زنگ مدرسه من کو؟

مهر در راه است و تا قبل کرونا یعنی سال 98‌، اول مهر مدارس باز می‌شد و کل کشور حال و هوای دیگری پیدا می‌کرد. تا قبل کرونا هیچ‌کس تصورش را هم نمی‌کرد روزی روزگای برای مدت طولانی مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل شوند و همه در خانه بنشینند و در کنج عزلت سواد و علم یاد بگیرند.

مهر در راه است و امسال تقریبا سومین سالی است که مدارس و مراکز آموزشی تعطیلند و آموزش حضوری امکان‌پذیر نیست.

پاییز 98 با آلودگی هوا شروع شد و مدارس کلانشهرها تعطیلات طولانی‌مدتی را تجربه کردند و در ادامه کرونا حضور پررنگ خود در سراسر جهان را اعلام کرد و مدارس و دانشگاه‌ها تعطیل شدند و در کشور ما این تعطیلی همچنان ادامه دارد.

حالا تصور کنید بچه هفت‌ساله‌ای را که سال 98 به کلاس اول یا پیش‌دبستانی رفت و بعد با تعطیلی مواجه شد، چه تصوری از مدرسه دارد و از او سردرگم‌تر دانش‌آموزانی هستند که مدرسه را آنلاین تجربه کردند و تصوری از مدرسه حضوری ندارند یا دانشجویی که کنکور داد اما هنوز هم فضای دانشگاه را تجربه نکرده و اصلا نمی‌داند تعاملات دانشگاه چگونه است. این تعطیلات طولانی‌مدت آسیب‌های جدی به دانش‌آموزان و دانشجویان وارد کرده که برخی از آنها هم‌اکنون خود را بروز داده‌اند و برخی دیگر در آینده خودشان را به رخ آدم‌ها خواهند کشید.

با دکتر شهرام کجوری، مدیر گروه آموزش رسمی شبکه آموزش و یکی از ایده‌پردازان مدرسه تلویزیونی ایران هم‌صحبت شدم تا با تجربه‌ای که در این مدت کسب کرده برایمان از آسیب‌هایی بگوید که دانش‌آموزان و دانشجویان را تهدید می‌کند.

زنگ هشدار به صدا در‌آمده است

دکتر کجوری، آسیب‌هایی که تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها به همراه دارد را به سه گروه جسمی، روانی و تحصیلی تقسیم‌بندی می‌کند و می‌گوید: مدارس تعطیلند و ترس از کرونا باعث شده بچه‌ها بیشتر وقت خود را در خانه سپری کنند آن‌هم بدون هیچ‌تحرکی. نه دیگر پیاده‌روی برای رسیدن به مدرسه وجود دارد، نه سر صف ایستادن و نه ساعت ورزش. همه اینها سبب شده جامعه با کودکان چاقی مواجه شود که اگر برای آن برنامه‌ریزی نشود در آینده به معظل مهمی تبدیل می‌شود.

کودکان در مدرسه اولین تجربیات اجتماعی خود را کسب می‌کنند و زندگی گروهی را می‌آموزند اما دو سال است که این تجربه را کسب نکرده‌اند. دانش‌آموزی که وارد مدرسه می‌شود، وارد یک رقابت سالم آموزشی شده که برای ارتقای دانش و شخصیت اجتماعی‌اش لازم است اما در دوره کرونا این رقابت حذف شده است. امتحانات و پرسش‌های کلاسی آنلاین است و دیگر رقابت معنا ندارد چون پشت‌صحنه امتحانات شفاف نیست. بخشی از آموزش در رو‌به‌رو شدن معلم و دانش‌آموز با یکدیگر است که آن هم دیگر نیست. همه اینها باعث شده آموزش در مدارس و حتی دانشگاه‌ها به‌شدت افت کند.

برخی از بچه‌ها خجالتی هستند و مدرسه و حضور در جمع باعث می‌شد که این خصلت بازدارنده آنها به مرور از بین برود اما الان خجالتی بودن این بچه‌ها نه‌تنها کم‌رنگ نشده که شاید حتی تشدید هم شده و حضور آنها در کلاس‌های آنلاین هم کم‌رنگ باشد اما کسی متوجه آن نمی‌شود. همه اینها زنگ هشدار را به صدا در‌آورده که باید هر چه زودتر واکسیناسیون عمومی انجام شده و مدارس و دانشگاه‌ها دایر شوند و آموزش حضوری آغاز شود. بازگشایی مدارس هر قدر دیرتر انجام شود، فرصت‌سوزی‌ها بیشتر شده و جامعه در آینده با مشکلات و کمبودهای بیشتری مواجه خواهد شد.

یادآوری‌هایی که نادیده گرفته شد

دکتر کجوری می‌گوید: کرونا سبب شده، مدرسه‌گریزی در بچه‌ها تقویت شود. این در‌حالی است که هیچ سازمان و نهادی برای مهار این موضوع برنامه‌ریزی ندارد. بیلبوردهای زیادی در سطح شهرها وجود دارد اما در هیچ‌کدام از آنها یادآوری نمی‌شود که مدارس باز خواهند شد و تحصیل حضوری آغاز خواهد شد.این یادآوری‌ها اگر باشد هم والدین و هم بچه‌ها به موضوع حساس می‌شوند و مدرسه حضوری از یادشان نخواهد رفت. دو سال از شیوع کرونا گذشته و در این مدت سریال‌ها و فیلم‌های زیادی تولید شده اما در هیچ‌کدام به کرونا و مدرسه اشاره‌ای نشده در صورتی‌که به نظر من باید مدام یادآوری شود دوره کرونا تمام می‌شود و زندگی و آموزش به شکل عادی خود برمی‌گردد. به نظرم شهرداری‌ها، صاحبان پلتفرم‌ها و رسانه‌ها باید با برنامه‌ریزی، مدام زندگی در شرایط عادی را به مردم یادآوری کرده و آنها را آماده نگه ‌دارند.
مثلا می‌توان ساعتی را به‌عنوان ساعت ورزش در‌نظر گرفت نه تنها برای دانش‌آموزان که برای همه مردم. تلویزیون قبل از برنامه‌های پربیننده خود، یکی ‌دو دقیقه موسیقی مناسب ورزش پخش کند و از همه مردم بخواهد از جای خود بلند شوند و حرکتی را که دوست دارند انجام دهند. با طراحی درست می‌توانستند ورزش را در برنامه آموزش آنلاین جای بدهند و دانش‌آموزان و بچه‌ها را تشویق کنند تا برای چند دقیقه هم شده حتی در فضای آپارتمان و خانه ورزش و تحرک داشته باشند. اما این نکته حیاتی یکی از آنهایی است که تاکنون نادیده گرفته شده است.

پساکرونا سخت‌تر از دوره کرونا

کرونا شرایط جدیدی را به همه دنیا تحمیل کرد. سبک زندگی، کار و آموزش را تحت‌تاثیر قرار داد. اما به نظرم با برنامه‌ریزی می‌توان راحت‌تر دوره پساکرونا را پشت سرگذاشت و به شرایط عادی برگشت البته اگر برنامه‌ریزی منسجم و کاربردی نداشته باشیم‌، دوره پساکرونای سختی هم خواهیم داشت چون همه مردم به نوعی با شرایط کرونایی عادت کرده‌اند و باید این عادت‌ها را تغییر دهند. خوشبختانه ساختار ذهن انسان جوری است که با یکی دو ماه تمرین به شرایط جدید عادت می‌کند. با واکسیناسیون و قوی‌تر شدن انسان در مقابل کرونا، مدارس و مراکز آموزشی دوباره دایر خواهند شد و روال عادی خود را از سر خواهند گرفت. کرونا به ما نشان داد که آموزش آنلاین باید در کنار آموزش حضوری باقی بماند که در شرایط اضطرار و در دوره‌های آلودگی هوا بتوان از آن استفاده کرد. به نظرم بهتر است در دوره پساکرونا یک روز مدارس و دانشگاه‌ها آنلاین باشند تا دانش‌آموزان و معلمان داخل این سیستم بمانند و آن را کنار نگذارند. افت تحصیلی حتما وجود دارد و باید برای برخی از رشته‌ها مثل پزشکی، داروسازی، مهندسی و ... در دوره پساکرونا امتحان ارتقا گرفته شود از دروسی که در دوره کرونا امتحانات آنها برگزار شده است. البته این را هم بگویم که قبل از همه اینها حاکمیت باید در پساکرونا و زمانی که واکسیناسیون کامل شد و کشور به شرایط پایداری رسید، امکان سفرهای ارزان را برای مردم مهیا کند؛ مردمی که ماه‌هاست در خانه مانده‌اند و سفر، رستوران‌، کافه و ... نرفته‌اند. مردم به دید و بازدید و گشت و گذار آزادانه‌تر نیاز دارند تا بعد بتوانند در محیط کار و سیستم آموزشی حضوری تاب بیاورند و از رخوت و افسردگی دوره کرونا عبور کنند.

طاهره آشیانی - روزنامه‌ نگار / روزنامه جام جم