«نقد سینما» به‌دنبال پیش‌بینی آینده است

 این برنامه‌ها البته تا قبل از جشنواره سی و هشتم فجر به صورت زنده روی آنتن می‌رفتند اما پس از شروع جشنواره، این برنامه‌ها به صورت تولیدی ساخته و پخش شدند. اتفاقی که حواشی و سوال‌های بسیاری را سال گذشته با خود به همراه داشت.

چون این برنامه‌ها که تا قبل از شروع جشنواره سال ۹۸ به صورت زنده پخش می‌شدند، دیگر این امکان را نداشتند و از سال گذشته تا به امروز به صورت تولیدی تهیه شدند و این نحوه ساخت و پخش نیز به یک روال عادی تبدیل شد.

حالا در کنار این تفاوت، برگزاری سی و نهمین جشنواره فیلم فجر نیز به دلیل تداخل آن با روزهایی که همه‌گیری کرونا در صدر اخبار قرار گرفته و تمام اتفاقات در طول سال را نیز تحت تاثیر خود قرار داده، با تفاوت‌هایی مواجه است.

برای همین هم برگزار شدن و برگزار نشدن این جشنواره در کنار این‌که چه فیلم‌ها و چه تعداد فیلم و چگونه اکران شود، مسائلی بود که قبل از آغاز جشنواره بسیار به آن پرداخته شد تا این‌که سرانجام باتوجه به رعایت پروتکل‌های بهداشتی و ایجاد محدودیت‌هایی در این زمینه، قرار بر آن شد ۱۶ فیلم سینمایی منتخب هیات داوران، در جشنواره‌امسال شرکت و رقابت کنند.

با امیررضا مافی، منتقد و کارشناس ـ مجری برنامه نقد سینما درباره جشنواره‌امسال و برنامه «نقد سینما» که دیگر به صورت زنده پخش نمی‌شود به گفت‌وگو پرداختیم که می‌توانید در ادامه آن را بخوانید.

نظرتان درباره برگزاری سی و نهمین جشنواره فیلم فجر چیست؟ آیا شما موافق برگزاری آن بودید یا در دسته مخالفان برگزاری قرار داشتید؟

جشنواره‌امسال جزو رویدادهایی بود که تا قبل از برگزاری آن دارای کشمکش‌های فراوان شده بود. از این رو که عده‌ای بر این باوربودند جشنواره‌امسال به دلیل همه‌گیری کرونا برگزار نشود و عده‌ای نیز بر این عقیده بودند جشنواره مانند روال سال‌های قبل برگزارشود. من نیز جزو کسانی بودم که باورم بر برگزاری سی و نهمین جشنواره فیلم فجر بود. چون معتقد هستم مهم‌ترین بخش فرهنگی جشن‌های انقلاب ما، جشنواره فیلم فجر است و بهار سینمای ما محسوب می‌شود. بنابراین به تعویق انداختن یا نقد آن به نفع جریان سینما و سینمای کشور نبوده و نخواهدبود چون باعث سرد شدن مردم برای رفتن به سینما می‌شد که در یک سال اخیر به دلیل شیوع ویروس کرونا اتفاق افتاده‌است. برای همین اگر جشنواره‌ امسال برگزار نمی‌شد، سینما از سوی مردم به سمت سردی مطلق می‌رفت.

حالا فارغ از اتفاقات پیش‌آمده به دلیل کرونا، درباره محتوای جشنواره‌امسال و فیلم‌هایی که با انتخاب داوری مشخص شده‌اند چه نظری دارید؟

جشنواره‌ امسال به لحاظ کیفی از سایر ادوار سینمایی حداقل در این چند سال اخیر عقب‌تر بود. با فیلم شاخص و شاهکاری مواجه نبودیم. به نظر می‌رسد کرونا سایه سنگین خود را بر فیلم‌ها و سینمای ایران انداخته‌است. حتی در پرداخت مفاهیم و مضامین هم افسردگی زیادی وجود داشت. پنج فیلم از ۱۶ فیلم درون آنها خودکشی رخ داده که آمار اسفناکی است. مردمی که در این فیلم‌ها نمایش داده‌شده‌اند طماع، کم فهم، خرافه پرست و... بودند و واقعا این نگاه با مردم ایران فاصله دارد. به نظر می‌رسد فیلمسازهای ما کمی متاثر از شرایط زمانه، بسیار تلخ‌نگر شده‌اند و حتی گاهی توهین‌آمیز به مردم و کسانی که دارند برای آنها فیلم می‌سازند، نگاه کرده‌اند. برای همین می‌توانم بگویم هم به لحاظ فرمی و هم محتوایی، جشنواره‌امسال نسبت به سال‌های گذشته ضعیف‌تر بوده که خب دلایل متعددی دارد و به برخی از آنها اشاره شد. در نتیجه تصور می‌کنم فیلمسازها روند خوبی را طی نکرده‌باشند.

برنامه «نقد سینما»ی این روزها چطور پیش می‌رود؟ حالا که دیگر به صورت زنده روی آنتن نمی‌رود، آیا همچنان توانسته به خوبی گذشته به برنامه‌سازی بپردازد و این موضوع ضربه‌ای به کیفیت تولید زده‌است؟

نقد سینما برنامه‌ای است که طی ۳۰هفته هر جمعه‌شب اجرا شده و در روزهای جشنواره هم هر شب مهمان مردم بوده‌است. همواره رویکرد برنامه نقد سینما در یک بخش آموزش و در یک بخش گفت‌وگو درباره فیلم‌های سینمایی و خود سینما بوده که پیوند و پیوستی هم با مباحث علوم‌انسانی دارد. ضمن این‌که بخش کوتاه رویدادها در این برنامه سعی می‌کند به موضوعات خبری و صنفی‌تر حوزه سینما بپردازد. اما قطعا نقد سینما برای این نیست که با چهره‌های معروف گفت‌وگو کند یا به واسطه افراد چهره دیده شود. تمام هدف نقد سینما این است که بتواند جریان و گفتمان اصیلی را در بدنه سینمای ایران پیدا کند و بتواند بر اساس آن آینده سینمای ایران را تحلیل و در نهایت پیش‌بینی کند. از طرفی البته من خودم همیشه معتقدم برنامه زنده مخاطبان بیشتری دارد. امسال هم قرار بود برنامه به صورت زنده پخش شود در واقع مشکلات امکان و اجازه این کار را نداد و همچنین ممنوعیت تردد ۹ شب به بعد هم اثرات خود را روی این موضوع گذاشت. اگر این اتفاقات رخ نمی‌داد قرار بود این برنامه به صورت زنده باشد. در حال حاضر هم به صورت زنده ضبط می‌شود و همان را برای آنتن می‌فرستیم و با دو ساعت تاخیر پخش می‌شود.

بهروز افخمی تا چه میزان روی کیفیت و غنی شدن محتوای این برنامه کمک کرده‌ است؟

آقای افخمی از سال گذشته که به دلیل ساخت سریال «رعد و برق» اجرای نقد سینما را واگذار کردند، تنها معلم «نقد سینما» بودند و درباره موضوعات فیلمسازی تعلیم می‌دادند و گاهی هم مشورت‌هایی از ایشان گرفته می‌شد. برای همین تیم سردبیری و تهیه برنامه مستقل از آقای افخمی عمل می‌کرد و همچنان به همین منوال پیش می‌رود.

حال و هوای جشنواره ۹۹ از نگاه امیررضا مافی

امیر نوروزی که سال گذشته هم در نمایش «لانچر ۵» ایفای نقش کرد، امسال در دو فیلم «مصلحت» و «مامان» نیز حضور داشت که به نظرم در هر دو به‌خوبی به ایفای نقش پرداخت.

به نظرم اگر باهوش باشد، در سینمای ایران تاثیر خوبی خواهدگذاشت. در بخش کارگردانی و نه محتوا، آیدا پناهنده در فیلم «تی تی» حرکت رو به جلویی داشت و توانسته‌است اتفاق جدیدی را در بستر دراماتیکی که خلق کرده به وجود آورد.

اقتباس، نکته مهمی بود که در حوزه فیلمنامه دیده شد و همین موضوع نشان می‌دهد سینما فهمیده باید ارتباط خودش را با ادبیات حفظ کند و این نکته بسیار حائز اهمیت است.

علاوه بر این از میان ۱۶ فیلم، هفت کارگردان کار اولشان بوده و همگی جوان هستند و این موضوع باز بسیار مهم است که فیلم‌اولی‌ها می‌توانند دوشادوش و همپای کارگردان‌هایی که با سابقه‌ترند، فیلم ارائه کنند و حتی اهداف فیلم‌هایشان بهتر از فیلم کارگردان‌های باسابقه باشد.

به نظر می‌رسد به هر حال با نسل جدیدی از فیلمسازان مواجه شده‌ایم که اینها نبض اصلی جریان سینمای ایران را به دست خواهندگرفت و نسل‌های قدیم فیلمسازان کم‌کم دارند به حاشیه می‌روند و کمتر فیلم می‌سازند و کمتر توان حضور و شرکت در جشنواره‌های رقابتی دارند اما نکته مهم و اساسی همین وضعیت محتوایی فیلم‌هاست که به سمت سیاه‌نمایی حرکت کرده‌اند.

به نظر می‌رسد کارگردان‌های ما احتمالا از وضعیت اقتصادی نسبی برخوردارند و دست‌شان به دهن‌شان می‌رسد. امسال که مشکلات معیشتی به دلیل کرونا زیاد شد و افراد در مضیقه بیشتری قرار گرفتند، کارگردان‌های ما بیشتر شاکی بودند تا مردم.

حتی به نظر می‌رسید کارگردان‌ها از این‌که مردم اینقدر صبوری و تحمل کردند خیلی عصبانی‌اند. چون مردم را زیاد نقد کردند و در برخی فیلم‌ها مانند «شیشلیک» حتی به مردم توهین کردند.

آزاده باقری - روزنامه نگار / ضمیمه قاب کوچک روزنامه جام جم