هر جایی که شما ایستاده‌اید و یک شعاع پیرامونی‌ای دارید و می‌توانید روی آن اثر بگذارید، باید تبیین انجام بگیرد؛ تبیین درست، تبیین صحیح. اگر در اواخر دهه۹۰ یکی از کلیدواژه‌های پرتکرار رهبر انقلاب به اقتضای شرایط موضوع «نفوذ» بود امروز در دوره جدید تمرکز ایشان بر موضوع «جهاد تبیین» است که هندسه آن در جامعه با نقش‌آفرینی گروه‌های مرجع، نخبگان و رسانه‌ها تکمیل می‌شود. برای بررسی چرایی اهمیت این موضوع در دو سال اخیر و کم‌کاری دستگاه‌های عریض‌وطویل فرهنگی در حرکت میدانی برای این حوزه با عباس سلیمی‌نمین مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن در ادامه از نگاه‌تان می‌گذرد:‌

عباس سلیمی‌نمین در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به تاکیدات مکرر رهبر انقلاب درباره ضرورت تببین گفت:‌ روشنگری در حوزه مسائل مختلف به‌ویژه بررسی یک تحول و استمرار آن عرصه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. از آن جهت که برخی مسائل رویدادمحور یا موضوع‌محور قطعا از پیچیدگی خاصی برخوردار است و شما نمی‌توانید با برخی از مسائل حساس به‌صورت یک‌وجهی مواجه شوید.

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران ادامه داد: از سوی دیگر موضوع انقلاب و استقرار نظام جمهوری اسلامی و همچنین حاکمیت یک نظام دینی با ویژگی‌های خاص خود در ایران هم با توجه به این‌که برای اولین بار عرضه شده است وجوه و ابعاد مختلفی را در بر می‌گیرد. بنابراین اشخاص، نهادها، مراکز و دیگر گروه‌های مرجع که به‌طور معمول وظیفه روشنگری در حوزه انقلاب اسلامی را دارند باید نسبت به همه این ویژگی‌ها شناخت کامل داشته باشند.

پیش‌نیازهای روشنگری و جهاد تبیین

این پژوهشگر تاریخ معاصر با بیان این‌که ورود به عرصه روشنگری وابسته به پیش‌نیازهایی است تصریح کرد: کسانی که می‌خواهند در این حوزه ورود کنند باید در ابتدا همه مسائل انقلاب اسلامی با همه ابعاد آن را درک کنند و قدرت هضم این وجوه مختلف را داشته باشند تا به شناخت کافی درباره آن برسند. چون زمانی که اگاهی نسبت به موضوع وجود نداشته باشد طبیعتا نمی‌تواند در برابر هجمه‌هایی که صورت می‌گیرد تا واقعیت‌های موجود را با شبهات و بیان غیرواقع مورد تعرض قرار دهد از آمادگی لازم برای دفاع برخوردار باشد.
سلیمی‌نمین درباره هندسه تبیین و طراحی و برنامه‌ریزی برای روشنگری اذهان و افکارعمومی گفت: تلاش‌های مختلفی از سوی معاندان انقلاب اسلامی برای مخدوش‌کردن واقعیت‌ها صورت می‌گیرد. دستگاه‌های تبلیغاتی و رسانه‌ای دشمن از همه امکانات خود استفاده می‌کنند تا ذهن مردم ایران به‌ویژه نسل‌های نو را نسبت به جمهوری اسلامی بدبین کنند و حقایق را به‌صورت مخدوش، ناقص و غیرواقع ارائه دهند. طبعا برای رویارویی با این جبهه باید مجهز باشیم.

هندسه تبیین

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران با بیان این‌که ضرورت دارد مراکز فرهنگی، علمی، دانشگاهی و حوزوی دربرابر شبهات از آمادگی کامل برخوردار باشند خاطرنشان کرد: باید در ابتدا هندسه تبیین مورد بررسی قرار گیرد. در گام اول باید درک درستی از ماهیت انقلاب اسلامی و نظام مستقر در ایران داشته باشیم و ابعاد آن را بشناسیم و در گام دوم رصد همه شبهات و تبلیغات منفی جزو بایسته‌های این عرصه است.

وی ادامه داد: کسانی که متولی پاسخگویی به شبهات و عرصه‌داری در میدان جهاد تبیین هستند باید به این نکته توجه کنند که روشنگری هم لوازم خاص خود را دارد و اگر قرار است در این حوزه ورود کنیم باید شناخت کافی از شبهات داشته باشیم و برای ارائه پاسخ مناسب ابعاد مختلف را مورد بررسی قرار دهیم و فهم کافی نسبت به موضوع مورد شبهه پیدا کنیم. طبعا تبیین درست مسائل نیازمند مخاطب‌شناسی هم هست و باید بدانیم که با چه گروه هدفی مواجهیم و آنها بعد از این‌که در معرض شبهات قرار گرفتند چه سوالاتی در ذهن دارند. واقعیت آن است که اساسا وقتی تشکیک در یک واقعیت صورت می‌گیرد زدودن این شک و برطرف‌کردن این بدگمانی‌ها کاری سخت و دشوار است و اگر نسبت به شبهات پاسخ درستی ارائه نشد جهاد تبیین به نتیجه لازم نخواهد رسید.

ضعف دستگاه‌ها در حوزه تبیین

مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران درباره دلایل اهتمام‌نداشتن دستگا‌‌‌ه‌ها،‌ مراکز فرهنگی،‌ نهادها، نخبگان و گروه‌های مرجع نسبت به موضوع جهاد تبیین اظهار کرد: این‌که چرا همچنان موضوع روشنگری جزو مسائل بر زمین مانده در نظام جمهوری اسلامی است به عوامل مختلفی بستگی دارد. بخشی از این ضعف ناشی از آن است که بسیاری از کسانی که امروز از آنها انتظار می‌رود در این عرصه به وظیفه خود عمل کنند هنوز به‌درستی ابعاد مختلف مسائل حاکمیت دینی را درک نکردند و نگاه جامعی در این زمینه نسبت به انقلاب اسلامی، ماهیت، شعارها و آرمان‌های آن ندارند.

وی با اشاره به شبهاتی که از ابتدای پیروزی انقلاب تاکنون درباره تاریخ معاصر، شکل‌گیری نهضت مذهبی مردم، پیروزی انقلاب اسلامی، استقرار نظام و دوران دفاع‌مقدس تا حوادث اخیر مطرح می‌شود، گفت: کسانی که می‌خواهند وارد عرصه روشنگری شوند باید توجه داشته باشند که برخی تحریف‌ها و شبهات رویدادمحور است و به رخدادی اشاره می‌کند که مثلا در ۵۰ سال یا یک قرن اخیر رخ داده و مجموعه‌هایی که این شبهه را رواج می‌دهند تلاش دارند تا روایت کاملا مخالف واقعیت در تعارض با حقایق موجود را ارائه دهند و در افکار مردم گره‌های ذهنی ایجاد کنند. طبعا پاسخگویی به این شبهه با توجه به اسناد و مدارک موجود کار چندان پیچیده‌ای نیست اما برخی از مسائل چندوجهی است و برخی شبهات حتی ماهیت نظام جمهوری اسلامی و آرمان‌های انقلاب را مورد هدف قرار می‌دهد.

وی در همین ارتباط به رویدادهای دهه اول انقلاب اشاره کرد و گفت: زمانی که ابوالحسن بنی‌صدر به‌عنوان اولین رئیس‌جمهور انتخاب شد امام با این‌که نسبت به انتخاب او موافق نبودند اما برای احترام به رای ملت از بنی‌صدر حمایت می‌کردند و حتی او را به‌عنوان فرمانده کل قوا برگزیدند. این رفتار امام اما برای برخی از نزدیکان ایشان و چهره‌های موثر نظام مثل آقای هاشمی‌رفسنجانی قابل هضم نبود و وقتی به نامه‌های آقای هاشمی به امام مراجعه می‌کنیم می‌بینیم که او از نحوه برخورد امام با اولین رئیس‌جمهور ایران گله‌مند است. این درحالی‌است که امام برای این‌که اولین ثمره حضور مردم در انتخابات به نتیجه برسد از رئیس‌جمهور برآمده از آرای عمومی پشتیبانی می‌کند و البته در ادامه با توجه به کارشکنی‌های بنی‌صدر عزل او از فرماندهی کل قوا و طرح عدم کفایت سیاسی او مطرح می‌شود.

سلیمی‌نمین با اشاره به اهمیت نقش‌آفرینی بیشتر رسانه در حوزه تببین تصریح کرد: برخی نهادها و مراکز که وظیفه اصلی روشنگری را دارند برای شانه خالی‌کردن از این تکلیف، این رسالت را تنها در حوزه وظایف اهالی رسانه می‌دانند. این تلقی البته محل ایراد و نقد فراوان است. چون مهم‌ترین وظیفه‌ای که می‌توان برای رسانه‌ها در نظر گرفت انتقال درست پیام‌ به مخاطبان است و البته می‌توان انتظار داشت کسانی که در این حوزه کار می‌کنند با تحقیق و جست‌وجوگری تولید پیام کنند اما به نظر من تبیین درست مسائل مربوط به ماهیت و درون انقلاب اسلامی خیلی از حد رسانه‌ها بالاتر است و می‌بایست افراد، مراکز فرهنگی، نخبگان و گروه‌های مرجع در این حوزه ورود جدی کنند.

روزنامه جام جم