هر آنچه باید درباره بلوغ دیررس بدانید

به گزارش جام جم آنلاین، گاهی تأخیر در بلوغ ناشی از مشکلات مزمنی در سلامتی، اختلالات هورمونی، رادیوتراپی یا شیمی‌درمانی، اختلال خوردن یا ورزش زیاد، اختلالات ژنتیکی، تومورها و برخی از عفونت‌هاست.

علائم معمول تأخیر در بلوغ شامل بزرگ نشدن بیضه‌ها در پسرها و بزرگ نشدن سینه‌ها و پریود نشدن در دخترها می‌شود. تشخیص تأخیر در بلوغ بر اساس نتایج معاینهٔ فیزیکی، آزمایشات گوناگون، تعیین رادیوگرافی سن استخوان و در صورت لزوم تست ژنتیک و ام‌آرآی صورت می‌گیرد. درمان تأخیر در بلوغ بستگی به علت داشته و شامل درمان جایگزین با هورمون می‌شود.

شروع بلوغ جنسی زمانی رخ می‌دهد که غده هیپوتالاموس شروع به ترشح سیگنال‌های شیمیایی به نام گنادوتروپین‌ها می‌کند که محرک رشد غدد جنسی (بیضه‌ها در پسران و تخمدان‌ها در دختران) می‌باشند.

غدد جنسی در حال رشد در پسرها هورمون جنسی تستوسترون و در دخترها هورمون جنسی استروژن ترشح می‌کنند.

این هورمون‌ها باعث به وجود آمدن ویژگی‌های ثانویه جنسی شامل موی صورت و توده عضلانی در پسرها، سینه در دخترها و موی ناحیه تناسلی و زیربغل و تمایلات جنسی در هر دو جنس می‌شوند.

بعضی از نوجوانان در سنین معمول نوجوانی، رشد و تکامل جنسی‌شان آغاز نمی‌شود.

تأخیر بلوغ در پسرها شایع‌تر بوده و به این صورت تعریف می‌شود:

. بزرگ نشدن بیضه‌ها تا سن 14 سالگی
. فاصلهٔ بیشتر از پنج سال از شروع تا تکمیل رشد اندام‌های تناسلی

تأخیر بلوغ در دخترها به این صورت تعریف می‌شود:
. بزرگ نشدن سینه‌ها تا 13 سالگی
. فاصلهٔ بیشتر از سه سال از شروع رشد سینه‌ها تا اولین پریود
. پریود نشدن تا 16 سالگی

اختلالات متعددی مانند دیابت شیرین کنترل نشده، بیماری التهابی روده، بیماری کلیوی، فیبروز کیستیک و آنمی می‌توانند رشد جنسی را به تأخیر بیندازند یا جلوی آن را بگیرند

علت‌های بلوغ دیررس

در بیشتر موارد، تأخیر در بلوغ غیرطبیعی نیست و ممکن است جنبهٔ ارثی داشته باشد. این نوجوانان معمولاً رشد نرمالی دارند و از دیگر جهات سالم‌اند. یعنی هرچند سرعت رشدشان مانند همسالانشان نیست و دیرتر به بلوغ می‌رسند اما در نهایت به طور نرمال رشد می‌کنند.

اختلالات متعددی مانند دیابت شیرین کنترل نشده، بیماری التهابی روده، بیماری کلیوی، فیبروز کیستیک و آنمی می‌توانند رشد جنسی را به تأخیر بیندازند یا جلوی آن را بگیرند.

نوجوانانی که تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قرار می‌گیرند ممکن است رشدشان به تأخیر بیفتد. اختلالات خودایمنی هم می‌توانند بلوغ را به تأخیر بیندازند، مانند تیروئید هاشیموتو، بیماری آدیسون و برخی از اختلالاتی که مستقیماً بر تخمدان‌ها اثر می‌گذارند.

توموری که به غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس آسیب می‌زند می‌تواند سطح گنادوتروپین را پایین بیاورد یا تولید این هورمون را کلاً متوقف نماید.

در پسرها، اختلالات مربوط به بیضه مانند یک آسیب (مثلاً آسیب ناشی از پیچ‌خوردگی یک بیضه یا عفونت) می‌تواند بلوغ را به تأخیر بیندازد.

نوجوانان خصوصاً دخترهایی که به دلیل ورزش بیش از حد یا رژیم غذایی کاهش وزن، بسیار لاغر می‌شوند اغلب دچار تأخیر در بلوغ خواهند شد که شامل پریود نشدن می‌شود.

اختلالات کروموزومی مانند سندرم ترنر در دخترها و سندرم کلاین فلتر در پسرها و دیگر اختلالات ژنتیکی می‌توانند بر تولید هورمون‌های جنسی اثر بگذارند. یکی از این اختلالات ژنتیکی، سندرم کالمن، تنها بر تولید گنادوتروپین اثر می‌گذارد و بر تولید دیگر هورمون‌های جنسی اثری ندارد.

علائم تأخیر بلوغ

نوجوانانی که دچار تأخیر در بلوغ هستند ممکن است نسبت به همسالان خود به اندازهٔ چشمگیری کوتاه‌قدتر باشند، ممکن است مورد تمسخر قرار بگیرند و اغلب برای غلبه بر مشکلات اجتماعی و ارتباطی خود به کمک نیاز دارند.

با توجه به اینکه نوجوانان معمولاً نسبت به متفاوت بودن با همسالان خود احساس خوبی ندارند (خصوصاً پسرها)، بیشتر ممکن است به دلیل تأخیر در بلوغ دچار استرس و احساسات ناخوشایند مانند خجالت و گوشه‌گیری شوند.

تشخیص تأخیر در بلوغ
. معاینهٔ فیزیکی
. رادیوگرافی سن استخوان
. آزمایش خون
. گاهی ام‌آرآی

ارزیابی اولیه تأخیر در بلوغ باید شامل یک سابقهٔ کامل پزشکی و معاینهٔ فیزیکی برای سنجش رشد، وضعیت تغذیه و تکامل جسمی باشد.

پزشکان اغلب از یک یا دو استخوان عکس با اشعه ایکس می‌گیرند تا میزان رشد استخوان یا سن استخوان را تعیین کنند.

پزشکان آزمایشات خود را انجام می‌دهند تا وضعیت فرد را از جهت علائم بیماری‌های مزمن و سطح هورمون‌ها بررسی کنند. گاهی ممکن است پزشک، تست ژنتیک را توصیه کند.

پزشکان معمولاً پسرهایی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند که به سن 14 سالگی رسیده‌اند اما علامتی از بلوغ ندارند و همچنین دخترهایی را که به 13 سالگی رسیده‌اند اما علامتی از بلوغ ندارند یا دخترهایی که به 16 سالگی رسیده‌اند اما هنوز پریود نشده‌اند.

اگر این بچه‌ها از جهات دیگر سالم باشند، پس احتمالاً تأخیر در بلوغشان جنبه ارثی دارد و پزشکان معمولاً تصمیم می‌گیرند هر شش ماه وضعیت این افراد را بررسی نمایند تا مطمئن شوند بلوغ شروع شده و روند طبیعی‌اش را طی می‌کند.

دخترهایی که تأخیر در بلوغشان شدید است باید از جهت آمنوره اولیه بررسی شوند.

ام‌آرآی نیز ممکن است به این دلیل تجویز شود که پزشک اطمینان حاصل کند تومور مغزی وجود ندارد یا فرد دچار ناهنجاری ساختاری در غده هیپوفیز نیست.

درمان تأخیر در بلوغ
. درمان علت اصلی
. هورمون‌درمانی

درمان تأخیر در بلوغ بستگی به علت آن دارد. وقتی یک اختلال دیگر، علت تأخیر در بلوغ است، با درمان آن اختلال، بلوغ نیز روند طبیعی‌اش را پیدا خواهد کرد.

نوجوانی که به طور طبیعی بلوغش به تأخیر افتاده نیازی به درمان ندارد اما اگر نوجوان تحت استرس شدید به دلیل تأخیر در بلوغ یا عدم رشدش باشد، معمولاً پزشکان توصیه به مصرف مکمل‌های هورمون جنسی می‌کنند تا فرایند بلوغ زودتر روی دهد.

این درمان در میان پسرها شایع‌تر است. بچه‌هایی که بلوغشان به تأخیر افتاده اغلب نیاز به حمایت بیشتری از جانب والدین و اعضای خانواده و دوستان دارند تا خیالشان راحت شود سالم‌اند و اعتماد به نفسشان را از دست ندهند.

اگر پسری تا سن 14 سالگی علامتی از بلوغ نشان ندهد ممکن است یک دورهٔ 4 تا 6 ماهه تزریق ماهی یک‌بار تستوسترون برایش تجویز شود. تستوسترون در دوزهای پایین، بلوغ را استارت می‌زند و باعث رشد و ایجاد برخی از خصوصیات مردانه می‌شود و جلوی رشد بالقوهٔ قد را نمی‌گیرد.

در دخترها، دوزهای پایین استروژن ممکن است با قرص یا چسب‌های پوستی شروع شود. اختلالات ژنتیک قابل‌درمان نیستند اما هورمون‌درمانی ممکن است به رشد خصوصیات جنسی کمک کند. برای برداشتن تومورهای هیپوفیز نیاز به عمل جراحی است و این بچه‌ها از آن به بعد در معرض کم‌کاری غده هیپوفیز قرار دارند.

منبع: تبیان