فقط ۱۰درصد بزرگسالان کارت اهدای عضو دارند

 در کنار روزهای تلخ و سخت از دست دادن عزیزی که دچار مرگ مغزی شده، روزهای امیدبخشی هم هست که خانواده‌ای آشفته و مستأصل را که در اضطراب بیماری یکی از عزیزان خود است به پایانی خوش نزدیک می‌کند.

با دکتر کتایون نجفی زاده، مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان درباره وضع فعلی اهدای عضو در کشور در مقایسه با دیگر کشورها و چالش‌های این حوزه برای درمان بیماران نیازمند اهدای عضو گفت‌وگو کرده‌ایم.ایران تا پیش از همه‌گیری کرونا در بین کشورهای آسیایی رتبه اول را داشت.

نوع نگاه و آیین کشورهای بزرگ آسیایی در موضوع اهدای عضو تاثیرگذار است و برای همین در این زمینه پیشرو نبوده‌اند.

مدیر عامل انجمن اهدای عضو ایرانیان می‌افزاید: به‌عنوان مثال در پیشینه فکری و آیینی مردم ژاپن، اهدای عضو جا نیفتاده است. چین تا مدت‌ها از اعضای بدن زندانی‌های کشورش برای پیوند اعضا استفاده می‌کرد اما این موضوع در سال ۱۳۹۴‌ /۲۰۱۵ اعتراض‌های زیادی در سراسر جهان در پی داشت که درنهایت به اعلام ممنوعیت این کار منجر شد. در این میان ایران، برگ برنده فتوای امام خمینی (ره) را در دست داشت که دو هفته قبل از رحلت در پاسخ به پرسش پزشکان درباره اهدای عضو اعلام کردند، اهدای عضو از افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند، مجاز است. دو سال بعد هم رهبر معظم انقلاب مجاز بودن اهدای عضو را اعلام کردند اما در بسیاری از کشورها با این که موضوع اهدای عضو از منظر قانونی حل شده هنوز از جنبه‌های آیینی و فرهنگی پیچیدگی‌های زیادی دارد. دکتر نجفی‌زاده ادامه می‌دهد: در بین کشورهای جهان اسپانیا در بالاترین رده قرار دارد. این کشور با شاخص اهدای عضو ۴۸ PMP وضعیت ایده‌آلی در اهدای عضو دارد. شاخص اهدای عضو برای ایران متناسب با جمعیت و میزان مرگ مغزی که دارد حدود PMP ۴۸‌ است که برای رسیدن به آن نیازمند آگاهی بخشی بیشتری درباره مرگ مغزی هستیم.

لزوم آگاهی و تصمیم‌گیری قبل از وقوع حادثه

دکتر نجفی‌زاده در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر مهم‌ترین چالش و دغدغه انجمن اهدای عضو ایران چیست، می‌گوید: مهم‌ترین مسأله ما این است که مردم باور کنند مرگ مغزی مساوی است با مرگ. این‌که در برخی برنامه‌های تلویزیونی با افرادی گفت‌وگو می‌شود که می‌گویند من دچار مرگ مغزی شده‌ام اما بعد از مدتی به زندگی برگشتم، درست نیست. کاملا مشخص است آن فرد در کما بوده و مردم آن را با مرگ مغزی اشتباه می‌گیرند.

مردم باید متوجه شوند، مرگ مغزی نوعی مرگ است و در واقع خداوند این توفیق را به آنها بخشیده که بتوانند برای دیگران نجات بخش باشند.

از آنجا که پس از مرگ مغزی، فقط چند ساعت برای تصمیم‌گیری درباره اهدای عضو فرصت داریم، بهتر است پیش از آن درباره این مسأله اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی شود و افراد تصمیم‌شان را در این باره به خانواده خود اعلام کنند؛زیرا در زمان حادثه، شرایط روحی خانواده فرد برای آگاهی یافتن در این باره یا تصمیم‌گیری مناسب نیست. مثلا اسپانیا که رتبه اول جهان را در اهدای عضو دارد، همان‌قدر که مردم فوتبال‌شان را می‌شناسند با مسأله اهدای عضو هم آشنا هستند.

نشان اهدای عضو روی کارت ملی و دفترچه بیمه

مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان درباره لزوم همکاری سازمان‌ها برای بخش‌های اجرایی کارت اهدای عضو می‌گوید: در جمعیت ایران فقط ۱۰درصد بزرگسالان کارت اهدای عضو دارند، این آمار در انگلیس یک‌سوم جمعیت بزرگسالان و در آمریکا به ۶۴درصد می‌رسد.

در بسیاری از کشورهای جهان کسانی که کارت اهدای عضو دارند با علامت مخصوصی که روی کارت شناسایی و پلاک خودروی‌شان درج شده است قابل شناسایی‌اند.

این علامت کوچک کمک می‌کند اگر فرد در حادثه‌ای دچار مرگ مغزی شد، بدون صرف وقت برای بررسی این که آیا کارت اهدای عضو دارد برای شرایط او تصمیم‌گیری شود.

در سال‌۱۴۰۰ این قانون در ایران هم تصویب شد که روی گواهینامه، کارت پایان خدمت و دفترچه بیمه افراد قید شود فرد کارت اهدای عضو دارد اما متاسفانه هنوز مراحل اجرایی آن انجام نشده است. برای این کار باید کمیته‌ای متشکل از انجمن اهدای عضو، ثبت احوال و نیروی انتظامی تشکیل شود تا بتواند این مسأله را بررسی کند و به اجرا برساند. فعلا جلسه‌ای درباره این موضوع در وزارت بهداشت برگزار شده که ابتر مانده و همچنان به مرحله اجرا نرسیده است.

همه‌گیری کرونا زمینه‌ساز کاهش اهدای عضو

از آنجا که هر کشوری جمعیت متفاوتی دارد و برای این که امکان مقایسه بین میزان جمعیت و میزان اهدای عضو وجود داشته باشد، شاخص ویژه‌ای برای اهدای عضو در کشورها شکل گرفته است. در این شاخص، تعداد اهدای عضو در سال به ازای هر یک میلیون نفر با عنوان PMP (Per Million Population) شناخته می‌شود.

رئیس انجمن اهدای عضو ایرانیان درباره آمار فعلی وضعیت اهدای عضو در ایران می‌گوید: «اهدای عضو در ایران تا پیش از شیوع کرونا PMP ۳.۱۴ بود که نسبت به دهه ۸۰ بسیار افزایش پیدا کرده اما با شیوع کرونا این آمار به ۷PMP رسید که در واقع نشان می‌دهد میزان اهدای عضو به ازای هر یک میلیون نفر در سال نصف شده است. کرونا از طرفی باعث شد مردم بیشتر در خانه بمانند و سفر نکنند به این ترتیب تصادفات جاده‌ای کاهش یافت و در نهایت تعداد افرادی که دچار مرگ مغزی می‌شوند، کم شد. این موضوع البته باعث خوشحالی است که هموطنان مان از تصادفات و حوادث در امان باشند و سالم بمانند. از طرفی مسأله دیگری که باعث کاهش آمار اهدای عضو شد، نگرانی‌های پزشکی درباره پیوند عضو از کسی بود که احتمال می‌رفت بدنش درگیر ویروس کرونا باشد و اگر چنین پیوندی انجام می‌شد، فرد گیرنده عضو حتما فوت می‌کرد. این موضوع دغدغه زیادی برای پزشکان ایجاد کرد. از سوی دیگر به‌علت افزایش بیماران مبتلا به کرونا در بیمارستان‌ها تیم‌های پزشکی نمی‌توانستند به‌اندازه قبل برای پیوند و اهدا وقت بگذارند در نتیجه همه این عوامل سال ۱۳۹۹ میزان اهدای عضو به طور چشمگیری کم شد و در حال حاضر دوباره در حال افزایش بوده و به ۱۰PMP رسیده است.

مریم ملی - گروه دانش روزنامه جام جم