رمضـان کشتی نـوح است

به توصیه مسؤولان و پزشکان زحمتکش، به مهمانی و افطاری دوستان و آشنایان نرویم تا شر این ویروس منحوس به برکت ماه مبارک از شهرها و خانه‌هایمان کم شود. امسال در آستانه ماه رمضان، شرایط از سال گذشته هم سخت‌تر شده و میزان مرگ‌ومیرهای ناشی از کرونا روزبه‌روز در حال افزایش یافتن است.

ماه رمضان امسال دراثنای تعطیلی ۱۰روزه بخش زیادی از کشور که در وضعیت قرمز کرونا قرار دارند، آغازشده و کماکان با شرایط خاصی دست‌ و پنجه نرم خواهیم کرد. اما از سختی‌های دوران کرونا که بگذریم، از بزرگان دین آموخته‌ایم رمضان ماه تزکیه نفس و خلوت کردن با خود است. شرایط کرونایی بیش از هرچیز ما را به این خلوت عارفانه نزدیک خواهد کرد.

از این منظر است که باید گفت کرونا این برکت را هم با خود داشته که امسال رمضانی عاشقانه‌تر داشته باشیم. عاشقانه‌هایی از جنس مناجات و تفکر. همه این دلایل سبب شد اولین گزارش رمضانی امسال جام‌جم را به پیشنهادهایی اختصاص دهیم که می‌توانید با آنها این رمضان را در خانه‌هایتان بگذرانید. کتاب‌ها، فیلم‌ها، موسیقی‌ها و پادکست‌هایی که رمضان شمارا پربارتر خواهند کرد تا فرصت مغتنم رمضان به‌غفلت و بطالت نگذرد خدای‌ناکرده!
پیشنهاد اهم و مهم
مگر می‌شود از ماه رمضان گفت و برای آن پیشنهادهایی هم معرفی کرد اما به پیشنهاد اختصاصی خداوند و اهل‌بیت(ع) اشاره نکرد؟ هیچ‌کس بهتر از صاحب این ماه نمی‌تواند پیشنهاد مناسب برای برقراری ارتباط معنوی با حضرت دوست مطرح کند و پیشنهاد خداوند به بندگانش در ماه مبارک رمضان این است که هرقدر برایشان مقدور است، کتاب آسمانی‌اش را بخوانند، چنان‌که در آیه ۲۰ سوره مزمل می‌فرماید: «فَاقْرَؤُا ما تَیسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»
به‌واقع بشر باید چقدر کتاب بخواند تا از قرائت کتاب آسمانی‌اش بی‌نیاز باشد؟ کتابی که در آن راه سعادت و نجات به‌تفصیل آمده و آنچه خالق از مخلوقش انتظار دارد و او را برای آن هدف خلق نموده، به زیبایی در آن به تصویر کشیده شده است. امسال که در خانه‌هایمان خواهیم نشست و ماه رمضان را سپری خواهیم کرد، فرصت بیشتری داریم تا با کتاب خدا انس بگیریم و روح‌مان را از زنگار‌هایی که در گردش روزگار بر آن نشسته پاک‌کنیم. افزون بر خواندن قرآن، خواندن تفسیرهای معتبر و روان، در این ماه مبارک موجب افزایش بهره‌مندی ما از کلام وحی خواهد شد. در بخش بعدی تعدادی از خواندنی‌ترین این تفاسیر را معرفی خواهیم کرد.

روان و خواندنی؛ مثل تفسیر
تصوری که خیلی از ما از کتاب‌های تفسیر قرآن داریم، دوره‌های قطور چند ۱۰جلدی است که اغلب در بالاترین طبقه کتابخانه‌ها جا خوش کرده‌اند و بیشتر در روزگار ما حالت تزئینی دارند تا کتابی برای مطالعه. این تصور البته اشتباه است اما باید دانست میزان استفاده مردم عادی از تفاسیر چند جلدی قرآن طبیعتا نسبت به پژوهشگران این عرصه به‌مراتب کمتر است اما تفاسیر کوتاه، خواندنی و روانی نیز وجود دارد که تصور مارا از تفاسیر تغییر داده‌اند و با زبانی بسیار ساده و همه‌فهم به مخاطب کمک می‌کند تا اسرار کلام وحی را بهتر دریابد.
ازجمله آثار همه‌فهم درزمینه تفسیر قرآن، کتابی است سه‌جلدی بانام تفسیر جوان که در اصل منتخبی است از تفسیر نمونه. کتاب به نویسندگی محمد بیستونی و زیر نظر آیت‌ا... ناصر مکارم شیرازی منتشرشده است. آیات قرآنی متناسب با میزان ادراک و فهم هر کس قابل بهره‌برداری است. اقشار و طبقات مختلف جوامع انسانی می‌توانند از آیات جان‌بخش و راهنمای آن در زندگی سود ببرند. با توجه به نیاز نسل جوان به تفسیری تازه و مطابق با ضرورت‌های زمان، تفسیر جوان، آیه‌های مربوط به جوانان را در دو جلد در قطع رحلی فراهم آورده است. جلد اول آن ۱۵جزء اول و جلد دوم نیز ۱۵جزء دوم از قرآن کریم را شامل می‌شود. درضمن کتاب فهرست‌واره موضوعی تفسیر جوان دربردارنده حدود ۱۰هزار موضوع ذکرشده در تفسیر جوان است.
کتاب دیگر، تفسیر قرآن برای جوانان است. اثری تک‌جلدی که براساس تفسیر نور محسن قرائتی نگارش یافته است. روش نویسنده بر آن است که مجموعه آیات مرتبط به هم را در بخشی مستقل و باعنوانی خاص به‌صورت یک درس ارائه کند، مثلا بعد از آن‌که سوره حمد را به‌صورت یک درس ارائه کرده ، آیات یک  تا ۱۰۰ سوره بقره را در ۱۱ درس جداگانه تحت عناوینی خاص که هرکدام بخشی از آیات را در بردارد به رشته تحریر درآورده است. عناوین درس‌ها عبارتند از:  شناخت مومن و کافر، شناخت منافق، اعجاز قرآن، کرامت انسان، فرمان‌های الهی، نعمت آزادی و ... . نکته بسیار جالب کتاب آن است که بعد از هر آیه تحت عنوان «از این آیه می‌آموزیم که» نکاتی دسته‌بندی‌شده به خواننده عرضه می‌گردد.
ترجمه‌هایی خواندنی از قرآن نیز در این سال‌ها به بازار عرضه شده است. ازجمله «ترجمه خواندنی قرآن» به قلم حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی ملکی که در دو قطع عرضه می‌شود: رقعی و جیبی. این اثر در جلدهایی رنگارنگ در بازار عرضه شده است.

اتمام‌حجت با یک صلح جنجالی
در کتاب «صلح امام‌حسن؛ پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه‌ تاریخ» به قلم شیخ راضی آل‌یاسین، زندگی‌نامه و سیره و سیمای حضرت امام‌حسن(علیه‌السلام) را می‌خوانید و با زندگی سیاسی پرفرازونشیب ایشان آشنا می‌شوید اما این برای معرفی این کتاب کافی نیست. چند ویژگی منحصربه‌فرد این اثر را از سایر آثار متمایز می‌کند. نویسنده کتاب، عالم جلیل‌القدر شیخ راضی آل‌یاسین، از علمای حوزه نجف است که در سال وفات ایشان در ۱۳۳۲ شمسی به چاپ رسید. گفتار نسبتا مفصل علامه عبدالحسن شرف‌الدین، رهبر شیعیان لبنان این کتاب را به تعلیقه‌ای آراسته و البته در شرح قدرت این نوشتار آورده است:
«خواننده می‌تواند خصال برگزیده مؤلف را در زیبایی‌های این کتاب (صلح‌الحسن) مشاهده کند و من اگر او را ندیده بودم بی‌گمان می‌توانستم چهره‌اش را با الهام از مطالب کتاب، ترسیم کنم.» جالب‌ترین نکته این‌که این کتاب را با ترجمه‌ای از حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای خواهید خواند. ترجمه‌ای که در سال‌های جوانی مترجم در
۳۰سالگی انجام شده درحالی‌که کمی بیش از یک دهه از طبع این کتاب با نام اصلی «صلح‌الحسن» می‌گذشت. «صلح امام حسن» پس از تمام بحث و جنجال‌های فضای امروز، شاید بهترین انتخاب برای ماه رمضان امسال باشد.

شهادت با لب تشنه
درست یا نادرست، روال این سال‌ها این بود که موضوع ماه مبارک رمضان و روزه‌داری، بیشتر یا حتی تماما در سریال‌های مناسبتی تلویزیون محدود و منحصر شده و سینما کاری به کار ماه مبارک رمضان و روزه‌داری نداشته است. در نبود فیلم سینمایی با این موضوع، ناچاریم به فیلم‌هایی با رویکرد دینی و مذهبی و فضاها و حال و هواهای معنوی بسنده و آنها را مرور کنیم. «پرواز در شب» به کارگردانی زنده‌یاد رسول ملاقلی‌پور، محصول سال ۱۳۶۵ یکی از این فیلم‌هاست که به جانفشانی‌ها و شهادت رزمندگان گردان کمیل می‌پردازد. محاصره رزمنده‌های ایرانی و قطع ارتباط آنها با قرارگاه مرکزی، موقعیت تلخ و تراژیکی به وجود می‌آورد. تشنگی و گرسنگی رزمنده‌ها در پی بی‌آبی و بی‌غذایی، ماه رمضان و کربلای توامانی را شکل می‌دهد و بر بار معنوی و تاثیرگذاری قصه برگرفته از واقعیت می‌افزاید. عکاسی و مستندسازی ملاقلی‌پور از انقلاب و جنگ، بسیار به کار روایت او در پرواز در شب آمد و درنهایت او موفق شد با این فیلم، عنوان بهترین فیلم پنجمین جشنواره فیلم فجر را به دست آورد. بازی زنده‌یاد فرج‌ا... سلحشور در نقش فرمانده‌ای به نام مهدی نریمان، از امتیازات فیلم است.

از عشق زمینی به عشق آسمانی
روزه‌داری به‌جز آزمونی برای مومنان و مسلمانان، هدف مهم‌تری چون نزدیک‌تر شدن بیشتر به خدا دارد. در برخی فیلم‌هایی با حال‌وهوای معنوی و رویکرد دینی و مذهبی، تغییر و تحول دراماتیک شخصیت‌ها در جهت نزدیک‌تر شدن به خداست. لزوما هم این مسیر از ماه مبارک رمضان و روزه‌داری در قصه نمی‌گذرد - که البته بهتر است فیلمسازان دغدغه‌مند، به این راه دراماتیک هم در برخی آثار بیندیشند- و گاهی در قالب یک عشق زمینی اتفاق می‌افتد. در فیلم «خدا نزدیک است» که در عنوان هم «قربه‌الی‌ا...» را یدک می‌کشد، شخصیت رضا (بابک حمیدیان) که به عنوان جوانی ساده‌دل شناخته می‌شود، دل به لیلا (الناز شاکردوست)، معلم روستا می‌بازد، اما این عشق در ادامه جایش را به شیفتگی و دلباختگی الهی می‌دهد و خدا نزدیک می‌شود. این مسیر حرکت از عشقی زمینی به عشقی الهی، پیش از این فیلم علی وزیریان، به شکل دلپذیر دیگری در سریال «شب دهم» ساخته حسن فتحی هم رخ داده بود.

در محضر سازگار
اگر اهل شعر هستید و دوست دارید آن را به جای این‌که از کتاب بخوانید، برایتان بخوانند، آلبوم صوتی «آتش‌مهر» از مجموعه شعرآوا را به عنوان نخستین آلبوم صوتی از مناجات‌های استاد غلامرضا سازگار با دکلمه حجت‌الاسلام حسین فتحی بشنوید. این کتاب سال۱۳۹۶ به عنوان کتاب سال در جایزه کتاب سال عاشورا در حوزه شعر برگزیده شد و شامل مجموعه کاملی از غزل‌های استاد سازگار در مدح، منقبت و رثای اهل‌بیت(علیهم‌السلام) است. آلبوم صوتی آتش‌مهر شامل ۲۰قطعه مناجات صوتی با زمانی بالغ بر یک ساعت است.

بفرمایید روضه
یاسین حجازی نویسنده خوبی است. ادبیات کهن را می‌شناسد و قلم گیرایی دارد. شاید حالا که همه او را با دو کتاب معروف «قاف» و «کتاب آه» می‌شناسند، کسی نداند یاسین حجازی از قدیمی‌های حوزه پادکست است و در این حوزه نیز سبک و سیاق خاص خود را دارد. حجازی پادکست‌های مختلفی را تا کنون منتشر کرده که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند اما ویژگی مشترک همه‌شان قلم گیرا و طبع روان حجازی در نویسنده‌ای است.
جدیدترین پادکست یاسین حجازی که شنیدن آن را در ماه مبارک رمضان پیشنهاد می‌کنیم، «پادکست نیوفلدر» است. او در این پادکست که همه قسمت‌های آن به نویسندگی خودش و هر قسمت با صدای گوینده‌ای متفاوت اجرا می‌شود، به موضوع کربلا می‌پردازد. البته با نگاهی که شوکه‌تان خواهد کرد. نیوفلدر در هر قسمت یک موضوع ملموس برای مخاطب را دست‌مایه قرار می‌دهد برای رسیدن به یک مضمون متعالی در کربلا سال ۶۱ ه.ق. پادکستی که در شب‌های کرونایی ماه مبارک رمضان که شاید امکان رفتن به هیأت برای خیلی‌ها میسر نباشد، می‌تواند برای‌تان روضه بخواند.

شعله‌گردانِ رمضان
سال‌های گذشته محمد معتمدی ابتکار جالبی به خرج داد؛ او ۱۰ روز از ماه رمضان، هر روز فایل صوتی یکی از مناجات‌خوانی‌هایش را روی صفحه‌ شخصی‌اش در اینستاگرام قرار داد. مناجات‌خوانی‌هایی که بعدها تبدیل شد به آلبوم «مناجات». اگر سال گذشته آن ۱۰ قطعه را از دست داده‌اید، می‌توانید این آلبوم را رایگان دانلود کرده و گوش کنید. این آلبوم شامل ۱۰ قطعه در دستگاه‌های موسیقی ایرانی با نام‌های «حمد و ثنا»، «شهد و شهادت»، «دشتی»، «آواز مخالف سه‌گاه» «گریبان چاک»، «مرهم»، «مقصود عاشقان دو عالم»، «بیات ترک»، «شعله‌گردان»، «در میکده عشق» با اشعار شاعرانی چون سعدی، هلالی جغتایی، جامی، مولوی، علامه فیض کاشانی، وحشی بافقی و حافظ است که اغلب حال‌وهوایی مناجات‌گونه دارند. در این اثر از ساز استفاده نشده و اشعار فقط به‌صورت آواز اجرا شده‌اند که این امر بر فضای خاص عرفانی و معنوی اثر می‌افزاید.