«کلاغ‌پر» با چاشنی فلسفه

چرا فلسفه، آن هم برای کودکان؟
لیدا عرفانیان، سردبیر و تهیه‌کننده رادیو و تلویزیون درباره لزوم رفتن سراغ داستان فلسفه برای کودکان در گفت‌و‌گویی که داشتیم بیان کرد: امروزه رسانه‌ها به‌عنوان یکی از ابزار‌های اصلی انتقال و گسترش ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی در رفتار کودکان و نوجوانان نقش مهمی دارند. 
آموزش فلسفه به کودکان تفکر انتقادی، درست اندیشیدن، خردورزی، خردگرایی، روشمند فکر کردن، استدلال، پرسشگری، عقلانیت و نقادی را یاد می‌دهد. تفکر انتقادی هم تلاش برای ایجاد ارزشیابی‌های منطقی و قابل اطمینان است تا ببینیم که چه چیزی را می‌توانیم منطقی باور کنیم و چه چیزی را نمی‌توانیم قبول کنیم. تفکر انتقادی مهارت‌های فرد را در تعبیر، تفسیر، تجزیه و تحلیل، ارزیابی و شناسایی پدیده‌های اجتماعی افزایش می‌دهد. 
او با اشاره به بیانات رهبری در این خصوص افزود: در روز‌هایی که هجوم نرم، فرهنگ و افکار عمومی را تهدید می‌کند رهبر انقلاب فرمودند: «فلسفه شکل دادن فکر است، یاد دادن فهم کردن است، ذهن را به فهمیدن و تفکر کردن عادت دادن است؛ این از اول باید به وجود بیاید.» گویی جای تحلیل و تفکر در تغییر ذائقه‌ فرهنگی و اجتماعی جامعه خالی است، گرچه برای داشتن جامعه‌ای سالم، فکور و مطالبه‌گر باید از دوران کودکی آغاز کرد، یعنی کودک جامعه از اول خو کند به فکر کردن، عادت کند به خردورزی. 
عرفانیان در پاسخ به این‌که اصلا فلسفه برای کودکان چیست؟ گفت: این‌گونه طرح برنامه رادیویی کلاغ پر برای یادآوری اهمیت پرورش تفکر از سنین کودکی با رویکرد تمرین روش تحلیل و تفکر در رادیو تهران شکل گرفت. هدف اصلی این طرح؛ ترویج آموزه‌های فلسفی و تمرین نگرش فلسفی در کودکان و نوجوانان است.
طراحی مراحل اجرایی برنامه رادیویی کلاغ پر هم از موضوعاتی بود که او درباره‌اش عنوان کرد: در این برنامه از ادبیات داستانی مختص کودکان استفاده و داستان توسط آتی جان‌افشان و صداپیشه‌گان متبحر خوانده و تهیه می‌شود هنرمندانی چون عذرا وکیلی، گیتی خامنه، ارشیر منظم و... .

اهمیت نقش اندیشه‌ورزی
آوید بزرگی که اجرای کلاغ پر را به‌عهده دارد به قاب کوچک از اهمیت نقش اندیشه‌ورزی گفت و افزود: از پدید آمدن شاخه‌ای از فلسفه به‌عنوان فلسفه برای کودکان، سال‌های خیلی زیادی نمی‌گذرد اما چه خوش که این بخش ارزشمند، به کوشش استادان فلسفه و علوم تربیتی و رشته‌های مرتبط، چند دهه است که در ایران هم مورد توجه و پیگیری قرار گرفته و مسیر درخشانی را طی می‌کند. 
او با اشاره به حضورش در کلاغ پر بیان کرد: وقتی پیشنهاد اجرای برنامه‌ای در همین راستا، توسط دکتر عرفانیان به من داده شد، با افتخار برای کسب آگاهی و آشنایی بیشتر با این حوزه، پذیرفتم و به گروه برنامه‌ کلاغ پر پیوستم، برنامه‌ای که به همت همکارانم، بسیار اصولی و هوشمندانه طراحی شده و به‌عنوان اولین برنامه‌ رادیویی در این حوزه، سعی در شناساندن و نهادینه‌کردن این شاخه از فلسفه در جامعه و خانواده‌ها را دارد.
این مجری خاطرنشان کرد: به‌عنوان مجری برنامه‌ کلاغ پر، در هر برنامه مملو از سؤالم که البته زمان نسبتا کوتاه این برنامه مجال طرح همه‌ آنها را نمی‌دهد، هر چند کمتر گفتن و بیشتر شنیدن، راه رستگاری است. آرزو می‌کنم با توجه بیش از پیش به این حوزه‌ انسان ساز، فرصتی برای خلق چرایی‌های تازه و درک و دریافت بیشتر از جهان لایتناهی هستی، برای کودکان و نوجوانان ما حاصل شود و هر فرزند ما یک فیلسوف کوچک باشد. 

یک تجربه جدید در رسانه 
نورالدین محمودی، استادیار و هیأت علمی گروه فلسفه برای کودکان و نوجوانان (فبک) پژوهشکده اخلاق و تربیت پژوهشگاه علوم انسانی کارشناس ثابت برنامه کلاغ پر است. او درباره این برنامه رادیویی در گفت‌و‌گو با قاب کوچک بیان کرد: از نظر من کلاغ پر تجربه جدید و متفاوتی در رسانه‌ملی است که برای اولین‌بار روند و فرآیند حلقه کندوکاو را به شیوه و سبک فلسفه برای کودکان به نمایش رادیویی می‌گذارد. این برنامه کاملا تفکر محور و براساس فلسفه‌ورزی کودکان سنین 8 تا 12 سال پیش می‌رود و فردی به‌عنوان تسهیلگر به مدیریت و پیشبرد حلقه کندوکاو یاری می‌رساند.
او افزود: در فصل اول کلاغ پر صرفا از محرک داستان برای به چالش کشیدن اندوخته‌های کودکان و بحث و گفت‌وگو پیرامون موضوعات اخلاقی، اجتماعی و تربیتی بهره گرفته شد که با توجه به ماهیت و قالب داستان، کودکان ارتباط شگرفی با آن برقرار کردند و خلاقیت خود را در خلال بحث و گفت‌وگو‌های جمعی بروز دادند و در نهایت به کشف حقیقت در مورد آن مفهوم نزدیک شدند و به اجماع نظری رسیدند. فصل دوم کلاغ پر با تغییراتی باعث عمیق‌تر شدن و گسترش افق دید کودکان شد، در فصل دوم محرک بازی نیز در ابتدای شروع حلقه کندوکاو به‌عنوان یخ‌شکن در جلسه اول و مکمل محرک داستان در جلسات دیگر وارد حلقه شد که به هیجان و شور و شوق فراوان کودکان جهت مشارکت در موضوع منجر گردید. 
این کارشناس با اشاره به محرک‌هایی که به‌عنوان داستان در برنامه کلاغ پر استفاده می‌شوند بیان کرد: سعی شده از داستان‌هایی بهره گرفته شود که معانی و روابط فلسفی را با ظرافت خاصی در دل داستان جای داده‌اند و لذت کشف آن را به‌عهده کودک گذاشته‌اند. در این راستا از داستان‌هایی مانند کرم سه نقطه، بیداری قهرمان درون، بزرگ قد یک دکمه و ده‌ها داستان دیگر که توسط پیشگامان فبک نگارش شده بود، استفاده و تلاش شد کودکی متفکر و متخلق به اخلاق بار بیاید.
محمودی اضافه کرد: یکی از ویژگی‌های مهم برنامه کلاغ پر نظارت پیشگامان فبک بر روند اجرای آن است در فصل اول کلاغ پر از صاحب‌نظران حوزه فلسفه برای کودکان بهره گرفته شد و در مورد تک‌تک جلسات بحث‌های کارشناسی صورت گرفت و روند شکل‌گیری حلقه کندوکاو مورد ارزیابی قرار گرفت که همین روند در فصل دوم کلاغ پر که روز‌های جمعه ساعت 16 در حال پخش هست با اضافه شدن محرک بازی در حال پخش است. 
در آخر هم این کارشناس یادآور شد: برنامه کلاغ پر تجربه‌ای جدید و نو در رسانه‌ملی رادیوست که تمام عناصر حلقه کندوکاو به شیوه فبکی در نظر گرفته شده است و از معتبرترین محرک‌های داستان و بازی برای اندیشه‌ورزی کودکان استفاده می‌شود و تمام جلسات با نظارت صاحب‌نظران و پیشگامان فبک که از طریق گفت‌وگوی تلفنی به برنامه ملحق می‌شود، انجام می‌پذیرد. این برنامه شیوه‌ای نو در یادگیری براساس به چالش کشیدن و پرسشگری از کودکان است که محوریت حافظه در آن نفی می‌شود و صرفا به اکتشاف توسط خود کودکان تأکید می‌شود.

منبع: ضمیمه قاب‌کوچک روزنامه جام‌جم