راز چاق‌ نگه‌ داشتن دماغ!

در طب سنتی، مغز از اعضای اصلی و رئیسه بدن محسوب می‌شود و به‌ گفته متخصصان طب سنتی مزاج آن سرد و تر است ولی اگر مزاج مغز تغییر کند، دچار چه مشکلات و علائمی می‌شویم و چگونه می‌توانیم با آن مقابله کنیم؟ در این رابطه با دکتر سید مهدی میرغضنفری، پزشک متخصص فیزیولوژی و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ارتش گفت‌وگو کرده‌ایم که آگاهی از نکات جالب توجه، آموزنده و آگاهی بخش مورد اشاره ایشان می‌تواند ما را با هر آنچه باید در مورد مغزمان بدانیم، آشنا کند.

شاید یکی از دلایلی که مغز از دیدگاه اطبای سنتی سرد و تر است این باشد که ظرفیت تحمل و پذیرش اطلاعات زیاد و تجزیه و تحلیل و پاسخ‌دهی و طبقه‌بندی آنها را داشته‌باشد. اگر مغز مزاج گرمی داشت نمی‌توانست این حجم بالا از اطلاعات و یافته‌ها را در یک زمان تاب بیاورد و اصطلاحا زود داغ می‌کرد! وقتی مغز از حالت اعتدال خود که نسبتا سرد و تر است خارج شود یا به سمت گرمی یا خشکی برود، اصطلاحا به آن «سوء مزاج» می‌گویند. البته میزان سردی و تری مغز در هر فرد، خاص خود اوست و معمولا با دیگری متفاوت است. مغز خصوصیت و نشانگرهایی دارد که می‌توان بر اساس آن به وضعیت مغز و نوع مزاج و حتی سوء مزاج آن پی برد. رنگ رخساره، چشم، وضعیت موها، حواس، میزان شنوایی و بینایی، خواب و نوع حافظه از جمله این نشانه‌هاست.

وقتی مغز داغ می‌کند!

یکی از نشانه‌ های گرمی مغز، گرایش رنگ رخساره و چشم به سمت سرخی و گاهی زردی است. مثلا چشم به‌علت کم‌خوابی قرمز می‌شود. کم‌خوابی از علت‌های گرم‌شدن مغز است و این گرم‌شدن هم باعث کم‌خوابی می‌شود. گرمی مغز باعث کاهش تمرکز، مخدوش‌شدن حواس، بروز سردردهای خاص و خواب سبک می‌شود و افرادی که مغزهای گرم دارند اغلب رشد موهایشان سریع‌تر است یا دچار ریزش زیاد مو می‌شوند. در این شرایط حواس قوی و تیز می‌شود و این تیزشدن حواس الزاما خوب نیست، زیرا تحریک‌پذیری نسبت به محرک‌هایی نظیر نور، بو، لمس و مزه نیز زیاد شده و می‌تواند آزاردهنده باشد و سبب مختل‌شدن آرامش‌ شود.

راه پیشگیری و مقابله، پرهیز از هیجان، بی‌خوابی و اجتناب از مصرف تندی و گرمی‌جات است. افراد دچار گرمی مغز نباید در مناطق گرم توقف کنند و بهترین زمان خواب اوایل شب است و خواب روز نمی‌تواند جایگزین آن شود. ورزش‌های مفرح و رو به خنک مانند شنا، رفتن به طبیعت و تمدد اعصاب در برنامه روزانه شخص باعث آرامش مغز می‌شود. ماساژ دادن روغن‌های خنک مانند روغن بنفشه و کدو روی صورت یا پیشانی یا چکاندن آنها داخل بینی، خوردن غذاهای خنک مانند کاهو، لبنیات، آبمیوه‌های ملس و تا حدی ترش همچون آبغوره، آب انار، آبلیمو و همچنین انجام حجامت با تجویز پزشک می‌تواند از گرمی مغز جلوگیری کند. برای افراد با مزاج و مغز گرم دیدن فیلم‌ها و گوش‌دادن موسیقی‌های آرام یا کمدی خوب است.

سردی و تری بیش از حد مغز

چهره این افراد اغلب رنگ‌پریده و سفید است. سفیدی چشم اغلب به سمت رنگ آبی کمرنگ می‌رود. حواس ضعیف، کم‌حسی، درک‌نکردن صحبت دیگران و نیاز به تکرار دوباره از نشانه‌های دیگر مغز سرد است. در این حالت شخص درون‌گرا بوده و خیلی تمایلی به برقراری ارتباط ندارد. رشد کند موها و خواب زیاد نیز بیشتر مشاهده می‌شود. بچه‌های چندماهه به دلیل رطوبت مزاج بالایی که دارند، مغز نسبتا مرطوبی داشته و زیاد می‌خوابند و فقط هم از شیر تغذیه می‌کنند.

اما تری زیاد مغز بر اثر افزایش رطوبت آن است. این مشکل در افراد با مزاج ذاتی رطوبتی یا افرادی که در مصرف خوراکی‌های تر مانند آب و لبنیات و میوه‌های آبدار زیاده‌روی می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود. توقف طولانی در محیط‌های رطوبتی کنار دریا و قرارگیری سر در محل‌های سرد و رطوبتی بدون سرپوش منجر به تری مغز می‌شود. پف‌ صورت و چشم‌ها مخصوصا صبح‌ها پس از بیدارشدن از خواب، فراموشی سریع، ضعیف‌شدن شدید حواس بویایی، لامسه و...، صاف و لخت یا بور و خرمایی‌بودن موها، آب‌ریزش یا ترشحات زیاد بینی و چشم، داشتن خلط ته‌حلق و خواب زیاد می‌تواند از نشانه‌های آن باشد. چنین افرادی دارای روحیات آرام و سازگار و منعطف هستند و تقریبا با همه سازگاری می‌کنند.

پرهیز از خوراکی‌های با مزاج سرد و تر مانند ماست، دوغ، ترشی‌جات، میوه‌های ترش یا آبدار، آب زیاد و.... مصرف نوشیدنی یا غذای گرم پیش از خواب و پس از بیداری توصیه می‌شود. مویز، عسل و شیره انگور خوب است. همچنین ماساژ سر و صورت با روغن‌های گرم همچون بابونه و بادام شیرین و چکاندن آن به داخل بینی نیز توصیه می‌شود. برخلاف افراد با مزاج گرم، شادی و هیجان برای صاحبان مغز سرد و تر خوب است اما خواب طولانی مضر و بهتر است آن را منقطع کنند.

زایل کننده‌های مغز

زیاده‌روی در مصرف غذاهای بخارزا و استفاده افراطی از سیر، پیاز، تره‌شاهی و حبوبات پخته نشده به علت ایجاد گاز و نفاخ‌بودنشان برای مغز خوب نیست. همچنین فکر زیاد و مکرر نسبت به یک موضوع به مدت طولانی مغز را خسته می‌کند. در مقابل بوهای خوش و بوهای نامطبوع تاثیر بدی روی مغز می‌گذارد. همچنین دیدن تصاویر بد و ناهنجار و خشن به‌خصوص برای بچه‌ها نامناسب است. پرخوری مغز را ضعیف و سبک‌خوری ذهن را آزادتر نگه می‌دارد. در کل مصرف ترشی برای مغز خوب نیست. خواب متعادل، خوش‌خلقی، افکار خوب، جلوگیری از غم و اندوه و فکر و خیال زیاد و نداشتن بدبینی و حسد همگی برای مغز و حفظ اعتدال مزاج آن لازمند.

فاخره بهبهانی - سلامت / روزنامه جام جم